Biologia - Matura Czerwiec 2024, Poziom rozszerzony (Formuła 2023) - Zadanie 5.
Kierunek i szybkość przepływu wody między komórką a środowiskiem zewnętrznym lub między sąsiadującymi ze sobą komórkami zależą od gradientu potencjału wody. Wartość potencjału wody (𝛹𝑊) zależy od wartości potencjału osmotycznego (𝛹𝑆) i od wartości potencjału ciśnienia (𝛹𝑃):
- wartość potencjału osmotycznego jest miarą siły, z jaką roztwór związków osmotycznie czynnych rozpuszczonych w cytozolu i w soku komórkowym przeciąga cząsteczki wody przez błonę półprzepuszczalną
- wartość potencjału ciśnienia jest odzwierciedleniem turgoru – ciśnienia hydrostatycznego wywieranego przez protoplast na ścianę komórkową.
Na poniższym wykresie przedstawiono zmiany wartości potencjału osmotycznego i potencjału ciśnienia w komórce zachodzące podczas obserwowanych zmian objętości komórki. Na wykresie zaznaczono dwa stany fizjologiczne komórki: stan A oraz stan B.
H. Wiśniewski, Biologia z higieną i ochroną środowiska, Warszawa 1995.
5.1. (0–2)
Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby zawierało informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.
Komórka w stanie fizjologicznym A ma (mniejszą / większą) zdolność do pobierania wody w porównaniu z komórką w stanie fizjologicznym B, ponieważ 𝛹𝑊 komórki w stanie fizjologicznym A wynosi około (−1,2 MPa / 0 MPa) i jest mniejsza niż 𝛹𝑊 komórki w stanie fizjologicznym B, która wynosi około (−0,8 MPa / 0 MPa / +0,8 MPa).
5.2. (0–2)
Uzupełnij tabelę tak, aby zawierała informacje prawdziwe dotyczące osmotycznego wypływu wody z komórki prowadzącego do plazmolizy. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.
| 𝜳𝑾 roztworu zewnętrznego i komórkowego | Zmiana 𝜳𝑺 roztworu komórkowego | Zmiana 𝜳𝑷 roztworu komórkowego |
|---|---|---|
| 𝛹zew jest (mniejsza / większa) niż 𝛹kom | (wzrost / spadek) | (wzrost / spadek) |
Rozwiązanie
5.1. (0–2)
Zasady oceniania
2 pkt – za podkreślenie poprawnych określeń w trzech nawiasach.
1 pkt – za podkreślenie poprawnych określeń w dwóch nawiasach.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
Komórka w stanie fizjologicznym A ma (mniejszą / większą) zdolność do pobierania wody
w porównaniu z komórką w stanie fizjologicznym B, ponieważ 𝛹𝑊 komórki w stanie
fizjologicznym A wynosi około (−1,2 MPa / 0 MPa) i jest mniejsza niż 𝛹𝑊 komórki w stanie
fizjologicznym B, która wynosi około (−0,8 MPa / 0 MPa / +0,8 MPa).
5.2. (0–2)
Zasady oceniania
2 pkt – za podkreślenie poprawnych określeń w trzech komórkach tabeli.
1 pkt – za podkreślenie poprawnych określeń w dwóch komórkach tabeli.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
| 𝜳𝑾 roztworu zewnętrznego i komórkowego | Zmiana 𝜳𝑺 roztworu komórkowego | Zmiana 𝜳𝑷 roztworu komórkowego |
|---|---|---|
| 𝛹zew jest (mniejsza / większa) niż 𝛹kom | (wzrost / spadek) | (wzrost / spadek) |
