Biologia - Matura Maj 2018, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 10.
U drzew odległość między liśćmi asymilującymi CO2 i eksportującymi produkty fotosyntezy a korzeniami pobierającymi wodę i składniki mineralne z podłoża dochodzi nawet do kilkudziesięciu metrów. Koniecznością jest więc sprawne funkcjonowanie transportu tych substancji w całej roślinie. Za transport wody i składników mineralnych odpowiadają naczynia drewna, a przez łyko jest przemieszczana główna masa związków organicznych, w tym – produkty fotosyntezy. Wyjątek stanowi transport wiosenny u drzew okrytonasiennych, gdy nie ma jeszcze liści. Wówczas cukry są przemieszczane przez drewno.
Na podstawie: Podstawy fizjologii roślin, pod red. J. Kopcewicza i S. Lewaka, Warszawa 1998.
| a) | Uporządkuj poszczególne elementy uczestniczące w transporcie cukrów u roślin okrytonasiennych w okresie letnim – zgodnie z kierunkiem transportu. Wpisz numery 2.–6. we właściwe miejsca tabeli. |
| Elementy uczestniczące w transporcie cukrów w roślinie | Kolejność |
|---|---|
| komórka miękiszu spichrzowego | |
| komórka przyrurkowa w liściu | |
| stroma chloroplastu | 1 |
| cytoplazma komórki miękiszu asymilacyjnego | |
| człony rurki sitowej | |
| komórka przyrurkowa w korzeniu |
| b) | Wyjaśnij, dlaczego ograniczony dostęp wody w podłożu skutkuje ograniczeniem pobierania CO2 przez roślinę. W odpowiedzi uwzględnij funkcjonowanie aparatów szparkowych. |
| c) | Uzupełnij poniższe zdania tak, aby powstał poprawny opis dotyczący wiosennego transportu cukrów przez elementy drewna rośliny. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie. |
Transport wiosenny cukrów u drzew okrytozalążkowych, gdy nie ma jeszcze liści, zachodzi z udziałem drewna. Te cukry pochodzą z rozkładu (glikogenu / skrobi) – wielocukru, który został zmagazynowany w okresie jesiennym w komórkach miękiszowych pnia lub korzeni drzewa. Siłą napędową tego transportu jest (siła ssąca / parcie korzeniowe).
Rozwiązanie
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne ustalenie kolejności elementów, przez które transportowane są cukry
w roślinie okrytonasiennej w okresie letnim.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
| Elementy uczestniczące w transporcie cukrów w roślinie | Kolejność |
|---|---|
| komórka miękiszu spichrzowego | 6 |
| komórka przyrurkowa w liściu | 3 |
| stroma chloroplastu | 1 |
| cytoplazma komórki miękiszu asymilacyjnego | 2 |
| człony rurki sitowej | 4 |
| komórka przyrurkowa w korzeniu | 5 |
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające wpływ niedoboru wody na zamykanie
aparatów szparkowych i w konsekwencji ograniczone wnikanie CO2 przez szparki.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Ograniczony transport wody do komórek liści przyczynia się do zmniejszenia turgoru komórek szparkowych, co sprawia, że aparaty szparkowe się zamykają, a przez nie jest pobierane CO2.
- Jeżeli roślina nie może pobrać wody, to chroni się przed jej utratą, zamykając aparaty szparkowe, przez które także dostaje się do mezofilu CO2 z atmosfery.
- Niedobór wody powoduje zamykanie się aparatów szparkowych, co ogranicza wymianę gazową.
Schemat punktowania
1 p. – za podkreślenie właściwych określeń w obydwu nawiasach.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
Transport wiosenny cukrów u drzew okrytozalążkowych, gdy nie ma jeszcze liści, zachodzi z udziałem drewna. Te cukry pochodzą z rozkładu (glikogenu / skrobi) – wielocukru, który został zmagazynowany w okresie jesiennym w komórkach miękiszowych pnia lub korzeni drzewa. Siłą napędową tego transportu jest (siła ssąca / parcie korzeniowe).
