Biologia - Informator CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2023) - Zadanie 17.
Badania genomów współczesnego człowieka rozumnego oraz kopalnego neandertalczyka wykazały, że w populacjach ludzkich występujących poza Afryką jest obecna domieszka DNA neandertalczyka w ilości 3,4–7,3%. W tych populacjach taka domieszka występuje jedynie w DNA jądrowym, natomiast u współcześnie żyjących ludzi nie znaleziono mitochondrialnego DNA pochodzenia neandertalskiego. Może to świadczyć o niepłodności dzieci kobiety neandertalki oraz mężczyzny człowieka rozumnego. Badania wykazały, że genomy człowieka rozumnego oraz neandertalczyka różnią się rearanżacjami (zmianami strukturalnymi) w obrębie niektórych chromosomów, co może zaburzać powstawanie biwalentów, a tym samym – formowanie gamet.
R.L. Rogers, Chromosomal rearrangements as barriers to genetic homogenization between archaic and modern humans, „Molecular Biology and Evolution” 32, 2015, s. 3064–3078.
17.1. (0–2)
Na podstawie tekstu podaj po jednym argumencie za tym, że człowieka rozumnego i neandertalczyka należy uznać:
- za dwa osobne gatunki biologiczne.
- za dwa podgatunki jednego gatunku.
17.2. (0–1)
Na podstawie tekstu i własnej wiedzy oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
| 1. | W populacjach współczesnego człowieka poza Afryką stwierdzono występowanie mitochondriów pochodzenia neandertalskiego. | P | F |
| 2. | Kobieta neandertalka nie mogła mieć dzieci z mężczyzną Homo sapiens z uwagi na zaburzenie formowania się gamet. | P | F |
| 3. | Do rodzaju Homo zaliczamy tylko jeden współcześnie żyjący gatunek (Homo sapiens) oraz kilka gatunków wymarłych. | P | F |
Rozwiązanie
17.1. (0–1)
Zasady oceniania
2 pkt – za podanie jednego argumentu za zaliczeniem do jednego gatunku, odwołującego się do zaistniałego przepływu genów oraz za podanie jednego argumentu za zaliczeniem do dwóch gatunków, odwołującego się do stwierdzonej (częściowej) bariery reprodukcyjnej.
1 pkt – za podanie tylko jednego prawidłowego argumentu za zaliczeniem do jednego gatunku albo za zaliczeniem do dwóch gatunków.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Są to dwa gatunki, ponieważ z uwagi na rearanżacje chromosomowe ich mieszańce miały obniżoną płodność (a zatem istniała bariera reprodukcyjna).
- To były podgatunki jednego gatunku, ponieważ nastąpił przepływ genów od neandertalczyka do człowieka rozumnego.
Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi nieuwzględniającej stwierdzonych zmian genomowych, a jedynie
odwołującej się do samej definicji gatunku, np. „To dwa gatunki, ponieważ mają rozdzielone
pule genowe”, albo do podanej w tekście klasyfikacji, np. „To dwa gatunki, o czym świadczą
ich nazwy – człowiek rozumny i neandertalczyk”.
17.2. (0–1)
(zgodnie ze zaktualizowaną dnia 26 sierpnia 2022 wersją aneksu)
Zasady oceniania
1 pkt – za trzy poprawne odpowiedzi.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
FFP
Wskazówki
Wiązka dotyczy ewolucji człowieka, ale sprawdza przede wszystkim umiejętności analizy materiałów źródłowych oraz argumentowania.
17.1. (0–1)
W zadaniu 17.1. zdający ma za zadanie rozważyć, czy człowieka rozumnego i neandertalczyka należy uznać za jeden gatunek, czy –za dwa gatunki. Zdający powinien odwołać się do definicji gatunku biologicznego, dobierając argumenty z tekstu.
17.2. (0–1)
Zadanie 17.2. sprawdza rozumienie tekstu – do jego rozwiązania nie jest wymagana dodatkowa wiedza.
