Biologia - Matura Czerwiec 2019, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 14.
W równikowym lesie deszczowym i na piaszczystej pustyni może panować ta sama temperatura, ale wilgotność powietrza będzie skrajnie różna: np. w lesie deszczowym bardzo wysoka, a na pustyni – bardzo niska. W obu ekosystemach warunki termiczne nie są komfortowe dla człowieka przede wszystkim z powodu zbyt wysokiej temperatury. Jednym ze sposobów termoregulacji u człowieka jest chłodzenie organizmu na skutek pocenia się.
Wyjaśnij, dlaczego chłodzenie organizmu poprzez pocenie się jest znacznie mniej wydajne u człowieka przybywającego w równikowym lesie deszczowym niż u człowieka znajdującego się na piaszczystej pustyni, w tych samych warunkach temperatury i przy niewielkim ruchu powietrza.
Rozwiązanie
Schemat punktowania
1 p. – za wyjaśnienie uwzględniające określenie przyczyny – dużej wilgotności powietrza
oraz mechanizmu – utrudnionego parowania wody z wydzielanego potu i skutku – czyli
ograniczenie chłodzenia / zmniejszone oddawanie ciepła.
0 p. – za odpowiedź niespełniająca powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- W wilgotnych lasach równikowych pocenie się jest mniej wydajne w termoregulacji, ponieważ bardzo duża wilgotność powietrza (przy podobnych ruchach powietrza) spowalnia parowanie wody z potu z powierzchni skóry, co warunkuje oddawanie ciepła.
- W wilgotnych lasach równikowych pocenie się nie warunkuje skutecznej termoregulacji, ponieważ bardzo duża wilgotność powietrza ogranicza parowanie wody z potu z powierzchni skóry, co jest czynnikiem koniecznym do chłodzenia ciała.
- W lesie deszczowym wilgotność powietrza jest bardzo wysoka i pot pozostaje w dużym stopniu na skórze w postaci ciekłej. Z organizmu nie zostanie pobrane ciepło potrzebne do tego, by woda w nim zawarta mogła zmienić stan skupienia, tak, jak dzieje się to na pustyni, gdzie wilgotność powietrza jest niska.
- W takich warunkach zbyt mała różnica potencjałów wody między potem a wilgotnym środowiskiem utrudnia parowanie wody z powierzchni skóry i oddawanie ciepła.
Uwagi:
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się wyłącznie do wskazania przyczyny, czyli dużej
wilgotności powietrza w lasach równikowych bez odniesienia się do skutku, czyli
zmniejszonego oddawania ciepła, np.
- W równikowym lesie deszczowym panuje duża wilgotność powietrza. W lesie równikowym para wodna osadza się na naszej skórze i nawilża ją i zostaje częściowo zahamowany proces pocenia się , podczas gdy na pustyni tak się nie dzieje. Organizm wydziela pot, aby schłodzić suchą skórę.
- Ponieważ w lesie równikowym występuje większa wilgotność powietrza, która spowalnia proces parowania wody.
