Biologia - Matura Maj 2020, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 15.
Ptaki morskie mają silnie rozwinięte parzyste nosowe gruczoły solne, które przewodami łączą się z jamą nosową. Takie gruczoły występują także u większości ptaków lądowych, ale są bardzo małe.
W tabeli zestawiono wyniki doświadczenia, w którym badano rolę gruczołów nosowych i kloaki w wydalaniu jonów Na+ u mewy siodłatej (Larus marinus). Badanie przeprowadzono w ciągu 175 minut od momentu podania do przewodu pokarmowego mewy 134 ml wody morskiej (prawie 1/10 masy ptaka). Stężenie jonów Na+ w wodzie morskiej wynosi ok. 500 mmol/l.
| Czas [min] | Wydalanie z nosa | Wydalanie z kloaki | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Objętość wydzieliny [ml] | Stężenie Na+ [mmol/l] | Ilość Na+ [mmol] | Objętość kałomoczu [ml] | Stężenie Na+ [mmol/l] | Ilość Na+ [mmol] | |
| 15 | 2,2 | 798 | 1,7 | 5,8 | 38 | 0,28 |
| 40 | 10,9 | 756 | 8,2 | 14,6 | 71 | 1,04 |
| 70 | 14,2 | 780 | 11,1 | 25,0 | 80 | 2,00 |
| 100 | 16,1 | 776 | 12,5 | 12,5 | 61 | 0,76 |
| 130 | 6,8 | 799 | 5,4 | 6,2 | 33 | 0,21 |
| 160 | 4,1 | 800 | 3,3 | 7,3 | 10 | 0,07 |
| 175 | 2,0 | 780 | 1,5 | 3,8 | 12 | 0,05 |
| Ogółem | 56,3 | - | 43,7 | 75,2 | - | 4,41 |
| a) | Na podstawie przedstawionych danych oceń, czy wniosek, że kloaka w takim samym stopniu jak gruczoły nosowe uczestniczy w usuwaniu nadmiaru soli, jest uprawniony. Odpowiedź uzasadnij. |
| b) | Wyjaśnij, dlaczego u ptaków morskich gruczoły nosowe są znacznie lepiej rozwinięte niż u ptaków lądowych. |
Rozwiązanie
Zasady oceniania
1 p. – za stwierdzenie, że wniosek jest nieuprawniony, wraz z poprawnym uzasadnieniem
odnoszącym się do przedstawionych wyników badań.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe odpowiedzi
- Wniosek jest nieuprawniony, ponieważ ilość jonów sodu wydalana przez nos jest około dziewięć razy większa niż ilość wydalana przez kloakę.
- Wniosek jest nieuprawniony, ponieważ w usuwaniu nadmiaru soli z organizmu uczestniczą głównie gruczoły nosowe, a nie kloaka.
- Wniosek jest nieuprawniony, ponieważ nadmiar soli / jonów sodu z organizmu usuwają gruczoły nosowe ptaków, a nie kloaka.
Zasady oceniania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie uwzględniające informacje o większej zawartości soli / jonów Na+ w pokarmie ptaków morskich w porównaniu z ptakami lądowymi.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe odpowiedzi
- Pokarm, którym żywią się ptaki morskie, zawiera duże ilości jonów sodu, które muszą być usunięte z organizmu, co jest warunkiem zachowania homeostazy organizmu.
- Ptaki morskie piją wodę morską, dlatego muszą wydalać nadmiar soli, natomiast ptaki lądowe mają dostęp do wody słodkiej.
