Biologia - Matura Maj 2020, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 32.
Niektóre czynniki środowiska mogą być dla organizmu obojętne, inne wręcz decydują o składzie gatunkowym biocenozy. Takie istotne dla życia organizmów czynniki określa się jako czynniki ograniczające. Można wyróżnić trzy kategorie takich czynników:
- Czynniki fizyczne, które mają dwie wartości progowe ograniczające – dolną i górną.
- Zasoby, które organizm wykorzystuje – szkodliwy może być ich niedostatek, a nadmiar zazwyczaj nie szkodzi.
- Skażenia, trucizny w środowisku – negatywny wpływ na organizmy zaczyna się od pewnych najniższych wartości progowych i stopniowo rośnie.
Przeprowadzono badania populacji gatunku jaszczurek Podarcis sicula żyjących na dwóch
niewielkich wyspach chorwackich: Pod Kopište (A) i Pod Mrčaru (B). Wyspę A te zwierzęta
zamieszkiwały od dawna, natomiast nie było ich na wyspie B aż do roku 1971 r., kiedy to
przewieziono na nią pięć par jaszczurek.
Badania przeprowadzone po 30 latach od zasiedlenia wyspy B wykazały, że populacja
jaszczurek zwiększyła znacznie swoją liczebność, ale też jej osobniki znacząco odróżniały się
wyglądem od jaszczurek z wyspy A (populacja wyjściowa). Przede wszystkim zwrócono
uwagę na znacznie większe głowy – dłuższe i szersze, co wskazywać mogło na większą siłę
szczęk.
Na wykresie przedstawiono udział składników pokarmowych w diecie jaszczurek żyjących na obu wyspach.
| a) | Na podstawie przedstawionych informacji określ prawdopodobny czynnik, który spowodował zmiany ewolucyjne w budowie jaszczurek tworzących nową populację. Odpowiedź uzasadnij. |
| b) | Określ, czy różnice w budowie osobników tych dwóch populacji jaszczurek wskazują na rozpoczynającą się specjację sympatryczną czy allopatryczną. Odpowiedź uzasadnij. |
Rozwiązanie
Zasady oceniania
1 p. – za określenie diety roślinnej jako prawdopodobnego czynnika ewolucyjnego wraz
z uzasadnieniem odnoszącym się do wpływu takiej diety na budowę szczęk
jaszczurek.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe odpowiedzi
- Czynnikiem, który spowodował zmiany w budowie głowy jaszczurek, tworzących nową populację na wyspie B, była dieta roślinna. Dobór naturalny preferował osobniki o mocniejszych szczękach, ponieważ pokarm roślinny jest twardy ze względu na obecność celulozowych ścian komórkowych.
- Zmiany w budowie głowy jaszczurek tworzących nową populację była większa dostępność pokarmu na wyspie B. Dobór naturalny preferował osobniki o dłuższych i szerszych szczękach, łatwiej rozcierających twardy, zawierający celulozę pokarm roślinny.
Zasady oceniania
1 p. – za prawidłowe określenie rodzaju specjacji jako allopatrycznej wraz
z uzasadnieniem odnoszącym się do bariery geograficznej.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe odpowiedzi
- Jest to specjacja allopatryczna, ponieważ występuje bariera geograficzna w postaci wód morskich, która uniemożliwia przepływ genów.
- Specjacja allopatryczna, ponieważ obie populacje występują na różnych wyspach, co uniemożliwia przepływ genów.
