Biologia - Matura Maj 2021, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 6.
Mikrokosmki to palczaste wypustki cytoplazmatyczne wielu komórek nabłonkowych. Utrzymują one swój kształt dzięki pęczkom filamentów aktynowych tworzących ich cytoszkielet. Niektóre nabłonki charakteryzują się występowaniem bardzo licznych mikrokosmków, np. nabłonek jelita cienkiego czy nabłonek kanalika nerkowego. Badania z ostatnich lat wykazały również, że powierzchnia ciała tasiemców jest pokryta nabłonkiem z licznymi mikrokosmkami, w tym przypadku nazywanymi mikrotrychami.
Cz. Błaszak, Zoologia. Bezkręgowce, Warszawa 2014.
6.1. (0–1)
Wykaż związek między obecnością licznych mikrotrychów na powierzchni ciała
dorosłych tasiemców a ich trybem życia i sposobem odżywiania się.
6.2. (0–1)
Wybierz i podkreśl wszystkie procesy, w których uczestniczą mikrokosmki nabłonka kanalika nerkowego.
6.3. (0–1)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące roli filamentów aktynowych w komórce zwierzęcej są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
| 1. | Podczas podziału jądra komórkowego włókna wrzeciona kariokinetycznego powstają głównie z filamentów aktynowych. | P | F |
| 2. | W wyniku przesuwania się filamentów aktynowych względem filamentów miozynowych możliwy staje się skurcz komórki mięśniowej. | P | F |
| 3. | Sieć filamentów aktynowych pod błoną komórkową bierze udział w tworzeniu wici oraz rzęsek. | P | F |
Rozwiązanie
6.1. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne wykazanie związku, uwzględniające: 1) pasożytniczy tryb życia albo
bytowanie w jelicie oraz 2) zwiększenie przez mikrotrychy powierzchni wchłaniania
pokarmu.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Tasiemce są pasożytami żyjącymi w jelitach i pobierają pokarm, wchłaniając go całą powierzchnią ciała, a mikrotrychy zwiększają powierzchnię wchłaniania.
- Obecność licznych mikrotrychów zwiększa powierzchnię, przez którą tasiemiec pobiera związki pokarmowe zawarte w płynnej treści jelita, żyjąc w ciele ssaka lub ryby.
- Mikrokosmki zwiększają powierzchnię wchłaniania pokarmu pobieranego z jelita cienkiego żywiciela.
- Tasiemce przystosowały się do pasożytniczego trybu życia i wchłaniają substancje odżywcze powierzchnią ciała. Pokrywający ciało nabłonek z licznymi mikrotrychami pozwala na sprawne pobieranie substancji dzięki zwiększaniu powierzchni wchłaniania na ciele.
6.2. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne podkreślenie nazw wszystkich procesów, w których uczestniczą
mikrokosmki nabłonka kanalika nerkowego.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
6.3. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawną ocenę wszystkich trzech stwierdzeń dotyczących roli filamentów
aktynowych w komórce zwierzęcej.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
1. F; 2. P; 3. F (P)
Uwagi od BiologHelp:
Poprawność klucza odpowiedzi proponowanego przez CKE do zdania nr 3 może być dyskusyjna wobec aktualnej wiedzy. Owszem rzęski i wici zbudowane są z mikrotubul i jeżeli rozumieć "udział w tworzeniu" jako fizyczną zawartość korowych (zawartych pod błoną komórkową) filamentów aktynowych w wiciach i rzęskach to zdane będzie fałszywe. Na tym też będzie zamykała się wiedza wymagana przez podstawę programową. Określenie "udział w tworzeniu" można jednak równie dobrze rozumieć jako udział w procesie powstawania rzęsek i wici (tzw. ciliogenezie), w którym to procesie według aktualnej wiedzy biorą udział filamenty aktynowe. Wpływają one na tworzenie rzęsek w różnych mechanizmach, np. biorąc udział w transporcie białek czy kotwiczeniu ciałka podstawowego rzęski. Wobec powyższego w mojej ocenie oznaczenie zdania 3 jako prawdziwego powinno być uznane (stąd dopisana opcja w nawiasie). Poniżej przedstawiam przykładową literaturę w razie potrzeby poparcia twierdzenia o udziale filamentów aktynowych w powstawaniu rzęsek:
