Biologia - Matura Maj 2017, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 6.
Turkuć podjadek (Gryllotalpa gryllotalpa) jest owadem z rzędu prostoskrzydłych. Ryje w ziemi korytarze, którymi dociera do podziemnych części rośliny, będących jego głównym pokarmem. Na rysunku przedstawiono stadia rozwojowe turkucia podjadka.
6.1. (0–2)
Wymień dwie, widoczne na rysunku, cechy budowy morfologicznej turkucia świadczące o tym, że należy on do owadów, a nie – do innej grupy stawonogów.
6.2. (0–1)
Określ, jaki rodzaj przeobrażenia występuje w rozwoju turkucia podjadka. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do tych cech jego larw, które są widoczne na rysunku.
6.3. (0–1)
Wykaż związek budowy pierwszej pary odnóży krocznych tego owada z trybem jego życia.
Rozwiązanie
6.1. (0–2)
Schemat punktowania
2 p. – za wskazanie właściwych dwóch, z trzech widocznych na rysunku, cech
morfologicznych turkucia: trzech par odnóży tułowiowych, skrzydeł oraz ciała
zbudowanego z trzech tagm.
1 p. – za wskazanie tylko jednej właściwej cechy turkucia widocznej na rysunku.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- 1. trzy pary odnóży krocznych 2. skrzydła
- 1. ciało podzielone na głowę, tułów i odwłok 2. dwie pary skrzydeł
- 1. sześć nóg 2. trzy tagmy
Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi: „jedna para czułków”, ponieważ jest to także cecha wijów, oraz odpowiedzi „trzy pary odnóży” bez określenia ich funkcji (krocznej) lub położenia na tułowiu.
Nie uznaje się określeń: „skrzydełka”, „nóżki”, „kończyny”.
6.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za określenie, że jest to przeobrażenie niezupełne, oraz uzasadnienie odnoszące się
do podobieństwa budowy zewnętrznej larwy do imago.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Jest to rozwój z przeobrażeniem niezupełnym, ponieważ budowa larwy jest podobna do imago.
- Przeobrażenie niezupełne, ponieważ larwy przypominają wyglądem postać dorosłą, ale są mniejsze.
- Jest to hemimetabolia, ponieważ larwa przedstawiona na rysunku jest podobna do imago, ale nie ma skrzydeł.
Uwaga:
Dopuszcza się określenie: przeobrażenie niecałkowite, półprzeobrażenie.
Nie uznaje się odpowiedzi: przeobrażenie niepełne, przeobrażenie częściowe, przeobrażenie pośrednie, przeobrażenie proste.
6.3. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za wskazanie cech budowy odnóży turkucia wskazujących jednoznacznie adaptację
do kopania.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Odnóża pierwszej pary turkucia są duże i szerokie, co ułatwia kopanie tuneli w glebie.
- Są masywne i mają kolce, co umożliwia turkuciowi drążenie korytarzy w ziemi.
- Odnóża pierwszej pary turkucia są łopatkowate, co ułatwia rycie w podłożu.
- Okazałe i spłaszczone odnóża grzebne pomagają w kopaniu tuneli.
Uwaga:
Uznaje się użycie określeń: „wyrostki”, „ząbki”, „haczyki”, „pazurki” zamiast „kolce”, oraz cechę „silne umięśnienie”.
Nie uznaje się odpowiedzi „odnóża grzebne” bez odniesienia do ich cech budowy, ponieważ jest to jedynie wskazanie ich funkcji.
