Biologia - Informator CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2023) - Zadanie 16.
Przez długi czas uważano, że walenie (Cetacea) – wodne ssaki, do których zaliczamy m.in. delfina butlonosego i płetwala błękitnego – są spokrewnione z lądowymi ssakami drapieżnymi. Jednak już w latach 70. ubiegłego wieku odkryto skamieniałość wymarłego ssaka Indohyus indirae, którego czaszka zawierała struktury występujące współcześnie jedynie u waleni, natomiast szkielet pozaczaszkowy wskazywał na pokrewieństwo z parzystokopytnymi. Ten ssak prawdopodobnie prowadził wodno-lądowy tryb życia. Badania molekularne potwierdziły, że walenie wywodzą się spośród parzystokopytnych, a ich najbliższymi żyjącymi krewnymi są przedstawiciele monofiletycznej rodziny hipopotamowatych – hipopotamy nilowy i karłowaty. Dalszymi krewnymi są inne parzystokopytne, np. kozica, a jeszcze dalszymi − ssaki nieparzystokopytne, np. koń Przewalskiego.
16.1. (0–1)
Na podstawie tekstu określ pokrewieństwo ewolucyjne między wymienionymi zwierzętami – narysuj brakujące gałęzie drzewa filogenetycznego tak, aby drzewo odzwierciedlało w poprawny sposób to pokrewieństwo.
16.2. (0–1)
Spośród A–D wybierz i zaznacz cechę, która występuje u wszystkich ssaków i wyłącznie u nich.
- Włosy obecne przynajmniej w trakcie życia płodowego.
- Gruczoły wydzielnicze w skórze właściwej.
- Błony płodowe.
- Łożysko.
Rozwiązanie
16.1. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne narysowanie drzewa filogenetycznego.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
16.2. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za wybór prawidłowej cechy.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
A
Wskazówki
Wiązka sprawdza umiejętność interpretowania kladogramów i wnioskowania o pokrewieństwie organizmów. W zadaniu 16.1. zdający ma za zadanie określić pokrewieństwo ewolucyjne obu hipopotamów oraz kopalnego gatunku Indohyus indirae. Powinien zauważyć, że rodzina hipopotamowatych jest monofiletyczna – należy zatem połączyć obie gałęzie prowadzące do hipopotamów. Wątpliwości może budzić Indohyus indirae, ponieważ ma on cechy zarówno parzystokopytnych, jak i waleni. Zdający powinien jednak zauważyć, że walenie wywodzą się z parzystokopytnych, a zatem kopalni przedstawiciele waleni mogą mieć cechy parzystokopytnych, a o ich bliskim pokrewieństwie ze współczesnymi waleniami świadczy obecność cech unikatowych dla tej grupy – w tym wypadku są to cechy czaszki. Podobnie w zadaniu 16.2. zdający powinien zauważyć, że choć wszystkie cechy A–D występują u współczesnych ssaków, to jedynie obecność włosów jest dla nich charakterystyczna − występuje u wszystkich ssaków i wyłącznie u nich.
