Biologia - Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 2.
Lektyny to białka występujące w komórkach różnych organizmów, np. roślin i grzybów.
Wiele lektyn działa toksycznie na komórki i hamuje ich namnażanie. Ich właściwości
są przedmiotem badań w terapii nowotworów. Jedną z najlepiej poznanych toksycznych
lektyn jest rycyna, która ma właściwości enzymatyczne (RNA-glikozydazy) i powoduje
dezaktywację rybosomów.
Wśród lektyn pochodzenia roślinnego są też takie, które wykazują stosunkowo niską
cytotoksyczność i jednocześnie wysoką aktywność immunostymulującą , np. lektyny uzyskane
z jemioły. Powodują one wzrost liczby i aktywację limfocytów T, aktywację makrofagów,
indukują produkcję cytokin przez limfocyty Th i namnażanie limfocytów B, a ponadto
pobudzaj rozwój grasicy.
Preparaty z jemioły zostały dopuszczone do stosowania terapeutycznego i podaje się je jako
leki wspomagające nie tylko pomocniczo w terapii nowotworów, lecz także nosicielom HIV
oraz chorym na AIDS.
2.1. (0–1)
Na podstawie tekstu wyjaśnij, dlaczego rycyna będzie silniej działać na komórki nowotworowe niż na zdrowe komórki organizmu.
2.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego preparaty z jemioły można wykorzystać w terapii wspomagającej leczenie osób chorych na AIDS. W odpowiedzi uwzględnij skutki działania HIV w organizmie człowieka.
2.3. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdania dotyczące wytwarzania limfocytów Th – wpisz w wyznaczone miejsca właściwe określenia wybrane z wymienionych.
grasica
żółty szpik kostny
czerwony szpik kostny
limfocyty B
limfocyty T
W , z komórek prekursorowych, powstają . Limfocyty te wędrują następnie do , gdzie przekształcają się w odpowiednie rodzaje limfocytów Th i nabywają w ten sposób kompetencji immunologicznych.
Rozwiązanie
2.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za prawidłowe wyjaśnienie uwzględniające dezaktywację rybosomów i możliwość
zahamowania syntezy białek ważnych dla podziałów komórkowych szybko dzielących
się komórek nowotworowych.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązanie
Rycyna powoduje dezaktywację rybosomów, a tym samym zahamowanie translacji i syntezy
białek, które są niezbędne podczas podziałów komórek, co jest szczególnie szkodliwe dla
komórek nowotworowych, które się szybko dzielą (w przeciwieństwie do zdrowych komórek)
i mają wysokie tempo metabolizmu / hamuje namnażanie się komórek (nowotworowych).
2.2. (0–1)
Schemat punktowania:
1 p. – za wyjaśnienie uwzględniające spadek odporności w wyniku działania HIV oraz
stymulację odporności przez lektyny z jemioły.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązanie
Wirus HIV upośledza odporność organizmu, atakując komórki układu immunologicznego
zawierające marker CD4, a więc m.in. limfocyty Th, dlatego właściwości
immunostymulujące lektyn z preparatów z jemioły mogą być wykorzystane do podwyższenia
ogólnej odporności organizmu, poprzez, np. zwiększenie:
- aktywności makrofagów
- namnażania się limfocytów B zwalczających patogeny atakujące osłabiony organizm
- produkcji limfocytów T w szpiku kostnym i ich przekształcania się w grasicy.
2.3 (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za prawidłowo wybrane wszystkie trzy określenia uzupełniające oba zdania.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
W czerwonym szpiku kostnym, z komórek prekursorowych, powstają limfocyty T.
Limfocyty te wędrują następnie do grasicy, gdzie przekształcają się w odpowiednie rodzaje
limfocytów Th i nabywają w ten sposób kompetencji immunologicznych.
