Biologia - Matura Czerwiec 2019, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 11.
Wyróżnia się trzy rodzaje włosowatych naczyń krwionośnych: naczynia o ścianie ciągłej, naczynia o ścianie okienkowej oraz naczynia o ścianie nieciągłej (zatokowe). Ich opisy przedstawiono poniżej.
- W naczyniach o ścianie ciągłej występują: pozbawiony przerw śródbłonek mający zwartą organizację komórek oraz otaczająca go ciągła błona podstawna.
- Naczynia o ścianie okienkowej mają komórki śródbłonka, w których cytoplazmie znajdują się liczne, regularnie rozmieszczone cieńsze warstwy − okienka, które w większości są przesłonięte białkową błoną. Są to rejony o zwiększonej przepuszczalności. Ich błona podstawna, otaczająca śródbłonek, jest ciągła.
- Naczynia o ścianie nieciągłej, tzw. naczynia zatokowe, cechuje nieciągłość śródbłonka – w jego strukturze pomiędzy rozsuniętymi komórkami tworzą się luki. Błona podstawna jest nieciągła lub jej brakuje.
Transport substancji drobnocząsteczkowych przez błonę komórkową odbywa się za pomocą określonych transporterów.
T. Cichocki, J A. Litwin, J. Mirecka, Kompendium histologii. Podręcznik dla studentów nauk medycznych i przyrodniczych, Kraków 2002.
Określ, przez który z wymienionych typów włosowatych naczyń krwionośnych transport substancji jest najbardziej selektywny, a przez który – mogą przenikać związki wielkocząsteczkowe lub migrować całe komórki. W każdym przypadku odpowiedź uzasadnij, odwołując się do informacji przedstawionych w tekście.
- Najbardziej selektywny transport umożliwiają naczynia o ścianie , ponieważ
- Związki wielkocząsteczkowe lub całe komórki mogą przenikać przez naczynia o ścianie , ponieważ
Rozwiązanie
Schemat punktowania
2 p. – za wskazanie naczyń włosowatych ciągłych – jako najbardziej selektywnych
w transporcie substancji ze względu na udział transporterów białkowych i wskazanie
naczyń zatokowych – jako najmniej selektywnych, wraz z uzasadnieniami
odnoszącymi się do budowy obu rodzajów naczyń.
1 p. – za poprawne określenie roli jednego z naczyń wraz z uzasadnieniem.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe odpowiedzi
- Najbardziej selektywny transport umożliwiają naczynia o ścianie ciągłej, ponieważ ich komórki ściśle do siebie przylegają / śródbłonek jest najbardziej szczelny i substancje mogą być transportowane jedynie przy udziale transporterów białkowych.
- Związki wielkocząsteczkowe lub całe komórki mogą swobodnie przenikać przez naczynia o ścianie nieciągłej, ponieważ między komórkami znajdują się luki / przerwy / pory, a błona podstawna jest również nieciągła lub jej nie ma.
