Biologia - Matura Czerwiec 2021, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 5.
Liście tej samej rośliny mogą w zależności od warunków oświetlenia różnić się grubością blaszki liściowej, stopniem jej unerwienia i zagęszczeniem szparek. Rozmiary i zagęszczenie szparek w skórce liścia przy danej intensywności światła umożliwiają wymianę gazową na takim poziomie, że asymilacja CO2 ulega wysyceniu, tzn. dalsze zwiększanie wymiany gazowej nie zwiększa intensywności fotosyntezy.
W tabeli przedstawiono wyniki obserwacji budowy liści niektórych drzew rosnących w różnych warunkach oświetlenia: N – nasłonecznienia i Z – zacienienia.
| Gatunek | Warunki oświetlenia | Grubość blaszki liściowej [μm] |
Stopień unerwienia [mm / mm2] |
Zagęszczenie szparek [liczba / mm2] |
|---|---|---|---|---|
| wiąz pospolity (Ulmus minor) |
N | 194 | 17,2 | 800 |
| Z | 176 | 10,5 | 450 | |
| olsza czarna (Alnus glutinosa) |
N | 177 | 8,1 | 608 |
| Z | 146 | 3,6 | 425 | |
| grab pospolity (Carpinus betulus) |
N | 183 | 9,8 | 365 |
| Z | 93 | 6,9 | 170 | |
| klon jawor (Acer pseudoplatanus) |
N | 178 | 7,8 | 860 |
| Z | 97 | 5,6 | 215 |
5.1. (0–1)
Na podstawie przedstawionych wyników obserwacji sformułuj wniosek dotyczący wpływu nasłonecznienia na grubość blaszki liściowej u badanych gatunków drzew.
5.2. (0–1)
Określ, które stwierdzenia dotyczące budowy liści przedstawionych gatunków drzew są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
| 1. | Stopień unerwienia w liściu zależy zarówno od gatunku rośliny, jak i od warunków oświetlenia, w których ona rośnie. | P | F |
| 2. | Największe zagęszczenie szparek w obu warunkach oświetlenia zaobserwowano u klonu jawora. | P | F |
| 3. | Największy stosunek stopnia unerwienia liści w warunkach nasłonecznienia do stopnia unerwienia liści w warunkach zacienienia zaobserwowano u wiązu pospolitego. | P | F |
5.3. (0–2)
Wyjaśnij, dlaczego liście drzew rosnących w miejscach nasłonecznionych mają w stosunku do liści z miejsc zacienionych większe zagęszczenie aparatów szparkowych i bardziej rozbudowaną nerwację liści. W odpowiedzi uwzględnij substraty fotosyntezy.
Rozwiązanie
5.1. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za sformułowanie prawidłowego wniosku, określającego dodatni wpływ
nasłonecznienia na grubość blaszki liściowej u badanych gatunków.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Nasłonecznienie wpływa na zwiększenie grubości blaszki liściowej u wiązu pospolitego, olszy czarnej, grabu pospolitego i klonu jaworu.
- Nasłonecznienie wpływa dodatnio na grubość blaszki liściowej u wszystkich czterech obserwowanych gatunków roślin.
- Grubość blaszki liściowej drzew zwiększa się pod wpływem nasłonecznienia.
- Nasłonecznienie powoduje zwiększenie grubości blaszki liściowej.
- Jest on dodatni.
5.2. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawną ocenę wszystkich trzech stwierdzeń.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
1. – P, 2. – F, 3. – F
5.3. (0–2)
Zasady oceniania
2 pkt – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające większe zapotrzebowanie na CO2
oraz na wodę u roślin intensywniej fotosyntetyzujących w miejscach nasłonecznionych
w porównaniu z roślinami w miejscach zacienionych.
1 pkt – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające tylko większe zapotrzebowanie na CO2
albo tylko większe zapotrzebowanie na wodę u roślin intensywniej fotosyntetyzujących
w miejscach nasłonecznionych w porównaniu z roślinami w miejscach zacienionych.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Zwiększona liczba aparatów szparkowych u roślin w miejscach nasłonecznionych zapewnia wydajniejszą dyfuzję CO2 potrzebnego do intensywniejszej fotosyntezy tych roślin, natomiast rozbudowana nerwacja (i zwiększona transpiracja) – lepszy transport wody potrzebnej do fotosyntezy.
- Przez szparki roślina pobiera CO2, na który jest większe zapotrzebowanie w nasłonecznionych, silnie fotosyntetyzujących liściach. Woda jest także jednym z substratów fotosyntezy, a dociera ona do poszczególnych części liścia naczyniami w wiązkach przewodzących.
