Biologia - Matura Lipiec 2020, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 7.
Żyto zwyczajne jest rośliną uprawną, należy do gromady okrytonasiennych i klasy jednoliściennych. W tabeli przedstawiono średnie wyniki pomiarów dotyczące systemu korzeniowego 4- miesięcznej rośliny żyta zwyczajnego, rosnącej pojedynczo w skrzyni.
| Badane parametry | Wartość |
|---|---|
| Powierzchnia całego systemu korzeniowego (wraz z włośnikami) | 639 m2 |
| Całkowita powierzchnia włośników | 432 m2 |
| Długość całego systemu korzeniowego (bez włośników) | 622 km |
| Łączna długość włośników | 10 620 km |
7.1. (0–1)
Określ, od którego z parametrów przedstawionych w tabeli zależy pobieranie przez roślinę wody z gleby. Odpowiedź uzasadnij.
7.2. (0–1)
Na rysunkach A i B przedstawiono dwa rodzaje systemów korzeniowych roślin.
Określ, na którym rysunku – A czy B – przedstawiono typ systemu korzeniowego występujący u żyta. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do widocznej na rysunku cechy budowy charakterystycznej dla klasy roślin, do której należy żyto.
7.3. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego zbyt duże stężenie soli w roztworze glebowym jest przyczyną zmniejszenia wydajności pobierania wody przez włośniki. W odpowiedzi odnieś się do mechanizmu pobierania wody przez włośniki.
Rozwiązanie
7.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne określenie cechy, jaką jest (duża) całkowita powierzchnia włośników lub
łączna długość włośników warunkujących zwiększenie powierzchni wchłaniania wody z
podłoża – odnoszące się do zwiększenia powierzchni chłonnej korzenia lub efektywności
pobierania wody.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Całkowita powierzchnia włośników zwiększa powierzchnię wchłaniania wody przez korzenie.
- Duża całkowita powierzchnia włośników zwiększa powierzchnię, przez którą zachodzi napływ wody do korzenia.
- Ponieważ im większa całkowita powierzchnia włośników, tym więcej wody pobiera ta roślina.
Uwagi:
Uznaje się opisowe podanie cechy, wynikającej z analizy danych zebranych w tabeli, np. dotyczącej udziału powierzchni włośników w powierzchni całego systemu korzeniowego”.
Uznaje się odpowiedź odnoszącą się tylko do „powierzchni włośników” zamiast do „całkowitej powierzchni włośników”
7.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za wskazanie schematu B, wraz z poprawnym uzasadnieniem odnoszącym się do cechy
systemu korzeniowego wiązkowego i wskazanie, że żyto należy do roślin
jednoliściennych.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- B, ponieważ żyto należy do roślin jednoliściennych, dla których typowym systemem korzeniowym jest system wiązkowy.
- B, ponieważ system korzeniowy przedstawiony na tym schemacie cechuje się brakiem korzenia głównego, co jest typowe dla roślin jednoliściennych, do których należy żyto.
- B, ponieważ żyto jako roślina jednoliścienna posiada system korzeniowy składający się z wielu równorzędnych, podobnej grubości, korzeni, rozchodzących się od podstawy łodygi.
- B, ponieważ na A przedstawiono system korzeniowy palowy, charakterystyczny dla dwuliściennych, a żyto należy do jednoliściennych.
7.3. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie przyczyny zmniejszonej wydajności pobierania wody przez
włośniki w opisanych warunkach, uwzględniające zbyt małą różnicę potencjałów
osmotycznych między roztworem glebowym a włośnikami lub hipertoniczność roztworu
glebowego względem włośników ograniczające pobieranie wody.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Różnica potencjału osmotycznego jest zbyt mała więc roślina nie pobiera wystarczającej ilości wody z gleby.
- Potencjał wody będzie niższy w glebie w związku z czym poprzez włośniki nie będzie mogła być pobierana wody z gleby/otoczenia.
- Roztwór glebowy przy zbyt dużym stężeniu soli będzie hipertoniczny względem korzenia, co spowoduje że roślina/korzeń nie będzie mogła pobierać wody z gleby (a będzie ją traciła).
- Roślina znajduje się w stanie suszy fizjologicznej i nie może pobierać wody z gleby (mimo, że woda jest dostępna).
