Biologia - Matura Maj 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 8.
W rozwoju owadów o przeobrażeniu zupełnym występuje seria stadiów larwalnych
oddzielonych od siebie kolejnymi linieniami. W czasie linienia po ostatnim stadium
larwalnym powstaje poczwarka, po czym następuje przeobrażenie w imago. Cały proces
rozwoju pozostaje pod kontrolą hormonalną, w której ważną funkcję pełnią m.in. hormon
juwenilny i ekdyzon. Hormon juwenilny podtrzymuje młodociane stadium larw i wpływa
na aktywność ekdyzonu. Przy względnie wysokim stężeniu hormonu juwenilnego linienie
stymulowane ekdyzonem skutkuje pojawieniem się kolejnych stadiów larwalnych. Jeżeli
jednak stężenie hormonu juwenilnego spadnie poniżej określonego poziomu, w wyniku
kolejnego linienia powstaje poczwarka. W stadium poczwarki hormon juwenilny nie jest
wydzielany.
Niektóre rośliny produkują substancje o działaniu zbliżonym do działania hormonów
owadów, np. igły cisa produkują substancję o aktywności podobnej do ekdyzonu.
Na podstawie: Biologia, pod red. N.A. Campbella, Poznań 2012.
8.1. (0–1)
Określ, na podstawie tekstu, czym w rozwoju owada o przeobrażeniu zupełnym skutkuje spadek produkcji hormonu juwenilnego podczas ostatniego stadium larwalnego.
8.2. (0–1)
Wyjaśnij, jakie znaczenie dla rośliny ma produkcja przez nią substancji o aktywności podobnej do ekdyzonu. W odpowiedzi uwzględnij działanie tych substancji na owady.
Rozwiązanie
8.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie uwzględniające umożliwienie zajścia przepoczwarczenia
(metamorfozy) spowodowanego obniżeniem się poziomu hormonu juwenilnego.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Obniżenie produkcji hormonu juwenilnego umożliwia przekształcenie się larwy w poczwarkę / przepoczwarczenie.
- Obniżenie poziomu hormonu juwenilnego (w hemolimfie) rozpoczyna przeobrażenie.
8.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za wyjaśnienie odnoszące się do zaburzenia rozwoju albo wzrostu owadów żywiących
się tą rośliną, co skutkuje spadkiem ich liczebności lub zmniejszeniem intensywności
żerowania albo strat rośliny związanych z ich żerowaniem.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
Substancje podobne do ekdyzonu produkowane przez rośliny:
- zaburzają metamorfozę żerujących na niej owadów, co zmniejsza ich liczebność.
- powodują wcześniejsze przepoczwarczenie się, co ogranicza żerowanie larw na roślinach.
- powodują, że larwy zjadających je owadów zbyt wcześnie rozpoczynają metamorfozę i nie są w stanie przeobrazić się w imago, co ogranicza straty rośliny.
