Biologia - Matura Maj 2017, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 19.
Raflezje, czyli bukietnice, można spotkać tylko na terenach Azji południowo-wschodniej,
w wilgotnych lasach równikowych, gdzie występują niezbędne dla ich rozwoju liany
z rodzaju Tetrastigma. Przez raflezje wytwarzane są bezzieleniowe długie, nitkowate komórki
(haustoria) przerastające tkanki lian – widoczne są jedynie ich duże kwiaty, wyrastające
z ziemi u podnóża pni lian. Najbardziej znanym gatunkiem jest bukietnica Arnolda,
wytwarzająca kwiaty, których średnica dochodzi prawie do 1 metra. Kwiaty te są
rozdzielnopłciowe, mają pięć mięsistych płatków, o różnych odcieniach czerwieni, brązu
i żółci, często pokrytych plamkami. Wyglądem przypominają gnijące mięso i wydzielają
zapach towarzyszący jego rozkładowi. Cechy te powodują, że kwiatami interesują się muchy,
ale w środku kwiatu owady te nie znajdują pokarmu, dlatego szybko go opuszczają,
przenosząc pyłek na swoim ciele.
Obecnie bukietnica Arnolda, podobnie jak inne gatunki tego rodzaju, jest zagrożona
wyginięciem.
19.1. (0–1)
Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania.
Zależność między raflezjami a lianami to
- konkurencja.
- pasożytnictwo.
- komensalizm.
- mutualizm.
19.2. (0–1)
Określ, czy zależność między raflezjami a muchami zapylającymi jej kwiaty jest przykładem mutualizmu. Odpowiedź uzasadnij.
19.3. (0–1)
Na podstawie tekstu wymień dwa przystosowania kwiatów raflezji do ich zapylania przez muchy.
19.4. (0–1)
Uzasadnij, że dla ochrony raflezji Arnolda konieczna jest ochrona także innych gatunków poprzez zachowanie całych ekosystemów lasów równikowych w południowo-wschodniej Azji.
Rozwiązanie
19.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za zaznaczenie właściwej nazwy zależności pomiędzy raflezjami i lianami.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
B.
19.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za określenie, że nie jest to mutualizm, oraz prawidłowe uzasadnienie uwzględniające
brak korzyści dla much.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Nie, ponieważ w zależności mutualistycznej korzyści powinny odnosić oba organizmy, a dla much nie jest ona korzystna.
- Nie jest przykładem mutualizmu, ponieważ muchy nie znajdują w kwiatach pokarmu, a tym samym nie odnoszą żadnej korzyści.
- Nie jest przykładem mutualizmu, ponieważ korzyści odnosi tylko raflezja.
Uwaga:
Nie uznaje się odniesienia wyłącznie do definicji mutualizmu np. „Nie, ponieważ nie jest to zależność obustronnie korzystna”. Zdający musi wykazać, że zależność nie jest obustronnie
korzystna.
Nie uznaje się odpowiedzi dotyczących komensalizmu.
19.3. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za wymienienie dwóch właściwych przystosowań kwiatów raflezji do zapylania przez
muchy, czyli ich charakterystycznego wyglądu i zapachu.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Kolor kwiatów przypominający gnijące mięso.
- Kwiaty cuchnące padliną.
- Zapach rozkładającego się białka.
- Mięsiste płatki przypominające padlinę
- Upodobnienie się kwiatów kolorem do mięsa.
- Wydzielanie przez kwiat zapachu padliny.
Uwaga:
Kolejność odpowiedzi nie ma znaczenia.
Nie uznaje się zbyt ogólnych odpowiedzi dotyczących adaptacji do owadopylności: kolor, zapach, lepki pyłek, nieodnoszących się do zwabiania konkretnej grupy zapylaczy – much.
19.4. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawną odpowiedź uwzględniającą przynajmniej dwie obligatoryjne zależności
międzygatunkowe w lesie równikowym, w tym jedną z bezpośrednim udziałem raflezji
(bukietnic).
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Do bytowania bukietnic konieczne są określone gatunki lian, na których pasożytuje, i owady, które je zapylają.
- Ponieważ raflezje pasożytują na lianach, które występują tam, gdzie rosną drzewa.
