Biologia - Matura Maj 2019, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 11.
Potomstwo niedźwiedzi polarnych jest karmione mlekiem zawierającym ok. 27% tłuszczu,
natomiast dorosłe osobniki żywią się głównie ssakami morskimi bogatymi w tłuszcz, na które
polują, przebywając wyłącznie na lodzie morskim. Konsekwencją takiej diety jest
występowanie u niedźwiedzi grubej warstwy tłuszczu pod skórą oraz wokół narządów
wewnętrznych. Ponieważ te zwierzęta nie mają przez dużą część roku dostępu do słodkiej wody
(np. ciężarna samica w czasie pobytu w legowisku przez 4–5 miesięcy nie je i nie pije),
korzystają głównie z wody pochodzącej z metabolizmu tkanki tłuszczowej.
Populacja niedźwiedzi polarnych jest szacowana na 20 000–25 000 osobników. Trend
liczebności populacji jest zniżkowy. Występowanie niedźwiedzi polarnych jest ograniczone
przez dostępność lodu morskiego.
11.1. (0–1)
Podaj nazwę procesu metabolicznego, którego substratami są związki pochodzące z rozkładu tłuszczu zgromadzonego w tkance tłuszczowej niedźwiedzia polarnego, a jednym z produktów jest woda metaboliczna.
11.2. (0–1)
Uzasadnij, że podskórna tkanka tłuszczowa niedźwiedzi polarnych stanowi przystosowanie do środowiska życia tych zwierząt. W odpowiedzi uwzględnij funkcję tkanki tłuszczowej, inną niż funkcja źródła wody metabolicznej.
11.3. (0–1)
Na podstawie tekstu i własnej wiedzy wykaż, że działania prowadzące do ograniczenia globalnego ocieplenia przyczyniają się do ochrony niedźwiedzi polarnych.
Rozwiązanie
11.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za podanie pełnej nazwy opisanego procesu metabolicznego, którego substratami są
związki pochodzące z rozkładu tłuszczu, a jednym z produktów jest woda metaboliczna.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- (wewnątrzkomórkowe) oddychanie tlenowe
- łańcuch oddechowy
- cykl Krebsa i łańcuch oddechowy
- fosforylacja oksydacyjna
Uwagi:
Nie uznaje się odpowiedzi zbyt ogólnych, np. „oddychanie”, „utlenianie biologiczne”,
„oddychanie komórkowe”, ponieważ te pojęcia nie precyzują, że jest to proces, którego
jednym z produktów jest woda metaboliczna.
Do uznania zestawienie: „β-oksydacja / utlenianie kwasów tłuszczowych” łącznie z „oddychanie
tlenowe / łańcuch oddechowy”.
11.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne uzasadnienie uwzględniające termoizolacyjną lub zapasową funkcję
tkanki tłuszczowej jako adaptację do zimna lub niedostatku pokarmu.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Tkanka tłuszczowa stanowi warstwę termoizolacyjną, co jest przystosowaniem do niskiej temperatury środowiska życia niedźwiedzi polarnych.
- Tkanka tłuszczowa chroni organy wewnętrzne przed niską temperaturą w wodzie, w której niedźwiedzie polują.
- Tkanka tłuszczowa stanowi materiał zapasowy bogaty energetycznie, co ma znaczenie, gdy w środowisku życia niedźwiedzi polarnych brakuje pokarmu.
- Tkanka tłuszczowa stanowi materiał zapasowy umożliwiający samicy przeżycie w okresie, gdy nie pobiera pokarmu.
Uwaga:
Uznaje się odpowiedzi odnoszące się do funkcji termogenicznej lub odnoszące
do termoregulacji pod warunkiem, że zdający odnosi się do uwalniania ciepła.
11.3. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za odpowiedź uwzględniającą konieczność ograniczenia topnienia lodu morskiego,
na którym niedźwiedzie polarne bytują.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Działania prowadzące do ograniczenia globalnego ocieplenia mogą ograniczyć topnienie lodu morskiego, stanowiącego środowisko życia niedźwiedzi polarnych.
- Działania prowadzące do ograniczenia globalnego ocieplenia mogą ograniczyć topnienie lodu morskiego, który jest miejscem wychowywania młodych niedźwiedzi polarnych.
- Jednym ze skutków globalnego ocieplenia jest zmniejszanie się pokrywy lodowej, która stanowi tereny łowieckie niedźwiedzi.
Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się do lodowców – a nie lodu morskiego – jako
środowiska życia niedźwiedzi polarnych.
