Biologia - Matura Maj 2019, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 11.
Na rysunku przedstawiono budowę pantofelka (Paramecium caudatum) należącego do orzęsków żyjących w środowisku słodkowodnym. Charakterystyczną cechą tych protistów jest aparat jądrowy złożony z dwóch jąder komórkowych: makronukleusa i mikronukleusa. U niektórych gatunków aparat ten jest zwielokrotniony.
| a) | Podaj nazwę struktury oznaczonej na rysunku literą A i wykaż związek funkcji tej struktury ze środowiskiem życia tych orzęsków. |
Nazwa struktury A:
| b) | Wyjaśnij, w jaki sposób struktura oznaczona na rysunku literą B umożliwia rekombinację materiału genetycznego podczas koniugacji pantofelków. |
Rozwiązanie
Schemat punktowania
1 p. – za podanie prawidłowej nazwy struktury A oraz za poprawne wykazanie związku
funkcji tej struktury ze słodkowodnym środowiskiem życia tego orzęska,
uwzględniające pośrednio lub bezpośrednio: hipoosmotyczność środowiska (lub
hiperosmotyczność wnętrza komórki względem środowiska) i konieczność usuwania
wody napływającej osmotycznie do komórki pierwotniaka.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe odpowiedzi
Nazwa struktury A: wodniczka tętniąca.
- Orzęski żyjące w wodach słodkich żyją w środowisku, które jest hipoosmotyczne w stosunku do wnętrza ich komórki, dlatego muszą usuwać wodę napływającą do komórki na drodze osmozy, co jest funkcją tych struktur.
- Orzęski żyjące w wodach słodkich żyją w środowisku, w którym jest niższe stężenie soli w stosunku do wnętrza ich komórki. Z tego powodu muszą usuwać wodę napływającą do komórki, za co odpowiada struktura A.
Uwaga:
Uznaje się określenia „wakuola tętniąca”, „wodniczka kurczliwa” oraz „wakuola kurczliwa”
jako nazwy struktury A.
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie roli mikronukleusa w procesie koniugacji orzęsków,
uwzględniające jego podział mejotyczny i krzyżową wymianę haploidalnych jąder
potomnych między koniugującymi komórkami.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe odpowiedzi
- Podczas koniugacji pantofelków w każdej z komórek mikronukleus przechodzi mejozę. Jedno z powstałych czterech jąder dzieli się mitotycznie, po czym następuje krzyżowa wymiana jąder potomnych. Jądra te się łączą i dochodzi do rekombinacji materiału genetycznego.
- Struktura B przechodzi mejozę, podczas której może zachodzić crossing-over, a jądra haploidalne są wymieniane pomiędzy komórkami i po kariogamii odtwarzają się zrekombinowane jądra diploidalne.
- W komórkach, które się ze sobą łączą, podczas koniugacji dochodzi do podziału mejotycznego mikronukleusów oraz wymiany haploidalnych jąder potomnych między tymi komórkami.
