1. Strona główna
  2. Zadania maturalne z biologii
  3. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015)

Biologia - Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 109.

Kategoria: Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Ekologia Typ: Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

W lasach deszczowych Ekwadoru i Kostaryki występują rośliny z rodzaju Axinaea, które wytwarzają zmodyfikowane, rozdęte pręciki, z rurkowato wydłużonym zakończeniem. Rozdęte pręciki, dzięki kontrastowemu zabarwieniu, rzucają się w oczy i przypominają ptakom jagody. Rośliny wydatkują dużo energii na wyprodukowanie zjadanych przez ptaki, słodkich i pożywnych pręcików, których 100 g ma wartość 360 kcal. 40% objętości pręcików stanowi powietrze, więc gdy zostaną naciśnięte, wypchnięty gaz gwałtownie wyrzuca pyłek z wydłużonej części pręcika na zewnątrz, obsypując nim ptaka.

Na podstawie: O. Orzyłowska-Śliwińska, Ptaki-zapylacze, „Wiedza i Życie”, 2014 nr 9, s. 11.
a)Wykaż związek między budową pręcików roślin z rodzaju Axinaea a sposobem ich zapylania, podając dwie cechy budowy pręcików i znaczenie adaptacyjne każdej z nich.
b)Określ, czy relacje między ptakami i roślinami są dla obu stron korzystne. Uzasadnij odpowiedź.
c)Opisane zjawisko jest przykładem koewolucji. Wyjaśnij, na czym polega to zjawisko.

Rozwiązanie

Przykłady poprawnych odpowiedzi

a)
(0-1)
  • Pręciki roślin z rodzaju Axinaea mają kształt i barwę przypominające owoce (jagody), dzięki czemu zwabiają ptaki przenoszące pyłek (zapylające).
  • Rozdęty kształt z rurkowatym zakończeniem i wypełnienie pręcików powietrzem umożliwia wyrzucenie pyłku podczas naciśnięcia pręcika przez dziób ptaka.

b)
(0-1)
Relacje są korzystne dla ptaków, ponieważ pręciki są ich pożywieniem (dostarczającym dużo kalorii) i dla roślin, ponieważ ptaki przenoszą pyłek z jednej rośliny na drugą, ułatwiając roślinom rozmnażanie płciowe.

c)
(0-1)
  • Koewolucja polega na współzależnej ewolucji dwóch (lub większej liczby) gatunków, z których u każdego zachodzi stopniowe dostosowanie do drugiego (pozostałych).
  • Koewolucja polega na tym, że przemiany ewolucyjne zachodzą równocześnie u co najmniej dwóch gatunków, w wyniku wzajemnego oddziaływania na siebie osobników tych gatunków, dzięki czemu dostosowują się one do siebie coraz lepiej.

Wskazówki

a)
Budowa pręcików ułatwia spełnianie funkcji, do której są przeznaczone, a więc wytwarzanie i rozprzestrzenianie pyłku. Pierwszy krok to uważne przeczytanie i zrozumienie zamieszczonego tekstu. Należy wybrać z niego cechy adaptacyjne pręcików i zastanowić się, jakie jest ich znaczenie dla rozprzestrzeniania pyłku.

b)
Uzasadnienie wymagane w poleceniu możesz odnaleźć w tekście, jeśli pamiętasz o roli, jaką pełnią pręciki roślin. Korzyść, jaką odnoszą ptaki, jest oczywista i opisana wprost – ptaki zjadają słodkie, kaloryczne pręciki, wiec są one pożywieniem ptaków. Jeżeli podczas zjadania ptak uciśnie pręcik, to zostanie obsypany pyłkiem, który zaniesie na inną roślinę, tak więc rośliny mają zapewniony transport pyłku i możliwość rozmnażania się. Wystarczy pamiętać, że zapylenie obcym pyłkiem jest dla roślin korzystniejsze niż samozapylenie i dlatego cechy ułatwiające taki sposób zapylenia są faworyzowane w procesie ewolucji.

c)
Wyjaśnienie zjawiska koewolucji ma być uogólnieniem opisanego przykładu. Nawet jeśli to pojęcie jest dla Ciebie nowe, nieznane wcześniej, to nazwa (koewolucja) i opisany przykład pozwolą je rozszyfrować, jako jednoczesną, wspólną ewolucję gatunków (w tym wypadku dwóch). Przedrostek „ko-” oznacza razem, wspólnie.