1. Strona główna
  2. Zadania maturalne z biologii
  3. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015)

Biologia - Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 62.

Kategoria: Stawonogi Typ: Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień

Myśliczki to drapieżne chrząszcze należące do rodziny kusaków. Mają półkoliste, olbrzymie, zbudowane z tysiąca ommatidiów oczy, które są wrażliwe na zmiany w otoczeniu i pozwalają szybko reagować na ruch. Ich aparat gębowy zbudowany jest z wargi górnej, żuwaczek, szczęk oraz wargi dolnej, przekształconej w długi lepki język, błyskawicznie wyrzucany w kierunku ofiary, która przykleja się do lepkiej wydzieliny i trafia między silne żuwaczki. Gruczoły umiejscowione w głowie myśliczka produkują substancje tłuszczowe i białka wchodzące w skład wydzieliny, dzięki czemu język przylepia się do każdej powierzchni – hydrofilowej i hydrofobowej.
Język kameleona to narząd mięśniowy położony w jamie gębowej. Jest bardzo długi, na końcu szeroki, pokryty lepkim śluzem. Kameleon strzela w ofiarę językiem dwa razy dłuższym od siebie samego, co pozwala pochwycić pokarm w ułamku sekundy z dużej odległości.

Na podstawie: P. Jałoszyński, Odrzutowy kameleon, „Wiedza i Życie”, 2014 nr 9, s. 30.
a)Na podstawie analizy tekstu wymień trzy cechy budowy myśliczka przystosowujące go do drapieżnictwa.
b)Określ, który składnik lepkiej wydzieliny gruczołów myśliczka ułatwia przylepienie się języka do powierzchni hydrofobowej.
c)Określ, czy oczy myśliczka są proste, czy złożone i podaj jedną ich cechę, która o tym świadczy.
d)Zaznacz odpowiedź A lub B i jej uzasadnienie, wybierając spośród 1–3 tak, aby powstało poprawne dokończenie zdania.

Język myśliczka i kameleona to narządy

A. analogiczne, ponieważ 1. mają wspólne pochodzenie ewolucyjne i podobną budowę.
2. pełnią podobne funkcje, chociaż mają różne pochodzenie ewolucyjne.
B. homologiczne,
3. należą do zwierząt blisko ze sobą spokrewnionych.

Rozwiązanie

a)
(0-1)

Przykłady poprawnych odpowiedzi
Długi lepki język, olbrzymie oczy, silne żuwaczki, gruczoły w głowie (produkujące składniki lepkiej wydzieliny).

b)
(0-1)

Substancje tłuszczowe (lipidy).

c)
(0-1)

Oczy złożone, ponieważ zbudowane jest z wielu ommatidiów (oczek prostych).

d)
(0-1)

A. 2.

Wskazówki

a)
Zdobywanie pokarmu przez drapieżnika, w porównaniu z roślinożercą, jest bardziej skomplikowane. Ofiara zwykle ukrywa się lub maskuje, a atakowana ucieka. W związku z tym przystosowanie do drapieżnictwa nie ogranicza się jedynie do cech układu pokarmowego i aparatu gębowego.
Dokładne przeczytanie tekstu pozwoli Ci wyodrębnić z niego cechy myśliczków, które ułatwiają im znalezienie (dostrzeżenie) ofiary, złapanie jej i skonsumowanie.

b)
Odpowiedź wymaga znajomości terminu hydrofobowy – niezwilżalny, nierozpuszczalny w wodzie – i przypomnienia sobie własności lipidów, które właśnie są hydrofobowe.
c)
Należy wybrać – na podstawie informacji podanych w poleceniu – odpowiedni typ oka i podać cechę jego budowy. W tekście znajduje się wyraźna wskazówka dotycząca budowy oka myśliczka – zbudowane z tysiąca ommatidiów, a więc oko to jest ...

d)
Analogia to podobieństwo, więc narządy analogiczne są do siebie podobne, chociaż powstały inaczej, nie mają wspólnego pochodzenia ewolucyjnego. Rozwiązanie zadania wymaga umiejętności rozróżnienia narządów analogicznych i homologicznych oraz analizy tekstu. Oba opisane narządy służą do osiągania tego samego celu, nawet wyglądają podobnie, ale ich pochodzenie ewolucyjne jest różne. Aparat gębowy owadów, którego częścią jest długi język myśliczka, powstał z odnóży głowowych, a język kręgowca zbudowany jest głównie z mięśni głowy.