Biologia - Matura Czerwiec 2017, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 21.
Kozica tatrzańska to podgatunek kozicy występujący w Tatrach. Jest najdalej na północ
wysuniętą populacją kozicy – gatunku ssaka parzystokopytnego, który występuje w piętrze
alpejskim gór w całej Europie.
Kozice odżywiają się pokarmem roślinnym – latem są to rośliny zielne, pędy drzew
i krzewów, zimą – mech, porosty i kora drzew. Dużym zagrożeniem dla dorosłych kozic jest
wilk lub niedźwiedź, natomiast lisy i orły polują na koźlęta. Kozice zapadają także na różne
choroby, np. wywołane przez nicienie.
Mimo, że jest to gatunek prawnie chroniony, dodatkowym zagrożeniem dla stosunkowo małej
populacji kozic tatrzańskich może być nadmierna turystyka, zanieczyszczenie środowiska,
anomalie klimatyczne oraz bliskie pokrewieństwo między zwierzętami w obrębie populacji.
21.1. (0–1)
Na podstawie tekstu uzupełnij tabelę: wpisz w każdym z jej wierszy nazwę zależności międzygatunkowych, które występują między organizmami wymienionymi w tabeli. Wybierz je z poniższych.
mutualizm pasożytnictwo konkurencja drapieżnictwo
| Zestawienie organizmów | Zależności międzygatunkowe |
|---|---|
| wilk – niedźwiedź | |
| lis – kozica | |
| nicień – kozica |
21.2. (0–1)
Zaznacz prawidłowe dokończenie poniższego zdania.
Kozica tatrzańska jest uważana za podgatunek reliktowy, ponieważ
- jej populacja liczy stosunkowo mało osobników.
- jest blisko spokrewniona z kozicą alpejską i karpacką.
- występuje tylko po polskiej i słowackiej stronie Tatr.
- jest zagrożona wymarciem i znajduje się pod ścisłą ochroną.
- w epoce lodowcowej kozice miały znacznie szerszy zasięg geograficzny.
21.3. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego stosunkowo niewielka liczebność populacji kozic tatrzańskich jest zagrożeniem dla tego gatunku. Uwzględnij podłoże genetyczne tego zjawiska.
Rozwiązanie
21.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne wypełnienie wszystkich trzech wierszy tabeli dotyczących zależności
międzygatunkowych.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
| Zestawienie organizmów | Zależności międzygatunkowe |
|---|---|
| wilk – niedźwiedź | konkurencja |
| lis – kozica | drapieżnictwo |
| nicień – kozica | pasożytnictwo |
21.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za zaznaczenie właściwego dokończenia zdania dotyczącego kozicy tatrzańskiej.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
E. / w epoce lodowcowej kozice miały znacznie szerszy zasięg geograficzny.
21.3. (0–1)
Schemat punktowania
1 pkt – za poprawne wyjaśnienie uwzględniające konsekwencje małej różnorodności genetycznej populacji – podobieństwa genetycznego (np. większa wrażliwość
populacji na epidemie, mniejsze prawdopodobieństwo przetrwania populacji
w zmieniających się warunkach środowiska, itp.)
lub
za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające konsekwencje chowu wsobnego
(np. ujawnienie się niekorzystnych cech warunkowanych przez allele recesywne)
lub
za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające konsekwencje dryfu genetycznego
(np. utrwalanie mutacji niekorzystnych).
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Pula genowa małej populacji jest (zwykle) mało zróżnicowana i dlatego zadziałanie niekorzystnego czynnika np. zarażenie się kozic patogenem może spowodować zmniejszenie liczebności grożące wymarciem, gdyż ze względu na małą różnorodność genetyczną wszystkie/prawie wszystkie osobniki nie są odporne.
- W mało liczebnej populacji dochodzi do krzyżowania wsobnego/inbredu, co często zmniejsza dostosowanie osobników potomnych/może powodować ujawnienie się niekorzystnych cech recesywnych sprzyjających śmierci osobników potomnych, albo obniżających ich płodność.
- W małej populacji jest mniejsza zmienność genetyczna, co utrudnia adaptację do (zmieniających się) warunków środowiska.
- W małych populacjach w wyniku dryfu genetycznego może łatwiej dojść do utrwalenia mutacji niekorzystnej.
