Matura z biologii 2025 - proponowane odpowiedzi
Poniżej znajdziecie moje własne propozycje odpowiedzi do zadań z tegorocznej matury z biologii. Treść zacznie pojawiać się po opublikowaniu arkusza przez CKE. Pamiętajcie, że są to tylko propozycje, oficjalny klucz zostanie wydany przez CKE w późniejszym terminie. Życzę wszystkim wysokich wyników! :)
Przed zadaniem mi pytania w komentarzu przejrzyj moje odpowiedzi dostępne pod artykułem - przewiń .
Zadanie 1.1 (0-1)
1. F; 2. P
Zadanie 1.2 (0-1)
Rozstrzygnięcie:
Mostki disiarczkowe stabilizują strukturę trzeciorzędową rybonukleazy
Uzasadnienie:
Rybonukleaza składa się z pojedynczego łańcucha polipepetydowego. (Struktura IV rzędowa określa ułożenie względem siebie co najmniej dwóch łańcuchów polipeptydowych podczas gdy rybonukleaza składa się z pojedynczego łańcucha)
Zadanie 2.1 (0-2)
Podczas dojrzewania owoców obecne w fotosyntetyzującej części owocu chloroplasty , widoczne na mikrofotografii A , mogą się przekształcać w chromoplasty – plastydy wypełnione karotenoidami, widoczne na mikrofotografii B .
Zadanie 2.2 (0-1)
Przykładowe cechy:
- otoczenie dwiema błonami białkowo-lipidowymi
- obecność wewnętrznej błony białkowo-lipidowej
- obecność przestrzeni międzybłonowej
- obecność własnego materiału genetycznego w postaci DNA
- obecność własnych rybosomów (70S)
Zadanie 3.1 (0-1)
płyn Lugola
W podobnym zadaniu 14, matury majowej 2016 w kluczu CKE jako nazwę odczynnika uznawała również:
- jodyna
- I2 w KI
NIE były natomiast uznawane nazwy:
- jodoform, jod
Zadanie 3.2 (0-1)
strefa elongacyjna / wydłużania
Zadanie 4.1 (0-1)
Przykładowe sformułowania problemu badawczego:
- Czy temperatura wpływa na aktywność enzymatyczną enzymu proteolitycznego zawartego w owocach aktinidii smakowitej (/aktynidazy).
- Wpływ temperatury na aktywność enzymatyczną enzymu proteolitycznego zawartego w owocach aktinidii smakowitej (/aktynidazy).
Zadanie 4.2 (0-1)
Galaretka składa się w włókien kolagenowych ograniczających ruch wody i utrzymujących jej żelową postać. Enzym proteolityczny (aktynidaza) zawarty w owocach kiwi katalizuje reakcję rozkładu łańcuchów polipepetydowych kolagenu w temperaturze 20° C (zestaw 1), jednak jego aktywność w temperaturze 5° C (zestaw 2) spada do takiego poziomu, że woda nie zostaje przez niego uwolniona z siatki włókien kolagenowych w czasie trwania eksperymentu.
Zadanie 4.3 (0-1)
Zestawy kontrolne nie posiadają badanego czynnika (aktynidazy) i mają na celu wykluczenie / weryfikację wpływu temperatury i na stan galaretki celem porównania z próbami badawczymi.
Zadanie 4.4 (0-2)
1. F; 2. P; 3. P
Zadanie 5.1 (0-1)
1. P; 2. F
Zadanie 5.2 (0-1)
chityna
Zadanie 5.3 (0-1)
Ciało raków pokryte jest sztywnym pancerzem, który nie rośnie wraz z nimi i uniemożliwia zmianę objętości ich ciała. Raki w trakcie rozwoju rosną, co wymaga okresowej wymiany pancerza na większy. Proces ten określany jest mianem linienia.
Zadanie 5.4 (0-1)
Rozstrzygnięcie:
Tylko rak szlachetny może służyć jako gatunek wskaźnikowy czystości wód
Uzasadnienie:
Rak szlachetny występuje jedynie w czystych wodach, stąd jego występowanie może świadczyć o dobrym stopniu czystości wody. Rak pręgowaty występuje powszechnie, zarówno w wodach czystych jak i zanieczyszczonych, stąd na podstawie jego występowania nie możemy stwierdzić, czy woda w miejscu jego występowania jest czysta czy też nie.
Zadanie 5.5 (0-1)
Rozstrzygnięcie:
Przedstawione gatunki klasyfikowane są w dwóch rodzajach
Uzasadnienie:
Nazwy gatunkowe przedstawionych raków zawierają różne nazwy rodzajowe. Rak szlachetny należy do rodzaju Astacus, podczas gdy rak pręgowaty należy do rodzaju Faxonius.
lub
Należą one do różnych rodzajów, skoro mają różne nazwy rodzajowe (łacińskie).
Warto zauważyć, że w przypadku analogicznych zadań od CKE z poprzednich lat, w punktacji oceniania znajdowała się sugestia, aby odnieść się do rodzajowych nazw łacińskich, jednak w przykładowych odpowiedziach i tak zwykle widniało jako uznawane również najprostsze stwierdzenie, że nazwy rodzajowe się różnią/są takie same (bez ich podawania). Oto przykładowe zadania o analogicznej treści polecenia:
Zadanie 18, test diagnostyczny grudzień 2024
Zadanie 12, matura maj 2022
Zadanie 22, matura maj 2016
Zadanie 6.1 (0-1)
Płazy do rozmnażania wymagają obecności środowiska wodnego. Osuszanie terenów prowadzi do zmniejszenia się powierzchni terenów nadających się do rozmnażania dla płazów, co utrudnia płazom ich odnalezienie / ogranicza możliwości rozwoju wodnych form larwalnych, stąd spadek liczebności płazów.
Można zauważyć, że polecenie zadania, jest niemal identyczne do polecenia z zadania 20.1 matury z maja 2024.
Polecenie zeszłorocznego zadania: Wykaż, że osuszanie siedlisk ma negatywny wpływ na liczebność płazów w Polsce.
Prawidłowe odpowiedzi wg klucza CKE do zeszłorocznego zadania:
- Utrata siedlisk – płazom do rozrodu niezbędna jest woda, ale z powodu zaniku małych zbiorników wodnych w wyniku osuszania utrudniony jest rozród, co skutkuje zmniejszaniem się liczebności populacji.
- Osuszanie siedlisk powoduje, że płazy tracą żerowiska.
- Stadium larwalne płazów – kijanka – żyje wyłącznie w środowisku wodnym, bez którego płazy nie mogłyby zamknąć cyklu życiowego.
- Osuszanie prowadzi do fragmentacji siedlisk, co wymusza migracje płazów, które giną na drogach, bo szlaki migracji płazów przecinają drogi budowane przez człowieka.
- Płazy mają wilgotną skórę, która nie może wyschnąć, bo inaczej wymiana gazowa nie będzie zachodziła na odpowiednim poziomie.
- Płazy nie piją wody, ale pobierają ją przez skórę, a jest to możliwe tylko w wilgotnym środowisku.
Uwaga (od CKE z maja 2024):
Nie uznaje się odpowiedzi zbyt ogólnych, nieodnoszących się do konkretnego przykładu biologii płazów, np. „Wilgotne środowisko jest niezbędne płazom do życia”.
Zadanie 6.2 (0-1)
C. 2.
Zadanie 6.3 (0-2)
1. F; 2. P; 3. F
Zadanie 7.1 (0-1)
Tilapia nilowa żyje w środowisku słodkowodnym, charakteryzującym się niższym stężeniem jonów Na+ i Cl− niż w środowisku wewnętrznym ryby. Prowadzi to do utraty przez rybę powyższych jonów na drodze dyfuzji do otoczenia oraz osmotycznego napływu wody do ciała ryby, co również sprzyja rozcieńczeniu stężenia jonów. Dlatego też tilapia aktywnie pobiera jony Na+ i Cl− ze środowiska aby utrzymać ich stałe stężenie w tkankach, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Zadanie 7.2 (0-1)
Noszenie w jamie gębowej zapłodnionych jaj, larw i narybku przez samice pielęgnicowatych zwiększa szanse na przeżycie potomstwa, ponieważ zmniejsza ryzyko jogo konsumpcji przez drapieżniki / zapewnia mu względnie stałe warunki środowiska zewnętrznego i chroni je przed uszkodzeniem.
Zadanie 8.1 (0-1)
płazy
Zadanie 8.2 (0-1)
Rozstrzygnięcie:
Naczynia oznaczone na schemacie literą X to tętnice
Uzasadnienie:
Naczynia te odprowadzają krew z komory serca.
Zadanie 8.3 (0-1)
B. 1.
Zadanie 9.1 (0-2)
| Nr na schemacie | Nazwa tkanki łącznej | Mikrofotografia |
|---|---|---|
| 1. | tkanka kostna | B |
| 2. | tkanka chrzęstna (szklista) | C |
| 3. | tkanka łączna właściwa zbita / zwarta | A |
| 4. | tkanka tłuszczowa (żółta) | D |
Można zauważyć, że na schemacie kolana oznaczono tkankę kostną gąbczastą, natomiast na fotografii widzimy tkankę kostną zbitą. Jest to dla mnie sygnał, że autor pytania nie zastanawiał się nad precyzyjnym oznaczeniem rodzaju tkanki i w kluczu odpowiedzi od CKE powinny być honorowane również odpowiedzi bardziej ogólne, stąd doprecyzowania ująłem w nawiasach.
Zadanie 9.2 (0-1)
B. 3.
Zadanie 9.3 (0-1)
Maź stawowa zmniejsza tarcie pomiędzy ruchomymi powierzchniami stawu, pełni funkcję odżywczą dla chrząstki stawowej jak również bierze udział w usuwaniu zbędnych produktów przemiany materii wytwarzanych przez komórki chrząstki stawowej.
(przypuszczam, że wystarczy przedstawienie jednej z wymienionych ról, przy czym autor pytania miał pewnie na myśli przede wszystkim zmniejszanie tarcia)
Zadanie 10.1 (0-2)
| Efekt działania | Anatoksyna-a | Guanitoksyna |
|---|---|---|
| spowolnienie rozkładu acetylocholiny w szczelinie synaptycznej | T | T |
| rozluźnienie włókien mięśniowych i zwiotczenie mięśni | N | N |
Widzę, że to zadanie wzbudza sporo wątpliwości, więc je przeanalizuję. Ustalmy zatem fakty:
- acetylocholina − neuroprzekaźnik, który po uwolnieniu do szczeliny synaptycznej łączy się z receptorem na błonie postsynaptycznej i wywołuje skurcz mięśnia
- acetylocholinesteraza − rozkłada acetylocholinę, zatem zapobiega przedłużonym skurczom mięśniowym (jeżeli acetylocholina zalegałaby w szczelinie synaptycznej, mogłaby stale pobudzać receptory na błonie postsynaptycznej powodując ciągły skurcz mięśnia, aby mięsień mógł się rozluźnić acetylocholina musi być usunięta)
- anatoksyna-a − naśladuje działanie acetylocholiny, ale nie jest degradowana przez enzym. Wiąże się też odwracalnie z centrum aktywnym acetylocholinesterazy
- guanitoksyna − wiąże się trwale z centrum aktywnym acetylocholinesterazy
Przeanalizujmy zatem efekty działania wymienionych związków:
- anatoksyna-a − naśladuje acetylocholinę, łącząc się z receptorem w błonie postsynaptycznej, aktywuje receptor, zatem podobnie jak acetylocholina prowadzi do skurczu mięśnia. Łącząc się z centrum aktywnym enzymu blokuje czasowo część jego cząsteczek, przez co spowalnia rozkład acetylocholiny. Mamy tutaj do czynienia z klasyczną inhibicją kompetycyjną (konkurencja inhibitora z substratem o centrum aktywne enzymu). Spowolnienie rozkładu acetylocholiny dodatkowo ogranicza możliwość rozluźnienia mięśnia.
- guanitoksyna − blokuje działanie cząsteczki enzymu, co powoduje spowolnienie rozkładu acetylocholiny, a skoro zostaje ona nierozłożona w szczelinie synaptycznej, to łącząc się z receptorami nie pozwala na rozluźnienie mięśnia. Dlaczego spowolnienie rozkładu acetylocholiny, a nie jej zatrzymanie? W metabolizmie bardzo mało mamy sytuacji zupełnie zero-jedynkowych, więc za każdym razem jeżeli przyjdzie nam na myśl rozwiązanie, gdzie stwierdzamy, że jakiś proces zostaje zahamowany/zatrzymany powinniśmy się dobrze zastanowić nad odpowiedzią (zaznaczam to w komentarzach do zadań). Wyobraźmy sobie hipotetyczną sytuację, kiedy podajemy po trochu guanitoksyny do szczeliny synaptycznej. Co się dzieje? Rozkład acetylocholiny zostaje stopniowo spowolniony. Czy dodając kolejne porcje guanitoksyny będziemy w stanie całkowicie zatrzymać rozkład acetylocholiny? Moim zdaniem nie. To, że dana cząsteczka łączy się trwale z centrum aktywnym enzymu nie oznacza jeszcze, że zablokuje wszystkie cząsteczki enzymu. Przykładowo nie dojdzie do połączenia, jeżeli w centrum aktywnym będzie znajdowała się akurat acetylocholina. A co z nowo powstałymi cząsteczkami enzymu? Mamy jeszcze jedną kwestię. W tabeli mowa jest o spowolnieniu rozkładu acetylocholiny w szczelinie, ale nie ma tutaj wyszczególnienia, że chodzi tylko o rozkład enzymatyczny. W treści zadania nie mamy informacji, aby guanitoksyna blokowała również nieenzymatyczną degradację acetylocholiny. Innymi słowy na podstawie treści zadania mamy pewność, że guanitoksyna może spowolnić rozkład acetylocholiny, być może nawet do prędkości bliskiej 0, ale nie jesteśmy w stanie udowodnić, że może taki proces całkowicie zatrzymać.
Zadanie 10.2 (0-1)
A. 1.
Zadanie 11 (0-2)
Znaczne podwyższenie poziomu glukozy w osoczu wynikające z (nadmiaru / niedoboru) insuliny przekracza możliwości resorpcji zwrotnej w kanalikach nerkowych, w wyniku czego nadmiar glukozy jest wydalany z moczem. Zwiększenie osmolarności osocza krwi jest przyczyną (zmniejszenia / zwiększenia) ilości wazopresyny uwalnianej do krwi oraz (nasilenia / osłabienia) uczucia pragnienia.
Zadanie 12.1 (0-1)
- Transport białka GLUT4 do błony komórkowej w komórce mięśnia szkieletowego w czasie spoczynku w okresie sytości: B .
- Transport glukozy z wnętrza komórki wątroby do płynu zewnątrzkomórkowego w okresie głodu: C .
Zadanie 12.2 (0-1)
Insulina po przyłączeniu się do receptora na powierzchni komórki wątroby aktywuje kaskadę sygnałową prowadzącą do fosforylacji glukozy do glukozo-6-fosforanu. (Związek ten przykazywany jest następnie do szlaków metabolicznych komórki.) Dzięki czemu napływająca do komórki glukoza jest na bieżąco zużywana. Pozwala to na utrzymanie gradientu stężeń glukozy między wnętrzem komórki, a jej otoczeniem i ciągłą dyfuzję glukozy do komórki, zgodnie z tym gradientem.
Zadanie 12.3 (0-1)
Transportery GLUT2 odpowiedzialne są za ułatwienie dyfuzji glukozy powstałej w wyniku glikogenolizy i glukoneogenezy z komórek wątroby do krwi w okresie głodu.
Zadanie 12.4 (0-1)
np:
- glukagon
- adrenalina
- kortyzol
- somatotropina (hormon wzrostu)
Zadanie 13.1 (0-1)
ADC zawiera w swojej budowie przeciwciało monoklonalne, które jest zaprojektowane aby łączyć się specyficznie z antygenami obecnymi tylko na powierzchni komórek nowotworowych. Po przyłączeniu się ADC do antygenu na powierzchni komórki nowotworowej kompleks tak powstały ulega endocytozie do komórki nowotworowej. Odpowiednie dobranie łącznika chemicznego między toksycznym lekiem a przeciwciałem pozwala na uwolnienie leku dopiero po wchłonięciu przez komórkę nowotworową i strawieniu kompleksu we wnętrzu tejże komórki, bez narażania komórek zdrowych.
Sformułowanie kolejnego pytania do tego zestawu zadań sugeruje, że w kluczu CKE uwaga będzie położona tylko na specyficzność przeciwciał zawartych w kompleksie ADC wobec antygenów występujących wyłącznie na komórkach nowotworowych. W mojej odpowiedzi zwracam uwagę również na dodatkowy aspekt łącznika i endocytozy, bez których specyficzność przeciwciała byłaby bezcelowa - sama specyficzność wg mnie nie wyjaśnia dlaczego lek nie jest uwalniany np. obok komórek nowotworowych, co mogłoby prowadzić do uszkadzania również okolicznych prawidłowych komórek.
Zadanie 13.2 (0-1)
Zachowanie stabilności łącznika w ADC podczas transportu tych cząsteczek w krążeniu ogólnoustrojowym jest konieczne, aby toksyczny lek nie został uwolniony przed dotarciem ADC do komórki nowotworowej. W przeciwnym razie również zdrowe komórki organizmu mogłyby zostać narażone na toksyczne działanie transportowanej w ADC substancji, co zniwelowałoby założoną specyficzność działania cząsteczki ADC oraz ograniczyłoby ilość leku, który dotarłby do komórek nowotworowych.
Zadanie 13.3 (0-1)
Lizosomy obecne w komórce nowotworowej zawierają enzymy niezbędne do strawienia łącznika między lekiem a przeciwciałem, co umożliwia uwolnienie leku wewnątrz komórki nowotworowej i jego działanie. Uwolnienie enzymów i strawienie koniugatu ADC następuje po połączeniu się lizosomu z pęcherzykiem endocytarnym zawierającym ADC.
Zadanie 14.1 (0-2)
| Enzym | Nazwa enzymu (helikaza, ligaza, restryktaza) |
Funkcja enzymu |
|---|---|---|
| E1 | restryktaza | przecięcie cząsteczki plazmidu w specyficznym miejscu (z pozostawieniem lepkich końców) lub wycięcie z obcego DNA fragmentu, nadającego się do włączenia do plazmidu (z pozostawieniem lepkich końców) lub przecięcie łańcucha DNA w obrębie specyficznej sekwencji |
| E2 | ligaza | włączenie obcego DNA do cząsteczki plazmidu |
Zadanie 14.2 (0-1)
Wektor w metodach otrzymywania organizmów transgenicznych stanowi ogniwo/narzędzie pozwalające na włączenie obcego materiału genetycznego do modyfikowanych komórek. Bakteria A. tumefaciens w opisanej metodzie infekując komórki roślinne wprowadza do ich wnętrza wcześniej spreparowany plazmid zawierający obcy gen, który następnie zostaje zintegrowany z materiałem genetycznym modyfikowanej komórki. Pełni zatem funkcję wektora w przedstawionej metodzie.
Zadanie 15 (0-1)
Wynik elektroforezy DNA wyizolowanego z komórek obumierających w wyniku nekrozy ilustruje ścieżka ( A / B / C ). Wynik elektroforezy DNA wyizolowanego z komórek obumierających w wyniku apoptozy ilustruje ścieżka (A / B / C).
Zadanie 16.1 (0-1)
delecja (nukleotydu)
Zadanie 16.2 (0-1)
Leu – Val – Val – Pro – Leu
Zadanie 16.3 (0-1)
A. zmiana ramki odczytu.
Zadanie 16.4 (0-1)
HHIAIA
HhIAIA
HhIAi
HHIAi
Zadanie 17.1 (0-1)
23° C
LUB
22−24° C
Co prawda w poleceniu użyto sformułowania "wartość" a nie "przedział wartości", stąd domyślną odpowiedzią wydaje mi się konkretna wartość temperatury, a nie jej zakres, jednak w analogicznym zadaniu z czerwca 2022 klucz CKE przewidywał uznanie również zakresu wartości jako optimum, i to pomimo precyzyjniejszego rzutowania punktu optimum na skali.
Zadanie 17.2 (0-1)
Rozstrzygnięcie:
tak
Uzasadnienie:
Wzrost temperatury wody powyżej optimum termicznego (23° C) prowadzi do spadku przyspieszenia płaskogłówów ciemnogłowych, które jest kluczowe w prowadzonym przez te ryby sposobie zdobywania pokarmu. Płaskogłów atakuje ofiary z zaskoczenia kryjąc się w piasku. Zbyt niskie przyspieszenie ruchu może zmniejszyć skuteczność polowań, a tym samym narazić populację tej ryby na trudności w zdobyciu pokarmu i zmniejszenie jej liczebności.
Koncepcja negatywnego wpływu podwyższenia temperatury na wartość przyspieszenia płaskogłowców i ich możliwość ucieczki przed drapieżnikiem, pomimo że nie wydaje się być głównym nurtem autora zadania, moim zdaniem stanowi również poprawny kierunek uzasadnienia odpowiedzi.
Zadanie 17.3 (0-2)
Przykładowo (wystarczą dwie z wymienionych):
- Umiejętność zmiany ubarwienia ciała - pozwala przybrać barwę otoczeni co ułatwia ukrycie się przed ofiarą i atak z zaskoczenia
- Mocno spłaszczone grzbietobrzusznie ciało - ułatwia zagrzebanie się ryby w piasku, co ułatwia ukrycie się przed ofiarą i atak z zaskoczenia
- Osadzenie oczu na czubku spłaszczonej głowy - pozwala na obserwacje otoczenia podczas ukrywania się w piasku i dobranie odpowiedniego momentu i kierunku ataku podczas polowania
Zadanie 18.1 (0-1)
Rozstrzygnięcie:
wytwarzanie form poduszkowatych wśród roślin wysokogórskich jest wynikiem konwergencji
Uzasadnienie:
Podobna cecha (forma poduszkowata) jest wytwarzana niezależnie jako odpowiedź ewolucyjna na specyficzne warunki środowiska wysokogórskiego u niespokrewnionych bezpośrednio ewolucyjnie gatunków roślin, należących do (ponad trzydziestu) różnych rodzin.
Zadanie 18.2 (0-1)
Przykładowo:
- silne ruchy powietrza / silny wiatr
- wysokie nasłonecznienie / intensywne promieniowanie UV
- niska dostępność wody
- niskie temperatury powietrza/otoczenia
Zadanie 18.3 (0-1)
| Możliwość wytwarzania ziaren pyłku | Możliwość wytwarzania owoców | |
|---|---|---|
| osobniki żeńskie | N | T |
| osobniki obupłciowe | T | T |
Zadanie 19.1 (0-1)
Uwalnianie osobników szpaka brazylijskiego pochodzących wyłącznie z lokalnych programów hodowlanych może prowadzić do utraty różnorodności genetycznej populacji tego gatunku, co zwiększa jej podatność na zmiany środowiska oraz ryzyko ujawniania się chorób genetycznych. Wprowadzanie dodatkowych osobników pochodzących z różnych ogrodów zoologicznych pozwala lepiej odtworzyć pulę genową pierwotnej populacji i ograniczyć skutki efektu wąskiego gardła.
Zadanie 19.2 (0-1)
Wpisanie szpaka balijskiego do załącznika I konwencji waszyngtońskiej (CITES) pozwala na ograniczenie wywożenia osobników tego gatunku z kraju pochodzenia, który to proceder przyczynił się do jego wymierania. Ma to na celu utrudnienie międzynarodowego handlu zagrożonym gatunkiem i utrzymanie jego lokalnej populacji.
- Zaloguj się albo zarejestruj aby dodać komentarz
Komentarze
Biolog2025
09.05.2025 - 22:32
Czy według Pana odpowiedź do 17.2: tak ponieważ w temperaturze powyżej 23/24 stopni Celsjusza prędkość płaskogłowów gwałtownie spada przez co łatwiej dogoni go większa ryba drapieżna i pożre spełnia warunki zadania?
Dawid Pawlos
09.05.2025 - 22:58
Koncepcja negatywnego wpływu podwyższenia temperatury na możliwość ucieczki płaskogłowców przed drapieżnikiem, pomimo że nie wydaje się być głównym nurtem autora zadania, moim zdaniem stanowi poprawny kierunek uzasadnienia odpowiedzi.
Niestety jednak w Pańskiej wersji odpowiedzi użył Pan sformułowania "prędkość" podczas gdy w badaniu oceniano przyspieszenie. W mojej ocenie na podstawie wyników badania nie możemy niestety wyciągać wniosków co do ostatecznie osiąganej prędkości ryby (można bowiem przykładowo wolno przyspieszać do wysokiej prędkości lub szybko przyspieszać do niskiej prędkości).
Lufka Janusz
09.05.2025 - 23:16
Dobry wieczor, w zadaniu gdzie pytali o optimum, napisałem 22°C - 24°C jako zakres, czy uważa Pan, że będzie to akceptowalne?
Dawid Pawlos
09.05.2025 - 23:26
Moim zdaniem tak. Co prawda w poleceniu użyto sformułowania "wartość" a nie "wartości", stąd domyślną odpowiedzią wydaje mi się konkretna wartość temperatury, a nie jej zakres, jednak w analogicznym zadaniu z czerwca 2022 klucz CKE przewidywał uznanie zakresu wartości jako optimum, i to pomimo precyzyjniejszego rzutowania punktu optimum na skali.
Adres wspomnianego zadania do porównania (podpunkt 2): https://biologhelp.pl/matura/matura-czerwiec-2022-poziom-rozszerzony-formula-2015/zadanie-19
Lufka Janusz
09.05.2025 - 23:27
Super, dziękuję bardzo za szybką odpowiedź :)
madzia._.
10.05.2025 - 8:04
Dzień dobry, jeśli napisałam w 14.1 bardziej ogólne funkcje: restryktaza opowiada za rozcięcie materiału genetycznego a ligaza za połączenie fragmentów w całość, myśli Pan ze taka odpowiedź bedzie zaliczana?
Dawid Pawlos
10.05.2025 - 14:18
Obawiam się, że tak przedstawiona odpowiedź może być uznana za zbyt ogólną. Funkcją restryktaz jest przecięcie łańcucha DNA, a nie jakiegokolwiek materiału genetycznego. W kluczu CKE może wystąpić również wskazanie, aby doprecyzować, że przecięcie następuje w obrębie specyficznej sekwencji - w przypadku restryktaz jest to kluczowe dla ich wykorzystania w procesie otrzymywania zrekombinowanego plazmidu. Moim zdaniem z odpowiedzi powinno wynikać przynajmniej, że nie jest to cięcie "na oślep" i poszatkowanie DNA.
Odnośnie ligazy zależy o jakich fragmentach była mowa w sformułowanej odpowiedzi. W opisywanym procesie nie zależy nam bowiem na połączeniu z powrotem przeciętego DNA plazmidu czy obcego DNA, a konkretnie na połączeniu obcego DNA z DNA plazmidu. Brak takiego doprecyzowania może być moim zdaniem uznany za błąd, ponieważ zgodnie z poleceniem mamy podać funkcję danego enzymu "w otrzymywaniu zrekombinowanego plazmidu", a nie reakcję jaką katalizuje w ogóle.
nisiawww
10.05.2025 - 8:23
Dzień Dobry, czy mogłaby w zadaniu 2.2 zostać uznana po prostu odpowiedź „obecność błony komórkowej”?
Maciej Kalisz
10.05.2025 - 10:51
Wydaje mi się, że nie, bo cechą charakterystyczną plastydów jest podwójna błona (fosfolipidowa). Wiele innych organellów ma błonę. Ponadto, wydaje mi się, że określanie błony wokół organellum jako „komórkowa” może budzić zastrzeżenia.
MZ 5
10.05.2025 - 11:20
Chciałbym zauważyć że pytanie w 2.2 było o cechę wspólną nie charakterystyczną. Jest to o tyle istotne że występowanie błony może nie jest dla plastydów roślinnych charakterystyczne to przecież nie występują one bez błon.
Maciej Kalisz
10.05.2025 - 11:58
Zgadzam się :). Może zatem CKE uzna odpowiedź "obecność błony".
Dawid Pawlos
10.05.2025 - 14:53
Dzień dobry, moim zdaniem taka odpowiedź nie będzie uznawana. Po pierwsze określenia "błona komórkowa" używa się w stosunku do błony otaczającej komórki. W stosunku do organelli używamy określenia "błona biologiczna" lub "błona białkowo-lipidowa".
Drugim problemem, który dostrzegam jest zastosowanie liczby pojedynczej wobec błony. Wszystkie plastydy roślinne otoczone są dwiema błonami. Użycie liczby pojedynczej może sugerować, że odpowiadający uważa, że organelle te posiadają tylko pojedynczą błonę, co będzie nieprawdą. Odpowiedź na zadanie maturalne musi być precyzyjna. Pozostawiając egzaminatorowi interpretację zamysłu autora musimy liczyć się z możliwością utraty punktów. Stosunkowo bezpieczniejszą alternatywą dla takiego sformułowania byłoby np. "obecność zewnętrznej błony białkowo-lipidowej", "obecność wewnętrznej błony białkowo-lipidowej" czy jeszcze bardziej przewrotnie "obecność przestrzeni międzybłonowej".
AnTont
10.05.2025 - 8:25
Dzień dobry.Dlaczego w zadaniu 2.1 nie jest poprawna odpowiedzią odp. Etioplasty w miejscu gdzie są chromoplasty? Czy w 2.2 zaliczana będzie odp. Obecność dużej wakuoli i ściany komórkowej? Oraz czy w zadaniu 3.2 będzie uznawana odpowiedź strefa wzrostu korzenia?
Maciej Kalisz
10.05.2025 - 12:30
Myślę, że w 2.1. prawidłowa odpowiedź to chromoplasty dlatego, że w tekście jest mowa o karotenoidach, które zabarwiają się na żółto-pomarańczowo, co jest pokazane tylko na mikrofotografii B. Odnośnie do 2.2., wakuola to jest inne organellum w komórce i żaden plastyd nie ma ściany komórkowej, więc byłaby to odpowiedź na pewno błędna. W 3.2., moim zdaniem, kluczowe jest określenie o wzroście "elongacyjnym", ponieważ wzrost może zachodzić również mitotycznie, ale wyginanie się korzenia powodują auksyny, które po stronie gromadzenia się w łodydze stymulują, a w korzeniu hamują, właśnie elongację komórek, a nie ich podziały mitotyczne.
Dawid Pawlos
10.05.2025 - 15:27
Dzień dobry,
2.1 - w trakcie dojrzewania owoców powstają chromoplasty, etioplasty występują u roślin pozbawionych dostępu do światła.
2.2 - odpowiedź jest błędna, należało podać cechy budowy plastydów, a nie komórki roślinnej
3.2 - niestety taka odpowiedź nie jest poprawna. Należało wskazać strefę wydłużania się komórek, określenie "strefa wzrostu" jest nieprecyzyjne, najczęściej nie jest wykorzystywane na schematach budowy korzenia, czasem bywa używane w stosunku do strefy wierzchołkowej / stożka wzrostu.
julia zawadzka
10.05.2025 - 8:51
Dzień dobry, czy w zadaniu 10.1 w pierwszym wierszu tabeli nie powinno byc nie, tak?
Maciej Kalisz
10.05.2025 - 10:57
Anatoksyna-a konkuruje z acetylocholiną o miejsce aktywne acetylocholinoesterazy, z którą wiąże się odwracalnie, więc jest jej inhibitorem kompetencyjnym. Oznacza to, że jakaś część cząsteczek enzymu będzie niedostępna dla acetylocholiny, więc rozkład tego neurotransmitera będzie zachodził wolniej.
Dawid Pawlos
10.05.2025 - 15:29
Jest dokładnie tak jak przedstawił to Pan Maciej :)
Maciej Kalisz
10.05.2025 - 10:43
Co ciekawe, arkusz w formule 2015 różnił się tylko jednym zadaniem (nr 15); cała reszta była identyczna.
Haniulas
10.05.2025 - 11:53
Dzień dobry, czy w zadaniu 3.1 prawidłową odpowiedzią mogłaby być również jodyna?
Dawid Pawlos
10.05.2025 - 15:40
Dzień dobry, moim zdaniem taka odpowiedź powinna być uznana. Nie jest to co prawda dedykowany odczynnik, ale na potrzeby szkolne można go wykorzystać.
W podobnym zadaniu 14, matury majowej 2016 w kluczu CKE jako nazwę odczynnika uznawała również określenia: jodyna
I2 w KI
NIE były natomiast uznawane nazwy: jodoform i jod.
fifi_florczyk
10.05.2025 - 12:07
Witam, czy napisanie stożek wzrostu korzenia zamiast strefy elongacyjnej będzie zaliczany? Tam też przecież dochodzi do zwiekszania liczby komorek i wzrostu korzenia
Maciej Kalisz
10.05.2025 - 12:28
Wydaje mi się, że nie będzie zaliczany, ponieważ stożek wzrostu korzenia ulega podziałom mitotycznym, a wyginanie się korzenia zachodzi na skutek auksyn gromadzących się po jednej stronie korzenia - w korzeniu auksyny hamują wzrost elongacyjny po stronie, po której się gromadzą, a w łodydze odwrotnie - stymulują elongację komórek po tej samej stronie.
Dawid Pawlos
10.05.2025 - 15:43
Zgadzam się z Panem Maciejem, stożek wzrostu nie jest w tym wypadku dobrą odpowiedzią.
Natalia Dobrowolska
10.05.2025 - 12:17
Dzień dobry, dlaczego w zadaniu 10.1 w dolnej rubryce jest N, N? Ja zaznaczyłam T, N, bo w tekście jest napisane że anatoksyna tak jak acetylocholina łączy się z receptorami i je aktywuje, więc pomyślałam że ona też prowadzi do rozluźnienia mięśni i bardzo mnie zastanawia o co rzeczywiście tu chodzi i co się dzieje :P
Dawid Pawlos
10.05.2025 - 16:41
Dzień dobry,
ze względu na krążące wątpliwości związane z zadaniem zamieściłem dodatkowy komentarz pod moją propozycją odpowiedzi do zadania.
Maciej Kalisz
10.05.2025 - 16:03
Ja w dolnej rubryce dałem N, T, ponieważ:
Na temat anatoksyny-a czytamy:
"Anatoksyna-a naśladuje działanie acetylocholiny – łączy się z receptorami w błonie postsynaptycznej i je aktywuje, jednak w przeciwieństwie do acetylocholiny nie jest degradowana przez acetylocholinesterazę, chociaż wiąże się odwracalnie z jej miejscem aktywnym."
Rozumiem to tak, że anatoksyna-a wywoła depolaryzację błony postsynaptycznej, więc przekaże impuls nerwowy, więc spowoduje skurcz mięśnia, a nie rozluźnienie.
Natomiast nie jestem pewien, jak interpretować informację, że anatoksyna-a wiąże się z acetylocholinesterazą, ale nie jest przez nią degradowana - czyli chyba wówczas opóźni wychwyt zwrotny rozłożonej acetylocholiny i oczyszczanie szczeliny synaptycznej z tego neuroprzekaźnika, co spowolni przekazywanie kolejnych impulsów, więc w ten sposób może jednak spowodować rozluźnienie mięśni?
Odnośnie do guanitoksyny:
"Guanitoksyna trwale wiąże się z miejscem aktywnym acetylocholinesterazy i blokuje działanie cząsteczki enzymu."
Nie mamy tu żadnej informacji na temat wiązania się z receptorem w błonie postsynaptycznej, więc guanitoksyna chyba nie wpływa bezpośrednio na przekazywanie impulsu nerwowego i nie powoduje skurczu mięśnia. Natomiast trwale dezaktywuje acetylocholinoesterazę, więc - jw. - spowalnia oczyszczanie szczeliny synaptycznej z acetylocholiny, co może utrudniać przesłanie kolejnego impulsu nerwowego i powodować paraliż, tj. zwiotczenie mięśni.
Dla mnie to było najtrudniejsze zadanie z całego zestawu, bardzo złożone (jak to zwykle bywa z pytaniami o układ nerwowy).
Biologhe
10.05.2025 - 14:31
Czy jeśli ktoś dał tak samo jak pan to czy będzie można się od tego odwołać( bo myślałem podobnie jak pan)?
Maciej Kalisz
10.05.2025 - 16:44
Niestety nie wiem, czy moja odpowiedź jest poprawna, więc być może odwołanie będzie bezcelowe (albo niepotrzebne ;)).
Deadbutterflyy
10.05.2025 - 12:55
Dzień dobry, czy w zadaniu 13.2 wystarczyło napisać że brak trwałości łącznika spowodowałaby że lek nie zostanie dostarczony do komórki nowotworowej, więc ten lek nie będzie działał prawidłowo?
Dawid Pawlos
10.05.2025 - 17:22
Dzień dobry,
to zależy jak zdefiniujemy prawidłowe działanie leku, o którym mowa jest w poleceniu. Według mnie prawidłowe działanie leku składa się z dwóch aspektów:
W mojej ocenie wystarczy wykazać zaburzenie w jednym z powyższych aspektów, aby wykazać niekorzystny wpływ na działanie leku.
Proponowana wersja odpowiedzi w moim odczuciu ma jednak dwie wady:
Deadbutterflyy
12.05.2025 - 7:47
Dziękuję pięknie
Anonim
10.05.2025 - 13:22
[ usunięty komentarz ]
Dawid Pawlos
10.05.2025 - 17:39
Dla mnie jest to błędna odpowiedź. Przede wszystkim pytanie dotyczyło mazi stawowej, a nie błony maziowej. Zmniejszenie tarcia między kośćmi też brzmi dla mnie (jako ortopedy) nieco dziwnie, ponieważ w prawidłowym stawie chcemy, żeby to powierzchnie chrzęstne stykały się ze sobą, a nie kości jako takie, niemniej jednak jeżeli uznać kość za organ, który posiada koniec stawowy pokryty chrząstką to można w sumie obronić użycie określenia "kości" w odpowiedzi do tego zadania.
Streetstreeter
10.05.2025 - 13:45
Dzień dobry, czy w zadaniu 2.2 dopuszczalna będzie odpowiedź ze są otoczone dwiema błonami komórkowymi?
Maciej Kalisz
10.05.2025 - 16:25
Wydaje mi się, że taka odpowiedź nie będzie uznawana, gdyż błona komórkowa otacza komórkę, a nie organelle. Określenie błony otaczającej organellum mianem błony komórkowej jest błędem merytorycznym. Ja napisałem po prostu "podwójna błona" i nie wiem, czy dostanę punkt. Być może będą wymagać pełnej nazwy, np. "podwójna błona białkowo-lipidowa / fosfolipidowa / biologiczna". Może Pan Paweł się wypowie?
Dawid Pawlos
10.05.2025 - 17:59
Zgadzam się z Panem Maciejem, że określenie "błona komórkowa" jest w tym wypadku błędne. Co do określenia "podwójna błona" bez doprecyzowania, że chodzi o błonę białkowo-lipidową, myślę że prędzej jest szansa na uznanie takiej odpowiedzi. W kluczu do zadania 4.1 matury majowej 2015 (https://biologhelp.pl/matura/matura-maj-2015-poziom-rozszerzony-nowy/zadanie-4) nie było to problemem.
Trebuch522
10.05.2025 - 14:06
Wydaje mi się, że w zadaniu 10.1 odpowiedź 'tak' przy działaniu guanitoksyny nie jest jednoznaczna. W tekście wprowadzającym jest mowa o tym, że guanitoksyna trwale łączy się z centrum aktywnym acetylocholinesterazy, co moim zdaniem wskazuje na to, że guanitoksyna wywołuje inhibicję nieodwracalną. Stąd myślę, że guanitoksyna nie ma efektu spowalniającego, tylko raczej guanitoksyna uniemożliwia lub wywołuje całkowite zahamowanie rozkładu acetylocholiny w szczelinie synaptycznej. Czy ktoś miał podobne rozumowanie?
Zdzisław Leśniewicz
10.05.2025 - 14:07
Ja także, wydaje mi się że to zadanie może być sporne
Dawid Pawlos
10.05.2025 - 18:04
Dodałem dodatkowy komentarz do klucza, który wyjaśnia tę kwestię. Moim zdaniem przekonanie, że guanitoksyna nie spowalnia, tylko całkowicie hamuje rozkład acetylocholiny w szczelinie synaptycznej jest błędne (przy przyjęciu standardowej interpretacji tego typu zjawisk w dotychczasowych kluczach CKE)
Zdzisław Leśniewicz
10.05.2025 - 17:11
Mam pytanie o zadanie 7.1 i 9.1
7.1 z tilapią nilową: Czy nie napisanie o usuwaniu nadmiaru wody z moczem, a jedynie napisaniu o pobieraniu jonów Na+ i Cl- z powodu ich dyfuzji z przyczyny hipertonicznego wnętrza ciała tej ryby a hipotonicznego środowiska zewnętrznego i konieczności uzupełnienia utraconych jonów, byłoby uznane?
9.1 tkanka chrzestna włóknista nie byłaby uznana przy więzadle? Czy jest możliwość że punktacja będzie przewidywała 1 pkt za 4 dobre przyporządkowania i 2 dobrze nazwane tkanki?
A jak Panowie obiektywnie oceniają trudność matury z biologii względem matury 2023 i 2024?
Zdzisław Leśniewicz
10.05.2025 - 19:17
Czy sformułowanie z wnętrzem ciała ryby byłoby poprawne?
Dawid Pawlos
10.05.2025 - 23:26
7.1 - ja w swojej propozycji odpowiedzi nie uwzględniłem usuwania nadmiaru wody z moczem i nie sądzę, aby uwzględnienie tego aspektu było konieczne do udzielenia prawidłowej odpowiedzi. W mojej ocenie wystarczy oprzeć się na utracie jonów na skutek dyfuzji, zgonie z Pańska propozycją. Nie widzę też nic niepokojącego w użyciu sformułowania "wnętrze ciała ryby" jeżeli to Pan miał na myśli.
9.1 - niestety tkanka chrzęstna włóknista nie buduje więzadeł, stąd taka odpowiedź będzie błędna. Należy przyjąć, że do identyfikacji tkanki służyła zarówno informacja o jej lokalizacji na rysunku jak i obraz mikroskopowy, a niestety ani jedna ani druga nie wskazuje na tkankę chrzęstną. Co do sposobu punktacji jedyną sensowną opcją wydaje mi się ustalenie punktu odcięcia na podstawie liczby prawidłowo wypełnionych wierszy - błąd w zestawieniu obrazu mikroskopowego, nazwy i lokalizacji może świadczyć o nieznajomości danej tkanki, stąd liczenie oceny kolumnami promowałoby ślepe trafienia.
Niestety ocena trudności wyrażona przez jedną osobę z natury jest subiektywna :) W pewien sposób zobiektywizowaną ocenę trudności będziemy widzieć po raporcie CKE z wyników matury, a i tak będzie to ocena trudności dla jednej konkretnej populacji maturzystów, dla rocznika wyżej lub niżej poziom trudności mógłby być już inny. Tak to pozwolę sobie zostawić :)
Zdzisław Leśniewicz
10.05.2025 - 23:53
Rozumiem, bardzo dziękuję, a mógłbym spytać jeszcze Pana czy w zadaniu 12.2 nie użycie słowa glukozo-6-fosforan będzie traktowane jako błąd?
Dawid Pawlos
11.05.2025 - 22:30
Trudno mi przewidzieć jak dokładnie będzie wyglądał klucz CKE. Zgodnie z poleceniem należało odnieść się do informacji przedstawionych w zadaniu, stąd zawarcie w treści odpowiedzi informacji o fosforylacji glukozy wydaje mi się kluczowe. Samo użycie słowa "glukozo-6-fosforan" nie jest moim zdaniem bezwzględnie konieczne aby wyjaśnić opisywaną zależność, jednak ułatwia sformułowanie prawidłowej odpowiedzi.
nisiawww
10.05.2025 - 15:04
Czy w zadaniu 9.3 mogliby uznać odpowiedź, że zapobiega ocieraniu się o siebie kości podczas ruchu stawu
Dawid Pawlos
10.05.2025 - 23:34
Moim zdaniem jest to zbyt nieprecyzyjne i potoczne określenie aby je uznać. Ocieranie można rozumieć jako przesuwanie czegoś po jakiejś powierzchni (zgodnie z resztą ze słownikiem języka polskiego), a to zjawisko nadal będzie występować w kontekście powierzchni stawowych, niezależnie od obecności mazi stawowej.
alaala
10.05.2025 - 15:56
Dzień dobry, czy w pierwszym zadaniu powinno zostać uznane napisanie, że składa się z jednego łańcucha o strukturze drugorzędowej który jest pofałdowany? Oraz czy w zadaniu 9 w podpunkcie 3 tkanka chrzęstna włóknista jest źle?
Maciej Kalisz
10.05.2025 - 16:19
W pierwszym zadaniu pierwsze zdanie brzmi "Rybonukleaza jest zbudowana z pojedynczego łańcucha polipeptydowego...", więc moim zdaniem Egzaminator będzie tu wymagał precyzyjnego określenia struktury jako III-rzędową.
W zadaniu 9.1. na mikrofotografii C widzimy ewidentnie tkankę chrzęstną szklistą, która ma wyraźnie różną strukturę, niż tkanka chrzęstna włóknista, więć taka odpowiedź raczej nie będzie uznawana.
Dawid Pawlos
10.05.2025 - 23:55
Dzień dobry, struktura drugorzędowa nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia problemu przedstawionego w poleceniu zadania pierwszego. W odpowiedzi wystarczyło odnieść się do jednoniciowości białka, zauważając, że jest ono pofałdowane i tworzy określoną strukturę przestrzenną. Jeżeli odpowiedź została sformułowana literalnie jak powyżej, to jest nieprawidłowa, ponieważ stwierdza ona jedynie II-rzędową strukturę białka. Jeżeli natomiast w ramach rozstrzygnięcia podano, że białko ma strukturę III-rzędową, a to jest jedynie uzasadnienie to może być ono uznane.
Co do zadnia 9, jeżeli pytanie dotyczy struktury oznaczonej nr 3 w podpunkcie 1 zadania, to niestety nie jest to tkanka chrzęstna włóknista i taka odpowiedź nie może być uznana.
Lucaskobra
10.05.2025 - 16:19
Czy taka odpowiedź w zadaniu z osuszaniem siedlisk z spadkiem liczebności plazow bylaby uznana: Płazy do rozrodu potrzebują wody osuszanie siedlisk spowoduje że mniej płazów przystąpi do rozrodu, przez co zmniejszy się ilość składanych i zapładnianych jaj na terenach w których jeszcze jest woda przez co powstanie mniej dorosłych osobnikow-liczebność populacji płazów spadnie.
Strony