1. Strona główna
  2. Matura i studia

Matura z biologii 2025 - proponowane odpowiedzi

Poniżej znajdziecie moje własne propozycje odpowiedzi do zadań z tegorocznej matury z biologii. Treść zacznie pojawiać się po opublikowaniu arkusza przez CKE. Pamiętajcie, że są to tylko propozycje, oficjalny klucz zostanie wydany przez CKE w późniejszym terminie. Życzę wszystkim wysokich wyników! :)

Przed zadaniem mi pytania w komentarzu przejrzyj moje odpowiedzi dostępne pod artykułem - przewiń .

Zadanie 1.1 (0-1)

1. F; 2. P

Zadanie 1.2 (0-1)

Rozstrzygnięcie:
Mostki disiarczkowe stabilizują strukturę trzeciorzędową rybonukleazy

Uzasadnienie:
Rybonukleaza składa się z pojedynczego łańcucha polipepetydowego. (Struktura IV rzędowa określa ułożenie względem siebie co najmniej dwóch łańcuchów polipeptydowych podczas gdy rybonukleaza składa się z pojedynczego łańcucha)

Zadanie 2.1 (0-2)

Podczas dojrzewania owoców obecne w fotosyntetyzującej części owocu chloroplasty , widoczne na mikrofotografii A , mogą się przekształcać w chromoplasty – plastydy wypełnione karotenoidami, widoczne na mikrofotografii B .

Zadanie 2.2 (0-1)

Przykładowe cechy:

  • otoczenie dwiema błonami białkowo-lipidowymi
  • obecność własnego materiału genetycznego w postaci DNA
  • obecność własnych rybosomów (70S)

Zadanie 3.1 (0-1)

płyn Lugola

Zadanie 3.2 (0-1)

strefa elongacyjna / wydłużania

Zadanie 4.1 (0-1)

Przykładowe sformułowania problemu badawczego:

Czy temperatura wpływa na aktywność enzymatyczną enzymu proteolitycznego zawartego w owocach aktinidii smakowitej (/aktynidazy). Wpływ temperatury na aktywność enzymatyczną enzymu proteolitycznego zawartego w owocach aktinidii smakowitej (/aktynidazy).

Zadanie 4.2 (0-1)

Galaretka składa się w włókien kolagenowych ograniczających ruch wody i utrzymujących jej żelową postać. Enzym proteolityczny (aktynidaza) zawarty w owocach kiwi katalizuje reakcję rozkładu łańcuchów polipepetydowych kolagenu w temperaturze 20° C (zestaw 1), jednak jego aktywność w temperaturze 5° C (zestaw 2) spada do takiego poziomu, że woda nie zostaje przez niego uwolniona z siatki włókien kolagenowych w czasie trwania eksperymentu.

Zadanie 4.3 (0-1)

Zestawy kontrolne mają na celu wykluczenie / weryfikację wpływu samej temperatury na stan galaretki.

Zadanie 4.4 (0-2)

1. F; 2. P; 3. P

Zadanie 5.1 (0-1)

1. P; 2. F

Zadanie 5.2 (0-1)

chityna

Zadanie 5.3 (0-1)

Ciało raków pokryte jest sztywnym pancerzem, który nie rośnie wraz z nimi i uniemożliwia zmianę objętości ich ciała. Raki w trakcie rozwoju rosną, co wymaga okresowej wymiany pancerza na większy. Proces ten określany jest mianem linienia.

Zadanie 5.4 (0-1)

Rozstrzygnięcie:
Tylko rak szlachetny może służyć jako gatunek wskaźnikowy czystości wód

Uzasadnienie:
Rak szlachetny występuje jedynie w czystych wodach, stąd jego występowanie może świadczyć o dobrym stopniu czystości wody. Rak pręgowaty występuje powszechnie, zarówno w wodach czystych jak i zanieczyszczonych, stąd na podstawie jego występowania nie możemy stwierdzić, czy woda w miejscu jego występowania jest czysta czy też nie.

Zadanie 5.5 (0-1)

Rozstrzygnięcie:
Przedstawione gatunki klasyfikowane są w dwóch rodzajach

Uzasadnienie:
Nazwy gatunkowe przedstawionych raków zawierają różne nazwy rodzajowe. Rak szlachetny należy do rodzaju Astacus, podczas gdy rak pręgowaty należy do rodzaju Faxonius.
lub
Należą one do różnych rodzajów, skoro mają różne nazwy rodzajowe (łacińskie).

Warto zauważyć, że w przypadku analogicznych zadań od CKE z poprzednich lat, w punktacji oceniania znajdowała się sugestia, aby odnieść się do rodzajowych nazw łacińskich, jednak w przykładowych odpowiedziach i tak zwykle widniało jako uznawane również najprostsze stwierdzenie, że nazwy rodzajowe się różnią/są takie same (bez ich podawania). Oto przykładowe zadania o analogicznej treści polecenia:

Zadanie 18, test diagnostyczny grudzień 2024
Zadanie 12, matura maj 2022
Zadanie 22, matura maj 2016

Zadanie 6.1 (0-1)

Płazy do rozmnażania wymagają obecności środowiska wodnego. Osuszanie terenów prowadzi do zmniejszenia się powierzchni terenów nadających się do rozmnażania dla płazów, co utrudnia płazom ich odnalezienie / ogranicza możliwości rozwoju wodnych form larwalnych, stąd spadek liczebności płazów.

Można zauważyć, że polecenie zadania, jest niemal identyczne do polecenia z zadania 20.1 matury z maja 2024.

Polecenie zeszłorocznego zadania: Wykaż, że osuszanie siedlisk ma negatywny wpływ na liczebność płazów w Polsce.

Prawidłowe odpowiedzi wg klucza CKE do zeszłorocznego zadania:

  • Utrata siedlisk – płazom do rozrodu niezbędna jest woda, ale z powodu zaniku małych zbiorników wodnych w wyniku osuszania utrudniony jest rozród, co skutkuje zmniejszaniem się liczebności populacji.
  • Osuszanie siedlisk powoduje, że płazy tracą żerowiska.
  • Stadium larwalne płazów – kijanka – żyje wyłącznie w środowisku wodnym, bez którego płazy nie mogłyby zamknąć cyklu życiowego.
  • Osuszanie prowadzi do fragmentacji siedlisk, co wymusza migracje płazów, które giną na drogach, bo szlaki migracji płazów przecinają drogi budowane przez człowieka.
  • Płazy mają wilgotną skórę, która nie może wyschnąć, bo inaczej wymiana gazowa nie będzie zachodziła na odpowiednim poziomie.
  • Płazy nie piją wody, ale pobierają ją przez skórę, a jest to możliwe tylko w wilgotnym środowisku.

Uwaga (od CKE z maja 2024):
Nie uznaje się odpowiedzi zbyt ogólnych, nieodnoszących się do konkretnego przykładu biologii płazów, np. „Wilgotne środowisko jest niezbędne płazom do życia”.

Zadanie 6.2 (0-1)

C. 2.

Zadanie 6.3 (0-2)

1. F; 2. P; 3. F

Zadanie 7.1 (0-1)

Tilapia nilowa żyje w środowisku słodkowodnym, charakteryzującym się niższym stężeniem jonów Na+ i Cl− niż w środowisku wewnętrznym ryby. Prowadzi to do utraty przez rybę powyższych jonów na drodze dyfuzji do otoczenia oraz osmotycznego napływu wody do ciała ryby, co również sprzyja rozcieńczeniu stężenia jonów. Dlatego też tilapia aktywnie pobiera jony Na+ i Cl− ze środowiska aby utrzymać ich stałe stężenie w tkankach, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Zadanie 7.2 (0-1)

Noszenie w jamie gębowej zapłodnionych jaj, larw i narybku przez samice pielęgnicowatych zwiększa szanse na przeżycie potomstwa, ponieważ zmniejsza ryzyko jogo konsumpcji przez drapieżniki / zapewnia mu względnie stałe warunki środowiska zewnętrznego i chroni je przed uszkodzeniem.

Zadanie 8.1 (0-1)

płazy

Zadanie 8.2 (0-1)

Rozstrzygnięcie:
Naczynia oznaczone na schemacie literą X to tętnice

Uzasadnienie:
Naczynia te odprowadzają krew z komory serca.

Zadanie 8.3 (0-1)

B. 1.

Zadanie 9.1 (0-2)

Nr na schemacie Nazwa tkanki łącznej Mikrofotografia
1. tkanka kostna B
2. tkanka chrzęstna (szklista) C
3. tkanka łączna właściwa zbita / zwarta A
4. tkanka tłuszczowa (żółta) D

Można zauważyć, że na schemacie kolana oznaczono tkankę kostną gąbczastą, natomiast na fotografii widzimy tkankę kostną zbitą. Jest to dla mnie sygnał, że autor pytania nie zastanawiał się nad precyzyjnym oznaczeniem rodzaju tkanki i w kluczu odpowiedzi od CKE powinny być honorowane również odpowiedzi bardziej ogólne, stąd doprecyzowania ująłem w nawiasach.

Zadanie 9.2 (0-1)

B. 3.

Zadanie 9.3 (0-1)

Maź stawowa zmniejsza tarcie pomiędzy ruchomymi powierzchniami stawu, pełni funkcję odżywczą dla chrząstki stawowej jak również bierze udział w usuwaniu zbędnych produktów przemiany materii wytwarzanych przez komórki chrząstki stawowej.

(przypuszczam, że wystarczy przedstawienie jednej z wymienionych ról, przy czym autor pytania miał pewnie na myśli przede wszystkim zmniejszanie tarcia)

Zadanie 10.1 (0-2)

Efekt działania Anatoksyna-a Guanitoksyna
spowolnienie rozkładu acetylocholiny w szczelinie synaptycznej T T
rozluźnienie włókien mięśniowych i zwiotczenie mięśni N N

Zadanie 10.2 (0-1)

A. 1.

Zadanie 11 (0-2)

Znaczne podwyższenie poziomu glukozy w osoczu wynikające z (nadmiaru / niedoboru) insuliny przekracza możliwości resorpcji zwrotnej w kanalikach nerkowych, w wyniku czego nadmiar glukozy jest wydalany z moczem. Zwiększenie osmolarności osocza krwi jest przyczyną (zmniejszenia / zwiększenia) ilości wazopresyny uwalnianej do krwi oraz (nasilenia / osłabienia) uczucia pragnienia.

Zadanie 12.1 (0-1)

  1. Transport białka GLUT4 do błony komórkowej w komórce mięśnia szkieletowego w czasie spoczynku w okresie sytości: B .
  2. Transport glukozy z wnętrza komórki wątroby do płynu zewnątrzkomórkowego w okresie głodu: C .

Zadanie 12.2 (0-1)

Insulina po przyłączeniu się do receptora na powierzchni komórki wątroby aktywuje kaskadę sygnałową prowadzącą do fosforylacji glukozy do glukozo-6-fosforanu. (Związek ten przykazywany jest następnie do szlaków metabolicznych komórki.) Dzięki czemu napływająca do komórki glukoza jest na bieżąco zużywana. Pozwala to na utrzymanie gradientu stężeń glukozy między wnętrzem komórki, a jej otoczeniem i ciągłą dyfuzję glukozy do komórki, zgodnie z tym gradientem.

Zadanie 12.3 (0-1)

Transportery GLUT2 odpowiedzialne są za ułatwienie dyfuzji glukozy powstałej w wyniku glikogenolizy i glukoneogenezy z komórek wątroby do krwi w okresie głodu.

Zadanie 12.4 (0-1)

np:

  • glukagon
  • adrenalina
  • kortyzol
  • somatotropina (hormon wzrostu)

Zadanie 13.1 (0-1)

ADC zawiera w swojej budowie przeciwciało monoklonalne, które jest zaprojektowane aby łączyć się specyficznie z antygenami obecnymi tylko na powierzchni komórek nowotworowych. Po przyłączeniu się ADC do antygenu na powierzchni komórki nowotworowej kompleks tak powstały ulega endocytozie do komórki nowotworowej. Odpowiednie dobranie łącznika chemicznego między toksycznym lekiem a przeciwciałem pozwala na uwolnienie leku dopiero po wchłonięciu przez komórkę nowotworową i strawieniu kompleksu we wnętrzu tejże komórki, bez narażania komórek zdrowych.

Sformułowanie kolejnego pytania do tego zestawu zadań sugeruje, że w kluczu CKE uwaga będzie położona tylko na specyficzność przeciwciał zawartych w kompleksie ADC wobec antygenów występujących wyłącznie na komórkach nowotworowych. W mojej odpowiedzi zwracam uwagę również na dodatkowy aspekt łącznika i endocytozy, bez których specyficzność przeciwciała byłaby bezcelowa - sama specyficzność wg mnie nie wyjaśnia dlaczego lek nie jest uwalniany np. obok komórek nowotworowych, co mogłoby prowadzić do uszkadzania również okolicznych prawidłowych komórek.

Zadanie 13.2 (0-1)

Zachowanie stabilności łącznika w ADC podczas transportu tych cząsteczek w krążeniu ogólnoustrojowym jest konieczne, aby toksyczny lek nie został uwolniony przed dotarciem ADC do komórki nowotworowej. W przeciwnym razie również zdrowe komórki organizmu mogłyby zostać narażone na toksyczne działanie transportowanej w ADC substancji, co zniwelowałoby założoną specyficzność działania cząsteczki ADC oraz ograniczyłoby ilość leku, który dotarłby do komórek nowotworowych.

Zadanie 13.3 (0-1)

Lizosomy obecne w komórce nowotworowej zawierają enzymy niezbędne do strawienia łącznika między lekiem a przeciwciałem, co umożliwia uwolnienie leku wewnątrz komórki nowotworowej i jego działanie. Uwolnienie enzymów i strawienie koniugatu ADC następuje po połączeniu się lizosomu z pęcherzykiem endocytarnym zawierającym ADC.

Zadanie 14.1 (0-2)

Enzym Nazwa enzymu
(helikaza, ligaza, restryktaza)		 Funkcja enzymu
E1 restryktaza przecięcie cząsteczki plazmidu w specyficznym miejscu (z pozostawieniem lepkich końców)
lub
wycięcie z obcego DNA fragmentu, nadającego się do włączenia do plazmidu (z pozostawieniem lepkich końców)
E2 ligaza włączenie obcego DNA do cząsteczki plazmidu

Zadanie 14.2 (0-1)

Wektor w metodach otrzymywania organizmów transgenicznych stanowi ogniwo/narzędzie pozwalające na włączenie obcego materiału genetycznego do modyfikowanych komórek. Bakteria A. tumefaciens w opisanej metodzie infekując komórki roślinne wprowadza do ich wnętrza wcześniej spreparowany plazmid zawierający obcy gen, który następnie zostaje zintegrowany z materiałem genetycznym modyfikowanej komórki. Pełni zatem funkcję wektora w przedstawionej metodzie.

Zadanie 15 (0-1)

Wynik elektroforezy DNA wyizolowanego z komórek obumierających w wyniku nekrozy ilustruje ścieżka ( A / B / C ). Wynik elektroforezy DNA wyizolowanego z komórek obumierających w wyniku apoptozy ilustruje ścieżka (A / B / C).

Zadanie 16.1 (0-1)

delecja (nukleotydu)

Zadanie 16.2 (0-1)

Leu – Val – Val – Pro – Leu

Zadanie 16.3 (0-1)

A. zmiana ramki odczytu.

Zadanie 16.4 (0-1)

HHIAIA
HhIAIA
HhIAi
HHIAi

Zadanie 17.1 (0-1)

23° C
LUB
22−24° C

Co prawda w poleceniu użyto sformułowania "wartość" a nie "przedział wartości", stąd domyślną odpowiedzią wydaje mi się konkretna wartość temperatury, a nie jej zakres, jednak w analogicznym zadaniu z czerwca 2022 klucz CKE przewidywał uznanie również zakresu wartości jako optimum, i to pomimo precyzyjniejszego rzutowania punktu optimum na skali.

Zadanie 17.2 (0-1)

Rozstrzygnięcie:
tak

Uzasadnienie:
Wzrost temperatury wody powyżej optimum termicznego (23° C) prowadzi do spadku przyspieszenia płaskogłówów ciemnogłowych, które jest kluczowe w prowadzonym przez te ryby sposobie zdobywania pokarmu. Płaskogłów atakuje ofiary z zaskoczenia kryjąc się w piasku. Zbyt niskie przyspieszenie ruchu może zmniejszyć skuteczność polowań, a tym samym narazić populację tej ryby na trudności w zdobyciu pokarmu i zmniejszenie jej liczebności.

Koncepcja negatywnego wpływu podwyższenia temperatury na wartość przyspieszenia płaskogłowców i ich możliwość ucieczki przed drapieżnikiem, pomimo że nie wydaje się być głównym nurtem autora zadania, moim zdaniem stanowi również poprawny kierunek uzasadnienia odpowiedzi.

Zadanie 17.3 (0-2)

Przykładowo (wystarczą dwie z wymienionych):

  • Umiejętność zmiany ubarwienia ciała - pozwala przybrać barwę otoczeni co ułatwia ukrycie się przed ofiarą i atak z zaskoczenia
  • Mocno spłaszczone grzbietobrzusznie ciało - ułatwia zagrzebanie się ryby w piasku, co ułatwia ukrycie się przed ofiarą i atak z zaskoczenia
  • Osadzenie oczu na czubku spłaszczonej głowy - pozwala na obserwacje otoczenia podczas ukrywania się w piasku i dobranie odpowiedniego momentu i kierunku ataku podczas polowania

Zadanie 18.1 (0-1)

Rozstrzygnięcie:
wytwarzanie form poduszkowatych wśród roślin wysokogórskich jest wynikiem konwergencji

Uzasadnienie:
Podobna cecha (forma poduszkowata) jest wytwarzana niezależnie jako odpowiedź ewolucyjna na specyficzne warunki środowiska wysokogórskiego u niespokrewnionych bezpośrednio ewolucyjnie gatunków roślin, należących do (ponad trzydziestu) różnych rodzin.

Zadanie 18.2 (0-1)

Przykładowo:

  • silne ruchy powietrza / silny wiatr
  • wysokie nasłonecznienie / intensywne promieniowanie UV
  • niska dostępność wody
  • niskie temperatury powietrza/otoczenia

Zadanie 18.3 (0-1)

Możliwość wytwarzania ziaren pyłku Możliwość wytwarzania owoców
osobniki żeńskie N T
osobniki obupłciowe T T

Zadanie 19.1 (0-1)

Uwalnianie osobników szpaka brazylijskiego pochodzących wyłącznie z lokalnych programów hodowlanych może prowadzić do utraty różnorodności genetycznej populacji tego gatunku, co zwiększa jej podatność na zmiany środowiska oraz ryzyko ujawniania się chorób genetycznych. Wprowadzanie dodatkowych osobników pochodzących z różnych ogrodów zoologicznych pozwala lepiej odtworzyć pulę genową pierwotnej populacji i ograniczyć skutki efektu wąskiego gardła.

Zadanie 19.2 (0-1)

Wpisanie szpaka balijskiego do załącznika I konwencji waszyngtońskiej (CITES) pozwala na ograniczenie wywożenia osobników tego gatunku z kraju pochodzenia, który to proceder przyczynił się do jego wymierania. Ma to na celu utrudnienie międzynarodowego handlu zagrożonym gatunkiem i utrzymanie jego lokalnej populacji.

 

Komentarze

Obrazek użytkownika Biolog2025

Biolog2025

09.05.2025 - 22:32

Czy według Pana odpowiedź do 17.2: tak ponieważ w temperaturze powyżej 23/24 stopni Celsjusza prędkość płaskogłowów gwałtownie spada przez co łatwiej dogoni go większa ryba drapieżna i pożre spełnia warunki zadania?

Obrazek użytkownika Dawid Pawlos

Dawid Pawlos

09.05.2025 - 22:58

Koncepcja negatywnego wpływu podwyższenia temperatury na możliwość ucieczki płaskogłowców przed drapieżnikiem, pomimo że nie wydaje się być głównym nurtem autora zadania, moim zdaniem stanowi poprawny kierunek uzasadnienia odpowiedzi.

Niestety jednak w Pańskiej wersji odpowiedzi użył Pan sformułowania "prędkość" podczas gdy w badaniu oceniano przyspieszenie. W mojej ocenie na podstawie wyników badania nie możemy niestety wyciągać wniosków co do ostatecznie osiąganej prędkości ryby (można bowiem przykładowo wolno przyspieszać do wysokiej prędkości lub szybko przyspieszać do niskiej prędkości).

Obrazek użytkownika Lufka Janusz

Lufka Janusz

09.05.2025 - 23:16

Dobry wieczor, w zadaniu gdzie pytali o optimum, napisałem 22°C - 24°C jako zakres, czy uważa Pan, że będzie to akceptowalne?

Obrazek użytkownika Dawid Pawlos

Dawid Pawlos

09.05.2025 - 23:26

Moim zdaniem tak. Co prawda w poleceniu użyto sformułowania "wartość" a nie "wartości", stąd domyślną odpowiedzią wydaje mi się konkretna wartość temperatury, a nie jej zakres, jednak w analogicznym zadaniu z czerwca 2022 klucz CKE przewidywał uznanie zakresu wartości jako optimum, i to pomimo precyzyjniejszego rzutowania punktu optimum na skali.

Adres wspomnianego zadania do porównania (podpunkt 2): https://biologhelp.pl/matura/matura-czerwiec-2022-poziom-rozszerzony-formula-2015/zadanie-19

Obrazek użytkownika Lufka Janusz

Lufka Janusz

09.05.2025 - 23:27

Super, dziękuję bardzo za szybką odpowiedź :)