Biologia - Arkusz pokazowy CKE Marzec 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2023) - Zadanie 9.
Zdjęcie A przedstawia bursztynkę pospolitą (Succinea putris) – niewielkiego ślimaka spotykanego w zacienionych wilgotnych zaroślach. Na zdjęciu B widoczny jest osobnik bursztynki, który ma charakterystycznie zgrubiałe czułki, świadczące o obecności w nich larw pasożytniczej przywry Leucochloridium paradoxum. Czułki tego ślimaka barwą oraz kształtem przypominają gąsienice motyli i rytmicznie pulsują. Z tego powodu zwracają na nie uwagę ptaki owadożerne, np. sikory, zięby czy muchołówki, w których diecie zwykle nie występują ślimaki. Ptaki te zjadają czułki ślimaka, przez co zarażają się pasożytem.
A
B
Bursztynki zarażają się przywrą, zjadając wraz z roślinami ptasie odchody, w których znajdują się jaja z rozwiniętym w nich pierwszym stadium larwalnym pasożyta (miracidium). W przewodzie pokarmowym ślimaka rozwijają się z nich następne stadia larwalne (sporocysty), które rozmnażają się partenogenetycznie i wytwarzają charakterystyczne worki z larwami kolejnego stadium (metacerkariami), umiejscowione w czułkach bursztynki.
Zbadano wpływ zarażenia przywrą na zachowanie ślimaków. Na wykresie przedstawiono pomiary natężenia oświetlenia w miejscach, które wybierały ślimaki mające czułki zmienione przez larwy Leucochloridium, oraz w miejscach, w których gromadziły się bursztynki bez objawów zarażenia tym pasożytem. Obserwacje osobników z obu grup trwały po 45 minut.
M. Tabin, Władcy marionetek, „Wiedza i Życie” 8, 2011; www.flickr.com
9.1. (0–1)
Na podstawie przedstawionych informacji oraz wykresu opisz zmianę w zachowaniu populacji ślimaków wywołaną zarażeniem L. paradoxum.
9.2. (0–1)
Uzasadnij, że zdolność do wymuszania zmiany zachowania populacji bursztynek przez L. paradoxum stanowi adaptację do pasożytniczego trybu życia tej przywry.
9.3. (0–1)
Określ, który organizm – bursztynka czy ptak owadożerny – jest żywicielem ostatecznym L. paradoxum. Odpowiedź uzasadnij.
Rozwiązanie
9.1. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za opisanie zmian w zachowaniu ślimaków, polegające na częstszym przebywaniu w miejscach o dużym natężeniu oświetlenia.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Ślimaki nie chowają się aż tak bardzo w miejscach o małym natężeniu oświetlenia.
- Ślimaki częściej przebywają w miejscach odsłoniętych.
9.2. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – poprawne uzasadnienie adaptacji pasożyta, odnoszące się do większego prawdopodobieństwa przedostania się larw do organizmu ptaka, w którym kontynuowany jest cykl życiowy przywry.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Ślimaki znajdujące się w odsłoniętych miejscach są lepiej widoczne dla ptaków, które są kolejnymi żywicielami przywry, co zwiększa szanse na zamknięcie cyklu rozwojowego tego pasożyta.
- Jest to korzystne dla przywry, ponieważ takie ślimaki zostaną łatwiej dostrzeżone i zjedzone przez ptaka, w którego organizmie przebiega dalszy rozwój pasożyta.
9.3. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za określenie, że żywicielem ostatecznym są ptaki i poprawne uzasadnienie odnoszące się do rozmnażania płciowego pasożyta.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązanie
Żywicielem ostatecznym są ptaki, ponieważ w ich odchodach znajdują się jaja, co świadczy o tym, że w ich przewodzie pokarmowym dochodzi do rozmnażania płciowego tej przywry.
