Biologia - Matura Czerwiec 2021, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 9.
Płoszczyca szara (Nepa cinerea), zwana „skorpionem wodnym”, jest drapieżnikiem żyjącym w Polsce w wodach stojących. Nie potrafi dobrze pływać, bytuje wśród gęstych roślin przybrzeżnych na niewielkich głębokościach. Jej szarobrązowe, spłaszczone grzbietobrzusznie ciało przypomina uschły liść. Na końcu odwłoka płoszczycy występuje charakterystyczna rurka, służąca do pobierania powietrza atmosferycznego. Niektóre płoszczyce potrafią latać dzięki obecności błoniastych skrzydeł drugiej pary, ale większość osobników ma uwstecznione mięśnie odpowiadające za ich ruch. Płoszczyca czatuje na swoje ofiary w nieruchomej pozycji i chwyta je za pomocą mocnych przednich odnóży krocznych, a następnie wysysa ich wnętrzności. Ofiarami osobników dorosłych oraz larw są wodne bezkręgowce oraz kijanki i narybek mniejszych gatunków ryb, np. karasi.
Na poniższym zdjęciu przedstawiono dorosłą płoszczycę.
9.1. (0–2)
Na podstawie przedstawionych informacji określ, do której gromady stawonogów – owadów czy pajęczaków – należy płoszczyca. Odpowiedź uzasadnij, porównując dwie cechy płoszczycy z cechami zarówno owadów, jak i pajęczaków.
Płoszczyca jest
- owadem
- pajęczakiem
ponieważ:
9.2. (0–1)
Na podstawie przedstawionych informacji podaj jedną cechę budowy płoszczycy stanowiącą przystosowanie do drapieżnictwa oraz określ, na czym to przystosowanie polega.
9.3. (0–1)
Wykorzystując wszystkie nazwy podanych organizmów, ułóż i zapisz łańcuch pokarmowy ekosystemu wodnego, w którym płoszczyca jest konsumentem trzeciego rzędu.
Rozwiązanie
9.1. (0–2)
Zasady oceniania
2 pkt – za określenie, że płoszczyca jest owadem oraz poprawne uzasadnienie
uwzględniające porównanie jej dwóch cech z cechami owadów i pajęczaków.
1 pkt – za określenie, że płoszczyca jest owadem oraz uzasadnienie uwzględniające
porównanie tylko jednej jej cechy z cechami z owadów i pajęczaków lub porównanie
jej dwóch cech tylko z owadami albo tylko z pajęczakami.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązanie
Płoszczyca jest
- owadem
- pajęczakiem
ponieważ:
- ma trzy pary odnóży krocznych tak jak wszystkie owady, a pajęczaki mają ich cztery pary.
- ma skrzydła, które występują u owadów, a nigdy nie mają ich pajęczaki.
9.2. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za podanie jednej cechy płoszczycy stanowiącej przystosowanie do drapieżnictwa
wraz z określeniem znaczenia adaptacyjnego tej cechy.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Pierwsza para odnóży płoszczycy jest przekształcona w odnóża chwytne, służące do chwytania ofiar.
- Ma odnóża chwytne, za pomocą których łapie ofiary.
- Spłaszczone ciało sprawia, że płoszczyca ma hydrodynamiczny kształt, co ułatwia nagły atak podczas polowania.
- Wyglądem przypomina liść, co ułatwia maskowanie się i niepostrzeżony atak na ofiarę.
9.3. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za zapisanie poprawnego łańcucha pokarmowego, uwzględniającego wszystkie
podane organizmy środowiska wodnego, w którym płoszczyca jest konsumentem
trzeciego rzędu.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązanie
okrzemka → jętka (larwa owada) → karaś (narybek) → płoszczyca → czapla
