Biologia - Matura Czerwiec 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 11.
Główną funkcją nabłonka wyścielającego żołądek jest wydzielanie kwasu solnego i enzymów trawiennych. Ten nabłonek zawiera również komórki wydzielające hormony oraz komórki wytwarzające śluz. Komórki żołądka produkujące kwas solny noszą nazwę komórek okładzinowych. Są one duże, z centralnie położonym jądrem i licznymi mitochondriami. W ich błonie komórkowej znajdują się głębokie, wyścielone mikrokosmkami wpuklenia, tzw. kanaliki.
Na rysunku przedstawiono budowę komórki okładzinowej żołądka człowieka.
11.1. (0–2)
Wypisz z tekstu dwie cechy komórek okładzinowych człowieka, które są przystosowaniem do wydzielania kwasu solnego, oraz określ, na czym polega każde z tych przystosowań.
11.2. (0–2)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące kwasu solnego produkowanego przez komórki okładzinowe człowieka są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
| 1. | Kwas solny umożliwia przekształcenie pepsynogenu w pepsynę. | P | F |
| 2. | Kwas solny denaturuje białka, ułatwiając ich enzymatyczne trawienie przez pepsynę. | P | F |
| 3. | Kwas solny ułatwia enzymatyczne trawienie skrobi przez amylazę ślinową. | P | F |
11.3. (0–1)
Przedstaw rolę, jaką spełnia śluz produkowany przez komórki żołądka w funkcjonowaniu tego narządu.
Rozwiązanie
11.1. (0–2)
Zasady oceniania
2 pkt – za podanie dwóch cech komórek okładzinowych stanowiących przystosowania
do wydzielania kwasu solnego wraz z podaniem ich znaczenia adaptacyjnego:
- obecności kanalików i mikrokosmków w części szczytowej komórki warunkujących dużą powierzchnię wydzielniczą
- obecności licznych mitochondriów dostarczających energii do wydzielania kwasu solnego.
1 pkt – za podanie jednej cechy wraz z podaniem jej znaczenia adaptacyjnego.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
-
- Obecność kanalików i mikrokosmków w komórce okładzinowej powoduje znaczną rozbudowę powierzchni wydzielniczej komórki.
- Błona komórkowa przylegająca do światła żołądka tworzy liczne mikrokosmki, które zwiększają powierzchnię wydzielniczą komórki.
-
- W cytoplazmie obecne są bardzo liczne mitochondria, które syntetyzują więcej ATP niezbędnego do wydzielania kwasu solnego.
- Obecność w komórkach okładzinowych licznych mitochondriów świadczy o ich dużej aktywności, która umożliwia dostarczanie znacznych ilości energii niezbędnych do wydzielania kwasu solnego.
Uwagi:
Nie uznaje się odwołania do widocznych pęcherzyków transportowych, ponieważ
wydzielanie kwasu solnego odbywa się bez ich udziału.
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się do wytwarzania energii w mitochondriach, a nie
– przetwarzania jednej postaci w inną, tzn. zaprzeczających I zasadzie termodynamiki.
11.2. (0–2)
Zasady oceniania
2 pkt – za prawidłową ocenę trzech stwierdzeń.
1 pkt – za prawidłową ocenę dwóch stwierdzeń.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
1. – P, 2. – P, 3. – F.
11.3. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za prawidłowe przedstawienie roli, jaką spełnia śluz produkowany przez komórki
żołądka, odwołujące się do ochrony śluzówki żołądka przed szkodliwym działaniem
wydzielin żołądka lub zmniejszenia tarcia pokarmu o ściany żołądka.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Śluz chroni śluzówkę przed niszczącym działaniem kwasu i enzymów trawiennych.
- Zmniejsza tarcie przesuwającej się treści pokarmowej.
- Chroni żołądek przed samostrawieniem.
- Chroni ścianę żołądka przed działaniem silnego kwasu.
Uwaga:
Dopuszcza się odpowiedzi odnoszące się do ochrony żołądka przed strawieniem pod
wpływem kwasu solnego.
