Biologia - Matura Czerwiec 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 11.

Kategoria: Budowa i funkcje komórki Układ pokarmowy i żywienie Typ: Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Główną funkcją nabłonka wyścielającego żołądek jest wydzielanie kwasu solnego i enzymów trawiennych. Ten nabłonek zawiera również komórki wydzielające hormony oraz komórki wytwarzające śluz. Komórki żołądka produkujące kwas solny noszą nazwę komórek okładzinowych. Są one duże, z centralnie położonym jądrem i licznymi mitochondriami. W ich błonie komórkowej znajdują się głębokie, wyścielone mikrokosmkami wpuklenia, tzw. kanaliki.

Na rysunku przedstawiono budowę komórki okładzinowej żołądka człowieka.

Na podstawie: A. Stevens, J.S. Lowe, Histologia człowieka, Warszawa, Bremen 2000; A.C. Engevik, I. Kaji, J.R. Goldenring, The Physiology of the Gastric Parietal Cell, „Physiological Reviews” 2020.

11.1. (0–2)

Wypisz z tekstu dwie cechy komórek okładzinowych człowieka, które są przystosowaniem do wydzielania kwasu solnego, oraz określ, na czym polega każde z tych przystosowań.

11.2. (0–2)

Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące kwasu solnego produkowanego przez komórki okładzinowe człowieka są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

1. Kwas solny umożliwia przekształcenie pepsynogenu w pepsynę. P F
2. Kwas solny denaturuje białka, ułatwiając ich enzymatyczne trawienie przez pepsynę. P F
3. Kwas solny ułatwia enzymatyczne trawienie skrobi przez amylazę ślinową. P F

11.3. (0–1)

Przedstaw rolę, jaką spełnia śluz produkowany przez komórki żołądka w funkcjonowaniu tego narządu.

Rozwiązanie

11.1. (0–2)

Zasady oceniania
2 pkt – za podanie dwóch cech komórek okładzinowych stanowiących przystosowania do wydzielania kwasu solnego wraz z podaniem ich znaczenia adaptacyjnego:

  • obecności kanalików i mikrokosmków w części szczytowej komórki warunkujących dużą powierzchnię wydzielniczą
  • obecności licznych mitochondriów dostarczających energii do wydzielania kwasu solnego.

1 pkt – za podanie jednej cechy wraz z podaniem jej znaczenia adaptacyjnego.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

    • Obecność kanalików i mikrokosmków w komórce okładzinowej powoduje znaczną rozbudowę powierzchni wydzielniczej komórki.
    • Błona komórkowa przylegająca do światła żołądka tworzy liczne mikrokosmki, które zwiększają powierzchnię wydzielniczą komórki.
    • W cytoplazmie obecne są bardzo liczne mitochondria, które syntetyzują więcej ATP niezbędnego do wydzielania kwasu solnego.
    • Obecność w komórkach okładzinowych licznych mitochondriów świadczy o ich dużej aktywności, która umożliwia dostarczanie znacznych ilości energii niezbędnych do wydzielania kwasu solnego.

Uwagi:
Nie uznaje się odwołania do widocznych pęcherzyków transportowych, ponieważ wydzielanie kwasu solnego odbywa się bez ich udziału.
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się do wytwarzania energii w mitochondriach, a nie – przetwarzania jednej postaci w inną, tzn. zaprzeczających I zasadzie termodynamiki.

11.2. (0–2)

Zasady oceniania
2 pkt – za prawidłową ocenę trzech stwierdzeń.
1 pkt – za prawidłową ocenę dwóch stwierdzeń.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
1. – P, 2. – P, 3. – F.

11.3. (0–1)

Zasady oceniania
1 pkt – za prawidłowe przedstawienie roli, jaką spełnia śluz produkowany przez komórki żołądka, odwołujące się do ochrony śluzówki żołądka przed szkodliwym działaniem wydzielin żołądka lub zmniejszenia tarcia pokarmu o ściany żołądka.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

  • Śluz chroni śluzówkę przed niszczącym działaniem kwasu i enzymów trawiennych.
  • Zmniejsza tarcie przesuwającej się treści pokarmowej.
  • Chroni żołądek przed samostrawieniem.
  • Chroni ścianę żołądka przed działaniem silnego kwasu.

Uwaga:
Dopuszcza się odpowiedzi odnoszące się do ochrony żołądka przed strawieniem pod wpływem kwasu solnego.