Biologia - Matura Lipiec 2020, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 11.
Większość dorosłych płazów prowadzi wymianę gazową poprzez płuca i silnie ukrwioną niezrogowaciałą skórę, nabłonek jamy gębowej i gardzieli. Zaletą tego rozwiązania jest duża sprawność oddechowa w wodzie i innych wilgotnych siedliskach.
Względny udział płuc i skóry, a nawet określonych obszarów skóry, w wymianie gazowej różni się zależnie od gatunku, a także, u tego samego gatunku, może się zmieniać sezonowo. Nie ma płazów, które oddychają tylko dzięki płucom, natomiast salamandry bezpłucne oddychają tylko poprzez skórę i jamę gębową.
Wymiana gazowa głównie przez skórę ogranicza rozmiary ciała i poza nielicznymi wyjątkami uniemożliwia płazom przebywanie w wodach morskich.
11.1. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego płazy, u których wymiana gazowa zachodzi głównie przez skórę, nie mogą mieć dużych rozmiarów ciała.
11.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego płazy, z wyjątkiem pojedynczych gatunków, nie przebywają w wodach słonych. W odpowiedzi odnieś się do budowy skóry płazów i warunków środowiska.
Rozwiązanie
11.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie odnoszące się do wymiany gazowej płazów przez skórę, której
powierzchnia jest większa w stosunku do objętości ciała przy małych rozmiarach ciała,
co zapewnia wydajną wymianę gazową / co zaspakaja potrzeby organizmu.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Płazy oddychają przez skórę i aby zapewnić efektywną wymianę gazową ważne jest, aby jej powierzchnia była jak największa w stosunku do objętości ciała, a jest to możliwe gdy zwierzę jest małych rozmiarów.
- Im mniejszych rozmiarów organizm, tym większy stosunek powierzchni ciała w stosunku do objętości, co jest korzystne dla płazów i zaspakaja potrzeby organizmów, które prowadzą wymianę gazową przez skórę, co zaspakaja potrzeby organizmu.
11.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za wyjaśnienie uwzględniające cechę budowy pokrycia ciała płazów, jak: mały stopień
zrogowacenia, brak pokrycia strukturami ochronnymi, która nie chroni przed
osmotycznym odpływem wody w środowisku hipertonicznym, jakim dla płazów jest
słona woda.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Ponieważ skóra płazów nie jest pokryta łuskami / żadnymi strukturami ochronnymi dlatego w wodzie słonej, stanowiącej środowisko hipertoniczne, płazy narażone byłyby na ciągły osmotyczny odpływ wody.
- Ponieważ skóra płazów nie jest zrogowaciała, dlatego w środowisku o większym stężeniu / hipertonicznym zwierzęta te narażone byłyby na odwodnienie.
- Naga skóra uniemożliwia utrzymanie równowagi osmotycznej w środowisku hipertonicznym, w którym woda wypływałaby z organizmu.
