Biologia - Matura Maj 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 12.
Kręgosłup człowieka zbudowany jest z kręgów różniących się budową w zależności od odcinka, w którym występują. Pomiędzy trzonami kręgów występują krążki międzykręgowe, zwane dyskami, zbudowane z tkanki łącznej. W centrum każdego krążka znajduje się jądro miażdżyste otoczone pierścieniem włóknistym, który łączy każdy krążek międzykręgowy z trzonami kręgów znajdujących się powyżej i poniżej niego. Krążki międzykręgowe nie występują pomiędzy kręgiem szczytowym a obrotowym (pierwszym a drugim kręgiem szyjnym) oraz pomiędzy kręgami krzyżowymi i pomiędzy kręgami ogonowymi. Na rysunkach przedstawiono budowę kręgu lędźwiowego oraz położenie krążka międzykręgowego między dwoma kręgami lędźwiowymi.
12.1. (0–1)
Wykaż związek między bardziej masywną budową kręgów lędźwiowych, w porównaniu do kręgów z innych odcinków kręgosłupa, a funkcją pełnioną przez te kręgi.
12.2. (0–1)
Określ przyczynę braku krążka międzykręgowego pomiędzy kręgiem szczytowym a obrotowym. W odpowiedzi uwzględnij wspólną funkcję tych kręgów.
Rozwiązanie
12.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za prawidłowe wykazanie związku masywnej budowy kręgów lędźwiowych z ich
funkcją odnoszące się do największego obciążenia odcinka lędźwiowego,
wynikającego z dźwigania masy górnej części ciała lub utrzymywania wyprostowanej
postawy.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
Kręgi z odcinka lędźwiowego mają najbardziej masywną budowę, ponieważ na tym odcinku
kręgosłupa występuje największe obciążenie związane z utrzymaniem:
- wyprostowanej postawy ciała.
- masy / ciężaru górnej części ciała.
Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszącej się do utrzymywania masy całego ciała lub tylko elementów szkieletu znajdujących się powyżej tych kręgów.
12.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za prawidłowe określenie przyczyny braku krążka międzykręgowego pomiędzy
kręgiem szczytowym i obrotowym uwzględniające funkcję ruchową tych kręgów,
tj. związaną z umożliwianiem ruchów głowy.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
Brak krążka międzykręgowego pomiędzy kręgiem szczytowym (atlasem) i obrotowym
(obrotnikiem) wynika z tego, że:
- atlas i obrotnik tworzą połączenie ruchome umożliwiające przeczące ruchy głowy.
- kręg szczytowy i obrotowy połączone są stawem (szczytowo-) obrotowym o dużej ruchomości.
- atlas musi ślizgać się po obrotniku podczas poruszania głową na boki.
- gdyby był tam krążek międzykręgowy, to ograniczałby ruchy głowy, za które odpowiadają te kręgi.
Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszącej się jedynie do potakujących ruchów głowy.
