Biologia - Matura Maj 2017, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 4.
Chwasty konkurują z roślinami uprawnymi o zasoby środowiska – światło, wodę i związki
mineralne. Niektóre gatunki chwastów mogą również oddziaływać na określone gatunki
roślin uprawnych przez wydzielanie specyficznych związków czynnych biologicznie,
zwanych allelopatinami. Efekt działania tych substancji może być szkodliwy lub korzystny –
występuje wówczas allelopatia ujemna lub dodatnia.
Uczniowie przygotowali dwa zestawy doświadczalne – każdy składał się z 10 doniczek
z ziemią ogrodową, a w każdej z nich wysiano po 10 nasion grochu jadalnego. Zestawy
umieścili w tych samych warunkach oświetlenia i temperatury, a ziemię w doniczkach
podlewali:
- w zestawie nr 1 – wodą wodociągową, w której przez trzy dni moczone były świeże kłącza perzu,
- w zestawie nr 2 – wodą wodociągową.
Począwszy od trzeciego dnia co drugi dzień uczniowie sprawdzali, ile nasion grochu wykiełkowało w każdej doniczce w danym zestawie. Wyniki doświadczenia przedstawili w tabeli.
| Dzień obserwacji | Łączna liczba nasion grochu jadalnego, które wykiełkowały w zestawie | |
|---|---|---|
| nr 1 | nr 2 | |
| 3 | 22 | 52 |
| 5 | 42 | 74 |
| 7 | 71 | 88 |
| 9 | 88 | 89 |
4.1. (0–1)
Sformułuj problem badawczy przedstawionego doświadczenia.
4.2. (0–1)
Sformułuj wniosek na podstawie wyników doświadczenia.
Rozwiązanie
4.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawnie sformułowany problem badawczy uwzględniający oba badane gatunki,
allelopatię i kiełkowanie nasion.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Czy w perzu znajdują się allelopatiny wpływające na kiełkowanie nasion grochu?
- Wpływ substancji w wyciągu z perzu na dynamikę kiełkowania nasion grochu.
- Wpływ wyciągu z perzu na zdolność kiełkowania nasion grochu.
- Czy substancje wydzielane przez kłącza perzu wpływają na szybkość kiełkowania nasion grochu?
- Czy perz działa allelopatycznie na kiełkowanie nasion grochu?
Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi ogólnych, nieodnoszących się do badanego w doświadczeniu wpływu substancji wydzielanych przez kłącza perzu, np. „Wpływ perzu na kiełkowanie nasion
grochu”, lub nieodnoszących się do obu gatunków roślin: perzu i grochu.
Nie uznaje się problemów badawczych, które odwołują się jedynie do metodyki doświadczenia, np. „Czy podlewanie nasion grochu wodą, w której moczono kłącza perzu
wpływa na ich kiełkowanie?”
Nie uznaje się problemów badawczych zakładających, że allelopatiny występują w wyciągu z kłączy perzu, np. „Jak allelopatiny z kłączy perzu wpływają na szybkość kiełkowania nasion
grochu?”, ponieważ dopiero za pomocą doświadczenia można to sprawdzić.
4.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawnie sformułowany wniosek, dotyczący ujemnego allelopatycznego wpływu
substancji zawartych w perzu na kiełkowanie nasion grochu lub na szybkość
kiełkowania nasion grochu, lub stwierdzający brak wpływu tych substancji na zdolność
kiełkowania nasion grochu.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- W kłączach perzu znajdują się substancje opóźniające kiełkowanie nasion grochu.
- Perz wytwarza allelopatiny hamujące kiełkowanie nasion grochu.
- Perz wykazuje allelopatię ujemną – zmniejsza szybkość kiełkowania nasion grochu.
- Perz produkuje substancje wpływające szkodliwie na kiełkowanie nasion grochu.
- Substancje wydzielane przez perz nie wpływają na zdolność kiełkowania nasion grochu.
- Perz wykazuje allelopatię ujemną w stosunku do kiełkujących nasion grochu.
Uwaga:
Dopuszcza się nieuwzględnienie nazwy grochu pod warunkiem, że znajduje się ona w poprawnie sformułowanym problemie badawczym.
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się wyłącznie do różnej zdolności lub szybkości kiełkowania nasion grochu w badanych grupach, np. „W grupie pierwszej pod wpływem
perzu wykiełkowało mniej nasion grochu”, a więc stanowiących jedynie opis wyników doświadczenia, lub wniosków zbyt ogólnych, np.: „Wyciąg z perzu wpływa na szybkość
kiełkowania nasion grochu”, lub „Między perzem a grochem występuje allelopatia ujemna”.
