Biologia - Matura Maj 2017, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 4.

Kategoria: Metody badawcze i doświadczenia Typ: Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie

Chwasty konkurują z roślinami uprawnymi o zasoby środowiska – światło, wodę i związki mineralne. Niektóre gatunki chwastów mogą również oddziaływać na określone gatunki roślin uprawnych przez wydzielanie specyficznych związków czynnych biologicznie, zwanych allelopatinami. Efekt działania tych substancji może być szkodliwy lub korzystny – występuje wówczas allelopatia ujemna lub dodatnia.
Uczniowie przygotowali dwa zestawy doświadczalne – każdy składał się z 10 doniczek z ziemią ogrodową, a w każdej z nich wysiano po 10 nasion grochu jadalnego. Zestawy umieścili w tych samych warunkach oświetlenia i temperatury, a ziemię w doniczkach podlewali:

  • w zestawie nr 1 – wodą wodociągową, w której przez trzy dni moczone były świeże kłącza perzu,
  • w zestawie nr 2 – wodą wodociągową.

Począwszy od trzeciego dnia co drugi dzień uczniowie sprawdzali, ile nasion grochu wykiełkowało w każdej doniczce w danym zestawie. Wyniki doświadczenia przedstawili w tabeli.

Dzień obserwacji Łączna liczba nasion grochu jadalnego, które wykiełkowały w zestawie
nr 1 nr 2
3 22 52
5 42 74
7 71 88
9 88 89

4.1. (0–1)

Sformułuj problem badawczy przedstawionego doświadczenia.

4.2. (0–1)

Sformułuj wniosek na podstawie wyników doświadczenia.

Rozwiązanie

4.1. (0–1)

Schemat punktowania

1 p. – za poprawnie sformułowany problem badawczy uwzględniający oba badane gatunki, allelopatię i kiełkowanie nasion.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

  • Czy w perzu znajdują się allelopatiny wpływające na kiełkowanie nasion grochu?
  • Wpływ substancji w wyciągu z perzu na dynamikę kiełkowania nasion grochu.
  • Wpływ wyciągu z perzu na zdolność kiełkowania nasion grochu.
  • Czy substancje wydzielane przez kłącza perzu wpływają na szybkość kiełkowania nasion grochu?
  • Czy perz działa allelopatycznie na kiełkowanie nasion grochu?

Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi ogólnych, nieodnoszących się do badanego w doświadczeniu wpływu substancji wydzielanych przez kłącza perzu, np. „Wpływ perzu na kiełkowanie nasion grochu”, lub nieodnoszących się do obu gatunków roślin: perzu i grochu.
Nie uznaje się problemów badawczych, które odwołują się jedynie do metodyki doświadczenia, np. „Czy podlewanie nasion grochu wodą, w której moczono kłącza perzu wpływa na ich kiełkowanie?”
Nie uznaje się problemów badawczych zakładających, że allelopatiny występują w wyciągu z kłączy perzu, np. „Jak allelopatiny z kłączy perzu wpływają na szybkość kiełkowania nasion grochu?”, ponieważ dopiero za pomocą doświadczenia można to sprawdzić.

4.2. (0–1)

Schemat punktowania

1 p. – za poprawnie sformułowany wniosek, dotyczący ujemnego allelopatycznego wpływu substancji zawartych w perzu na kiełkowanie nasion grochu lub na szybkość kiełkowania nasion grochu, lub stwierdzający brak wpływu tych substancji na zdolność kiełkowania nasion grochu.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

  • W kłączach perzu znajdują się substancje opóźniające kiełkowanie nasion grochu.
  • Perz wytwarza allelopatiny hamujące kiełkowanie nasion grochu.
  • Perz wykazuje allelopatię ujemną – zmniejsza szybkość kiełkowania nasion grochu.
  • Perz produkuje substancje wpływające szkodliwie na kiełkowanie nasion grochu.
  • Substancje wydzielane przez perz nie wpływają na zdolność kiełkowania nasion grochu.
  • Perz wykazuje allelopatię ujemną w stosunku do kiełkujących nasion grochu.

Uwaga:
Dopuszcza się nieuwzględnienie nazwy grochu pod warunkiem, że znajduje się ona w poprawnie sformułowanym problemie badawczym.
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się wyłącznie do różnej zdolności lub szybkości kiełkowania nasion grochu w badanych grupach, np. „W grupie pierwszej pod wpływem perzu wykiełkowało mniej nasion grochu”, a więc stanowiących jedynie opis wyników doświadczenia, lub wniosków zbyt ogólnych, np.: „Wyciąg z perzu wpływa na szybkość kiełkowania nasion grochu”, lub „Między perzem a grochem występuje allelopatia ujemna”.