Biologia - Matura Maj 2018, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 17.
U kotów brytyjskich produkcja eumelaniny, czyli czarnego barwnika, jest modyfikowana przez trzy allele genu autosomalnego, które w zależności od układu, w jakim pojawiają się w genotypie kota, determinują kolor włosa:
B – allel dominujący w stosunku do pozostałych, warunkujący barwę czarną,
b – allel recesywny w stosunku do B, ale dominujący w stosunku do b1, warunkujący barwę
czekoladową,
b1 – allel recesywny zarówno w stosunku do B, jak i do b, warunkujący barwę cynamonową.
Ekspresja genu odpowiedzialnego za produkcję eumelaniny modyfikowana jest przez autosomalny gen z innego chromosomu, którego allel D warunkuje równomierne rozproszenie barwnika, co daje normalną barwę włosa, natomiast recesywny allel d sprawia, że pigment występuje w skupiskach, co skutkuje rozjaśnieniem (rozmyciem) kolorów: czarnego – do niebieskiego, czekoladowego – do liliowego, a cynamonowego – do płowego.
17.1. (0–1)
Zapisz, stosując podane oznaczenia alleli genów odpowiedzialnych za kolor sierści, wszystkie możliwe genotypy niebieskiego kota brytyjskiego.
17.2. (0–1)
Zapisz, stosując podane oznaczenia alleli genów, genotypy kotów brytyjskich: cynamonowej samicy i czarnego samca, w których potomstwie znajdują się kocięta czarne, czekoladowe, niebieskie oraz liliowe.
Genotyp cynamonowej samicy:
Genotyp czarnego samca:
17.3. (0–2)
Zapisz krzyżówkę genetyczną (szachownicę Punnetta) cynamonowej samicy i czarnego samca (rodziców z podpunktu 2.) i na podstawie tej krzyżówki określ prawdopodobieństwo, że kolejne kocię tych rodziców będzie niebieskie.
Krzyżówka:
Prawdopodobieństwo, że kolejne kocię będzie niebieskie:
Rozwiązanie
17.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za zapisanie wszystkich trzech możliwych genotypów niebieskiego kota brytyjskiego.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
BBdd, Bbdd, Bb1dd.
Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi, w których zastosowano inne oznaczenia alleli niż podane w tekście lub zdający zapisał tę cechę jako sprzężoną z płcią, lub zastosowano zapis „BdBd” albo „Bd/Bd” wskazujący na sprzężenie genów.
17.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne zapisanie genotypów obojga rodziców (cynamonowej samicy i czarnego
samca).
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
Genotyp cynamonowej samicy: b1b1Dd.
Genotyp czarnego samca: BbDd.
Uwagi:
Uznaje się odpowiedzi, w których obok prawidłowych genotypów zdający zapisał także właściwe chromosomy płci, np.: b1b1Dd XX oraz BbDd XY.
Nie uznaje się odpowiedzi, w których zastosowano inne oznaczenia alleli niż podane w tekście lub zdający zapisał tę cechę jako sprzężoną z płcią.
17.3. (0–2)
Schemat punktowania
2 p. – za poprawne zapisanie krzyżówki genetycznej (szachownicy Punnetta) oraz
za określenie na jej podstawie właściwego prawdopodobieństwa, że kolejne kocię
będzie niebieskie.
1 p. – za poprawne zapisanie krzyżówki genetycznej, ale niewłaściwe określenie
prawdopodobieństwa.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
Prawdopodobieństwo, że kolejne kocię będzie niebieskie = 1/8 lub 0,125 lub 12,5%
Dopuszczalne zaokrąglenie do pełnych procentów: 12% lub 13%
Uwagi:
Uznaje się odpowiedzi, w których zdający użył innego oznaczenia literowego alleli genu, np. „A” i „C”, ale podał legendę w podpunkcie .2 lub .3, pod warunkiem, że poprawnie rozwiązał i zinterpretował krzyżówkę (otrzymuje 2 p.).
Zastosowanie innych oznaczeń bez legendy z poprawnym rozwiązaniem krzyżówki (otrzymuje 1 p).
Jeżeli zdający zapisze gen jako sprzężony z płcią – otrzymuje 0 p. za całe zadanie, bez względu na otrzymaną wartość prawdopodobieństwa.
