Biologia - Matura Maj 2018, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 8.
Określenie „zboża” odnosi się do roślin o podobnych cechach użytkowych, bogatych w skrobię. Większość roślin zbożowych należy do rodziny traw – do roślin jednoliściennych. Jedynie gryka, zaliczana do zbóż ze względu na podobny skład chemiczny nasion i użytkowanie, należy do roślin dwuliściennych. W ziarniaku traw wyróżnić można trzy podstawowe elementy: zarodek, bielmo i okrywę owocowo-nasienną.
8.1. (0–1)
Podaj jedną cechę budowy morfologicznej zarodka gryki odróżniającą go od zarodków pozostałych roślin zbożowych zaliczanych do roślin jednoliściennych.
8.2. (0–1)
Określ, jaką funkcję pełni bielmo w ziarniakach zbóż i jakie ma ono znaczenie podczas kiełkowania.
8.3. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego spożywanie produktów z mąki pochodzącej z pełnego przemiału (z całych ziarniaków) jest korzystne dla zdrowia człowieka.
Rozwiązanie
8.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za prawidłowe podanie jednej cechy budowy morfologicznej zarodka gryki odnoszącej
się do liczby liścieni w zarodku.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
dwa liścienie / dwa liście zarodkowe / zarodek jest dwuliścienny
Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszącej się jedynie do zaprzeczenia cech charakterystycznych dla zarodków jednoliściennych, np. „brak koleoptyla”, albo odpowiedzi określających jedynie pozycję taksonomiczną gryki, np. „gryka jest rośliną dwuliścienną”.
8.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne określenie funkcji bielma jako tkanki spichrzowej w ziarniaku i podanie,
że zawiera substancje odżywcze wykorzystywane przez rozwijający się zarodek.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Bielmo jest tkanką spichrzową, wykorzystywaną w czasie kiełkowania jako źródło materiałów budulcowych do wzrostu siewki.
- Bielmo gromadzi materiały zapasowe dostarczające energii i budulca rozwijającemu się zarodkowi.
- Kiełkująca roślina nie prowadzi jeszcze fotosyntezy, dlatego, aby rozwijać się, korzysta z substancji odżywczych zmagazynowanych w bielmie.
8.3. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie, odnoszące się do błonnika pokarmowego i jego znaczenia dla
zdrowia człowieka.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Okrywa owocowo-nasienna ziarniaków w tej mące zawiera błonnik, który pobudza perystaltykę jelit, przyspieszając usunięcie niestrawionych resztek pokarmowych.
- Błonnik w okrywie owocowo-nasiennej sprzyja rozwojowi flory bakteryjnej, która odpowiada za syntezę witamin z grupy B.
- Wysoka zawartość błonnika pokarmowego w mące z pełnego przemiału zmniejsza indeks glikemiczny pieczywa, a tym samym zmniejsza wahania poziomu glukozy we krwi.
- Błonnik pokarmowy, pęczniejąc, powoduje uczucie sytości, co może zapobiegać przejadaniu się i tyciu.
Uwagi:
Uznaje się odpowiedzi odnoszące się do wyższej zawartości białka (glutenu) lub witamin, lub soli mineralnych w mące pochodzącej z pełnego przemiału, np. „W tej mące jest znacznie więcej białka, które jest niezbędnym składnikiem budulcowym dla organizmu człowieka”.
Nie uznaje się odpowiedzi zbyt ogólnych, które nie pokazują ciągu przyczynowo-skutkowego, np. „Błonnik pokarmowy zapobiega nowotworom jelita grubego”.
