Biologia - Matura Maj 2023, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 9.
Wątroba człowieka bierze udział w przemianach substancji wchłoniętych w przewodzie pokarmowym. Wątroba wytwarza dziennie około 1200 ml żółci, która jest następnie zagęszczana i magazynowana w pęcherzyku żółciowym. Enzymatyczny rozkład lipidów w przewodzie pokarmowym jest wspomagany przez żółć.
9.1. (0–1)
Uzupełnij poniższą tabelę tak, aby zawierała informacje prawdziwe dotyczące procesów zachodzących w wątrobie. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.
| Substraty | Proces | Produkty |
|---|---|---|
| aminokwasy | (dekarboksylacja / deaminacja) | ketokwasy + amoniak |
| glukoza | (glikoliza / glikogenogeneza) | glikogen |
9.2. (0–1)
Wyjaśnij, w jaki sposób żółć wspomaga enzymatyczny rozkład lipidów w przewodzie pokarmowym.
Rozwiązanie
9.1. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za wybór dwóch poprawnych odpowiedzi.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
| Substraty | Proces | Produkty |
|---|---|---|
| aminokwasy | (dekarboksylacja / deaminacja) | ketokwasy + amoniak |
| glukoza | (glikoliza / glikogenogeneza) | glikogen |
9.2. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające emulgację lipidów i – w konsekwencji –
zwiększenie powierzchni kontaktu lipazy z tłuszczami LUB uwzględniające ułatwienie
kontaktu lipazy z tłuszczami (przez sole kwasów żółciowych lub fosfolipidy)
na granicy faz – wodnej i lipidowej.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Żółć fizycznie rozbija krople związków tłuszczowych na mniejsze części, co zwiększa powierzchnię trawienia tłuszczów przez enzymy.
- Lipaza jest enzymem rozpuszczalnym w wodzie, a sole kwasów żółciowych umożliwiają kontakt lipazy z tłuszczami, nierozpuszczalnymi w wodzie.
Uwagi:
Uznaje się odpowiedzi odnoszące się do neutralizacji treści żołądkowej przez żółć
i zapewnienia optymalnych warunków do działania lipaz, np. „Żółć wątrobowa ma odczyn
zasadowy i dzięki temu zapewnia właściwe pH dla działania lipazy jelitowej”.
Uznaje się odpowiedzi odnoszące się do ułatwiania rozpuszczania produktów lipolizy
i przesunięcie równowagi reakcji w stronę monoglicerydów, np. „Sole kwasów żółciowych
ułatwiają rozpuszczanie produktów trawienia trójglicerydów. Dzięki temu równowaga reakcji
hydrolizy zostaje przesunięta w prawo – w stronę monoglicerydów, a reakcja zachodzi
szybciej”.
Uznaje się odpowiedzi odnoszące się do obecności w żółci kolipazy aktywującej lipazy,
np. „W żółci znajduje się białko – kolipaza, która jest aktywatorem lipazy trzustkowej”.
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się do emulgowania tłuszczów do poziomu
cząsteczek, np. „Żółć rozbija krople tłuszczu na cząsteczki, które są następnie trawione
przez lipazę”, ponieważ proces emulgacji prowadzi jedynie do powstania mniejszych kropel
(cząstek) tłuszczów.
