Biologia - Test diagnostyczny (matura próbna) Grudzień 2024, Poziom rozszerzony (Formuła 2023) - Zadanie 19.
Jedną z głównych przyczyn wymierania płazów na świecie jest chytrydiomikoza – choroba wywoływana przez mikroskopijnego grzyba Batrachochytrium dendrobatidis. Patogen atakuje naskórek płazów, zwłaszcza na spodniej części ciała. W skórze zakażonych osobników rozwijają się zoosporangia grzyba, a uwalniające się z nich zoospory z łatwością przemieszczają się w wodzie i wnikają w naskórek kolejnych płazów. Zakażenie jest przyczyną silnego nawarstwienia, rogowacenia i łuszczenia się naskórka. Uszkodzona skóra odpada płatami, a na ciele pojawiają się rany. Chytrydiomikoza pierwotnie występowała tylko w Afryce, a do jej rozprzestrzeniania na innych kontynentach przyczynił się człowiek ze względu na handel płazami oraz prowadzenie masowych hodowli płazów. Człowiek wprowadził także obce gatunki płazów do Europy, szczególnie afrykańską platanę szponiastą (Xenopus laevis) i północnoamerykańską żabę ryczącą (Lithobates catesbeianus).
19.1. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego silne zrogowacenie skóry płazów spowodowane chytrydiomikozą jest dla nich śmiertelne. W odpowiedzi uwzględnij budowę i funkcjonowanie zdrowej skóry płazów.
19.2. (0–1)
Uzasadnij, że okres godowy płazów może sprzyjać rozprzestrzenianiu się zakażenia grzybem Batrachochytrium dendrobatidis wśród płazów.
19.3. (0–1)
Wykaż, że przestrzeganie konwencji waszyngtońskiej (CITES) przyczynia się do ograniczenia rozprzestrzeniania się na świecie zakaźnych chorób płazów, które są pierwotnie chorobami o zasięgu lokalnym.
Rozwiązanie
19.1. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające ograniczenie dyfuzji gazów oddechowych przez naskórek i – w konsekwencji – uduszenie się zwierzęcia LUB zniesienie funkcji ochronnej skóry i – w konsekwencji – rozwój np. infekcji.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Skóra płazów jest narządem wymiany gazowej dzięki cienkiemu naskórkowi pokrytemu śluzem, a zrogowacenie naskórka ogranicza dyfuzję gazów oddechowych i prowadzi do uduszenia się zwierzęcia.
- Skóra płazów jest silnie unaczyniona, co jest adaptacją do wymiany gazowej. Zrogowacenie naskórka uniemożliwia dotarcie tlenu do unaczynionej warstwy skóry i płaz staje się niedotleniony.
- Skóra płazów stanowi barierę dla patogenów, np. dla bakterii, które łatwo wnikają do organizmu płaza przez rany i są przyczyną poważnych chorób.
19.2. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne uzasadnienie, odnoszące się do gromadzenia się płazów LUB do bezpośredniego kontaktu płazów podczas kopulacji.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Podczas okresu godowego płazy migrują do zbiorników wodnych i występują w dużych liczebnościach na małym obszarze, co sprzyja rozwojowi chorób zakaźnych.
- Samiec podczas kopulacji wchodzi na samicę i w ten sposób dochodzi do zarażenia się samicy – grzyb z brzusznej strony ciała samca dostaje się na grzbiet samicy.
- Podczas kopulacji zoospory grzyba uwalniające się ze skóry jednego z partnerów mogą łatwiej wniknąć w naskórek kolejnego płaza, ponieważ sprzyja temu kontakt fizyczny.
- W okresie godowym płazy tworzą większe skupiska – gromadzą się w zbiorniku wodnym, co zwiększa ryzyko zakażenia tym grzybem.
- Okres godowy płazów i ich rozwój odbywa się w wodzie, co sprzyja poruszającym się w wodzie zarodnikom grzyba zakazić kolejne osobniki.
19.3. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za wykazanie, że przestrzeganie konwencji waszyngtońskiej (CITES) przyczynia się do ograniczenia rozprzestrzeniania się na świecie chorób zakaźnych, odnoszące się od ograniczenia międzynarodowego handlu gatunkami zagrożonymi wyginięciem.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Konwencja waszyngtońska ogranicza handel międzynarodowy zwierzętami zagrożonymi wyginięciem. Przestrzeganie tej konwencji pozwala ograniczyć rozprzestrzenianie się płazów i razem z nimi patogenów będących przyczyną chorób zakaźnych.
- Same czynniki zakaźne mają z reguły niewielką zdolność do rozprzestrzeniania się na większe odległości, ale mogą się rozprzestrzeniać razem z gospodarzem. CITES zabrania międzynarodowego handlu płazami, które są zwierzętami narażonymi na wymarcie, a więc ogranicza to rozprzestrzenianie zarazków razem z płazami.
- Celem Konwencji waszyngtońskiej zwanej CITES jest regulacja międzynarodowego handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych, co może ograniczyć przenoszenie zainfekowanych osobników na nowe tereny, na których choroba jeszcze nie występuje.
