1. Strona główna
  2. Zadania maturalne z biologii
  3. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015)

Biologia - Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 37.

Kategoria: Stawonogi Ptaki Typ: Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień

Wśród współcześnie żyjących zwierząt zdolnością lotu charakteryzują się owady, ptaki oraz należące do ssaków nietoperze. Mechanizm lotu u wymienionych grup zwierząt różni się, wszystkie jednak do poruszania skrzydłami wykorzystują pracę mięśni. U większości owadów mięśnie poruszające skrzydłami są przymocowane do płytek szkieletu zewnętrznego, a u ptaków i nietoperzy – do określonych kości szkieletu wewnętrznego. U owadów skurcz mięśni powoduje przemieszczanie się płytek szkieletu, co wprawia skrzydła w ruch. Na rysunkach przedstawiono: ruch skrzydeł owada w górę (I) i w dół (II) oraz szkielet ptaka (III) z zaznaczonymi elementami mającymi znaczenie podczas lotu.

Na podstawie: C.J. Clegg, D.G. Mackean, Advanced Biology, London 2012, s. 482–483; U. Sedlag, Wunderbare Welt der Insekten, Lepzig 1978, s. 32;
Zoologia, red. Z. Grodziński, Warszawa 1969, s. 275.
a)Na podstawie analizy rysunków I i II uzupełnij poniższe zdania – wpisz rodzaj pracujących mięśni oraz kierunek przemieszczania się płytki szkieletu i skrzydeł tak, aby powstał opis mechanizmu poruszania skrzydłami u owadów.

Podczas skurczu mięśni następuje płytki grzbietowej, co powoduje skrzydeł. Natomiast podczas skurczu mięśni następuje płytki grzbietowej, co powoduje skrzydeł.

b)Do opisanych na rysunku III elementów pasa barkowego i klatki piersiowej szkieletu ptaka (A–E), przyporządkuj ich nazwy, wybierając spośród wymienionych (1–6).
  1. obojczyk
  2. żebro
  3. mostek
  4. łopatka
  5. grzebień
  6. kość krucza
c)Określ miejsce w szkielecie ptaka, do którego przymocowane są mięśnie poruszające skrzydłami.

Rozwiązanie

a)
(0-1)

Podczas skurczu mięśni grzbieto-brzusznych następuje opuszczenie (obniżenie) płytki grzbietowej, co powoduje unoszenie się (podnoszenie) skrzydeł. Natomiast podczas skurczu mięśni podłużnych następuje podniesienie (uniesienie się) płytki grzbietowej, co powoduje opuszczenie (obniżenie) skrzydeł.

b)
(0-1)
  1. 6.
  2. 1.
  3. 3.
  4. 5.
  5. 4.

c)
(0-1)

Przykład poprawnej odpowiedzi.
Mięśnie poruszające skrzydłami (mięśnie piersiowe) są przymocowane do grzebienia mostka.

Wskazówki

a)
Uważnie przeanalizuj rysunek i tekst. Korzystając z podanych tam informacji, uzupełnij zdania, aby utworzyć samodzielną, krótką wypowiedź. Odczytaj na rysunku opis skurczu odpowiedniej grupy mięśni oraz zauważ widoczną zmianę położenia płytki grzbietowej, która powoduje zmianę położenia skrzydeł – albo są w górze, albo w dole. Możesz spostrzec następującą kolejność zdarzeń: skurcz mięśni – zmiana położenia płytki – ruch skrzydeł.

b)
Wybierając (spośród podanych) kości pasa barkowego, pamiętaj, że u ptaków występuje w nim jeszcze kość krucza (wcześniej poznana u płazów i gadów), której nie ma już u ssaków, a w klatce piersiowej na mostku pojawia się duży kostny grzebień.

c)
Jednym z przystosowań ptaków do lotu w budowie szkieletu jest wykształcenie silnie skostniałego mostka, który często jest zaopatrzony w duży wyrostek kostny – grzebień. Tak wykształcony mostek (z grzebieniem) występuje u ptaków latających oraz pływających, niemających zdolności do lotu – pingwinów. W porównaniu z innymi kręgowcami, u których mięśnie lokomotoryczne są przymocowane do szkieletu kończyn, u ptaków jest zupełnie inne zlokalizowanie mięśni służących do poruszania skrzydłami.