Biologia - Informator CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2023) - Zadanie 13.
Umaszczenie świń rasy duroc jest warunkowane przez dwie pary alleli genów autosomalnych (B i b oraz D i d) dziedziczonych niezależnie i współdziałających ze sobą. U osobników tej rasy występują trzy rodzaje umaszczenia: ciemnorudy, piaskowy i biały. Do wytworzenia barwnika ciemnorudego konieczny jest co najmniej jeden allel dominujący z każdej pary. Podwójne homozygoty recesywne są białe, natomiast umaszczenie piaskowe mają osobniki, w których genotypie występują dwa allele recesywne tylko jednego z genów warunkujących umaszczenie.
13.1. (0–1)
Zapisz, stosując podane w tekście oznaczenia alleli genów odpowiedzialnych za umaszczenie, genotypy pary świń rasy duroc – piaskowej samicy i piaskowego samca, których potomstwo zawsze będzie ciemnorude.
Genotyp samicy:
Genotyp samca:
13.2. (0–3)
Określ prawdopodobieństwo, że kolejny potomek ciemnorudej samicy i białego samca, których potomstwo stanowią prosięta ciemnorude, piaskowe oraz białe, będzie miał umaszczenie piaskowe. Odpowiedź uzasadnij, zapisując krzyżówkę genetyczną lub obliczenia z komentarzem przedstawiającym tok rozumowania.
Rozwiązanie
13.1. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne zapisanie obu genotypów warunkujących umaszczenie piaskowe.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
Genotyp samicy: BBdd / ddBB Genotyp samca: bbDD / DDbb
lub
Genotyp samicy: bbDD / DDbb Genotyp samca: BBdd / ddBB
13.2. (0–3)
Zasady oceniania
3 pkt – za poprawne określenie prawdopodobieństwa (50%) na podstawie obliczeń i poprawny
komentarz przedstawiający tok rozumowania (czyli uwzględniający genotypy rodziców,
prawdopodobieństwo powstania każdego układu alleli warunkującego umaszczenie
piaskowe i sumę tych prawdopodobieństw) lub za poprawne określenie
prawdopodobieństwa (50%) na podstawie zapisanych genotypów rodziców i poprawne
zapisanie szachownicy Punnetta.
2 pkt – za poprawne określenie prawdopodobieństwa i niepełny komentarz,
np. nieuwzględniający sposobu określenia prawdopodobieństwa powstania
piaskowych prosiąt albo bez wykazania, że sumuje się prawdopodobieństwa
powstania obu genotypów warunkujących umaszczenie piaskowe, lub za zapisanie
szachownicy Punnetta, ale niewłaściwe określenie prawdopodobieństwa lub jego brak.
1 pkt – za poprawne zapisanie jedynie genotypów rodziców.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Obliczenia z komentarzem
Samiec bbdd wytwarza wyłącznie gamety o genotypie bd, dlatego umaszczenie prosiąt zależy od genotypu gamet samicy BbDd. Genotyp piaskowy powstanie, gdy z plemnikiem połączą się gamety Bd lub bD – każda z nich powstaje z prawdopodobieństwem 1⁄4, więc prawdopodobieństwo, że powstanie jeden lub drugi genotyp, wynosi 1⁄4 + 1⁄4 = 1⁄2.
Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi, w których z komentarza nie wynika, że prawdopodobieństwo 50%
jest sumą zdarzeń, np. „Samiec jest podwójną homozygotą recesywną, więc o fenotypie
decydują allele przekazane przez samicę, która musi przekazać tylko jeden allel dominujący
z dwóch, które ma. Zatem prawdopodobieństwo wynosi 50%”.
- Krzyżówka
Genotyp samicy: BbDd / DdBb Genotyp samca: bbdd / ddbb
Prawdopodobieństwo wynosi 50% / 1/2 / 0,5
