Biologia - Test diagnostyczny (matura próbna) Grudzień 2024, Poziom rozszerzony (Formuła 2023) - Zadanie 7.
W latach 60. XX wieku wprowadzono w Polsce program szczepień ochronnych. Podobne działania podejmowano także w innych państwach na całym świecie. Dzięki szczepieniom niektóre choroby zakaźne udało się w zasadzie wyeliminować z ludzkiej populacji. Przykładem jest ospa prawdziwa.
7.1. (0–2)
Uzupełnij tabelę – do każdej nazwy choroby przyporządkuj odpowiedni czynnik chorobotwórczy, który jest jej przyczyną, oraz podaj główną drogę zarażenia lub zakażenia się człowieka.
| Nazwa choroby | Czynnik chorobotwórczy (wirus / bakteria / protist) |
Główna droga zarażenia lub zakażenia się człowieka |
|---|---|---|
| ospa prawdziwa | ||
| gruźlica | ||
| malaria |
7.2. (0–1)
Uzupełnij tabelę – uporządkuj w odpowiedniej kolejności etapy odpowiedzi humoralnej organizmu na pojawienie się patogenu w organizmie. Wpisz numery 2.–4. w odpowiednie miejsca tabeli. Etap najwcześniejszy oznaczono numerem 1.
| Etapy | Kolejność |
|---|---|
| Aktywne limfocyty T wchodzą w interakcję z kompetentnymi limfocytami B. | |
| Przez komórki plazmatyczne są wydzielane przeciwciała, łączące się z antygenami. | |
| Limfocyty B różnicują się w kierunku komórek plazmatycznych i komórek pamięci. | |
| Limfocyty T ulegają aktywacji, dzielą się i wydzielają cytokiny. | 1 |
7.3. (0–1)
Określ, czy człowiek po przyjęciu szczepionki zawierającej obcy antygen uzyskuje odporność swoistą, czy – nieswoistą. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do mechanizmów odporności rozwijanych po przyjęciu szczepionki.
Rozwiązanie
7.1. (0–2)
Zasady oceniania
2 pkt – za poprawne uzupełnienie trzech wierszy tabeli.
1 pkt – za poprawne uzupełnienie dwóch wierszy tabeli ALBO za poprawne uzupełnienie jednej kolumny tabeli.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
| Nazwa choroby | Czynnik chorobotwórczy (wirus / bakteria / protist) |
Główna droga zarażenia lub zakażenia się człowieka |
|---|---|---|
| ospa prawdziwa | wirus | kropelkowa / oddechowa |
| gruźlica | bakteria | kropelkowa / oddechowa |
| malaria | protist | ukłucie komara / odzwierzęca |
7.2. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za wpisanie poprawnej kolejności etapów odpowiedzi immunologicznej.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
| Etapy | Kolejność |
|---|---|
| Aktywne limfocyty T wchodzą w interakcję z kompetentnymi limfocytami B. | 2 |
| Przez komórki plazmatyczne są wydzielane przeciwciała, łączące się z antygenami. | 4 |
| Limfocyty B różnicują się w kierunku komórek plazmatycznych i komórek pamięci. | 3 |
| Limfocyty T ulegają aktywacji, dzielą się i wydzielają cytokiny. | 1 |
7.3. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za określenie, że człowiek po przyjęciu szczepionki zawierającej obcy antygen uzyskuje odporność swoistą, wraz z poprawnym uzasadnieniem, odnoszącym się do rozwoju odporności humoralnej.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Swoista, ponieważ po przyjęciu antygenu powstaną przeciwciała, wiążące się z tym antygenem.
- Po podaniu antygenu rozwinie się odporność swoista, polegająca na wytworzeniu przez limfocyty B specyficznych przeciwciał.
- Układ odpornościowy po rozpoznaniu obcego antygenu wytworzy plazmocyty oraz komórki pamięci, biorące udział w zwalczaniu konkretnego patogenu, a więc jest to odporność swoista.
Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się wyłączenie do definicji odporności swoistej, np. „Jest to odpowiedź swoista, bo jest ona skierowana przeciwko konkretnemu patogenowi”.
