Biologia - Matura Czerwiec 2017, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 8.
Wołek zbożowy to rozprzestrzeniony na całym świecie szkodnik, odżywiający się ziarnem
zbóż. Występuje głównie w magazynach zbóż lub produktów zbożowych, gdzie uszkadza
surowe ziarno, a także trwale je zanieczyszcza, np. kałem lub pozostałościami chitynowych
pancerzyków. Chrząszcze wołka zbożowego nie mają drugiej, błoniastej pary skrzydeł i nie
latają. Żyją ok. 6–9 miesięcy. Jedna samica składa w ziarnach dziennie ok. 150 jaj.
Po kilku – kilkunastu dniach wylęgają się larwy, z których każda żeruje w bielmie ziarniaka.
Larwa po czterech linieniach przekształca się w poczwarkę, a następnie – w imago, które
wydostaje się z ziarniaka na zewnątrz.
Dorosłe samce wydzielają feromon agregacyjny, dzięki któremu wszystkie osobniki tego
gatunku skupiają się w określonym miejscu.
Przypuszcza się, że mąka zawierająca chitynowe pozostałości szkodników może zawierać
również trujące substancje i ma właściwości rakotwórcze. Analiza wyciągu z ciał wołka
zbożowego wykazała obecność aż sześciu różnych alergenów.
Na podstawie: P. Olejarski, Wołek zbożowy - szkodnik zmagazynowanego ziarna, http://www.szkodniki.waw.pl/wolek-zbozowy-szkodnik-zmagazynowanego-ziarna.php
8.1. (0–1)
Na podstawie tekstu wymień z cyklu rozwojowego wołka zbożowego tylko te stadia, które bezpośrednio wyrządzają szkody w magazynowanym zbożu.
8.2. (0–1)
Wybierz i zaznacz w tabeli odpowiedź A albo B, która jest poprawnym dokończeniem poniższego zdania, oraz jej poprawne uzasadnienie spośród odpowiedzi 1.–3.
W cyklu rozwojowym wołka zbożowego występuje przeobrażenie
| A. | zupełne, | ponieważ jest w nim obecne | 1. | stadium larwy. |
| 2. | stadium poczwarki. | |||
| B. | niezupełne, | |||
| 3. | postać imago. |
8.3. (0–1)
Podaj, jakie znaczenie dla rozwoju populacji wołka zbożowego ma zdolność wydzielania feromonów agregacyjnych przez samce tego gatunku.
8.4. (0–1)
Przedstaw w tabeli systematykę wołka zbożowego: wpisz do każdej pustej komórki tabeli jedną nazwę rangi taksonomicznej wybranej z wymienionych.
gatunek królestwo rodzaj typ rząd rodzina
| Grupa taksonomiczna | Ranga taksonomiczna |
|---|---|
| zwierzęta | |
| stawonogi | |
| owady | gromada |
| chrząszcze | |
| ryjkowcowate | |
| wołek zbożowy |
Rozwiązanie
8.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne podanie dwóch stadiów rozwojowych wołka zbożowego, które są
szkodnikami ziarna zbóż.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
larwa, imago
8.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne zaznaczenie rodzaju przeobrażenia wołka zbożowego (A) i jego
uzasadnienia (2).
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie A 2
8.3. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za prawidłowe określenie znaczenia dla rozwoju populacji działania feromonów,
odnoszące się do zwiększenia rozrodczości i liczebności populacji.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Dzięki wydzielaniu feromonów wzrośnie rozrodczość, przez co zwiększy się liczebność populacji.
- Feromony sprawiają, że skupiają się samce i samice tych owadów, co wpływa na zwiększenie liczby wydawanego potomstwa i liczebność populacji.
- Feromony przyciągają w to miejsce samice i dzięki temu łatwiej znaleźć im partnerkę do rozrodu.
Uwaga:
Uznaje się odpowiedź odnoszącą się tylko do rozrodczości, czego konsekwencją jest wzrost liczebności populacji.
8.4. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za prawidłowe wypełnienie wszystkich pięciu wierszy tabeli dotyczącej systematyki
wołka zbożowego.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
| Grupa taksonomiczna | Ranga taksonomiczna |
|---|---|
| zwierzęta | królestwo |
| stawonogi | typ |
| owady | gromada |
| chrząszcze | rząd |
| ryjkowcowate | rodzina |
| wołek zbożowy | gatunek |
