Biologia - Matura Maj 2019, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 10.
Skrzyp polny (Equisetum arvense) jest uciążliwym chwastem na polach i w ogrodach. Wytwarza rozgałęziające się w glebie kłącza, z których wyrastają dwa rodzaje pędów:
- letnie – zielone, rozgałęzione pędy asymilacyjne,
- wiosenne – bezzieleniowe, jasnobrązowe pędy zarodnionośne, na których szczytach znajdują się kłosy zarodniowe, zbudowane z tarczowatych sporofili (liści zarodnionośnych).
Na spodniej stronie sporofili tworzą się workowate zarodnie, w których po mejozie powstają zarodniki, opatrzone elaterami – krzyżującymi się taśmami, które wykonują ruchy higroskopijne, tzn. zwijają się i rozwijają w zależności od wilgotności środowiska. Zarodniki skrzypu są jednakowe morfologicznie, jednak różnią się fizjologicznie, ponieważ z jednych wyrastają przedrośla żeńskie, z innych – męskie. Przedrośla są łatkowate i samożywne.
Na rysunku przedstawiono pęd asymilacyjny skrzypu polnego (1), pęd zarodnionośny (2), tarczowate liście zarodnionośne (3), pojedynczy zarodnik ze zwiniętymi elaterami (4) oraz kilka zarodników opatrzonych rozwiniętymi elaterami (5).
| a) | Na podstawie przedstawionych informacji i własnej wiedzy określ ploidalność (n lub 2n) wymienionych poniżej struktur skrzypu polnego. |
pęd zarodnionośny: ........ zarodnik: ........ przedrośle: ....... pęd asymilacyjny: ........
| b) | Na podstawie przedstawionych informacji wymień dwa sposoby rozmnażania się sporofitu skrzypu polnego. |
Rozwiązanie
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne określenie ploidalności wszystkich czterech struktur.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Poprawna odpowiedź
pęd zarodnionośny: 2n
zarodnik: n
przedrośle: n
pęd asymilacyjny: 2n
Schemat punktowania
1 p. – za podanie dwóch sposobów rozmnażania się sporofitu skrzypu: za pomocą zarodników
i wegetatywnie.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe odpowiedzi
- 1. za pomocą zarodników
2. wegetatywnie
lub
- 1. przez zarodniki / spory
2. za pomocą kłączy
Uwagi:
Nie uznaje się samego określenia „bezpłciowo”, ponieważ sporofit jest pokoleniem
rozmnażającym się wyłącznie bezpłciowo.
Nie uznaje się odpowiedzi, w których zdający odnosi się jedynie do wytwarzania pędu
zarodnionośnego, kłosa zarodniowego, liści zarodnionośnych lub zarodni, bez odniesienia się
do zarodników.
Uwagi od BiologHelp:
Wykreślono nieaktualne twierdzenie z uwag CKE do zadania. Aktualnie uważa się, że zarodniki powstałe w procesie mejozy (mejospory) biorą udział w rozmnażaniu płciowym (zarówno u roślin jak i grzybów). Można zatem stwierdzić, że sporofit jest pokoleniem rozmnażającym się płciowo (należącym do płciowego cyklu życiowego). Wiąże się to z założeniem, że rozmnażanie, w trakcie którego powstaje zmienność genetyczna organizmów określane jest mianem płciowego i tylko rozmnażanie bezpłciowe daje początek organizmom identycznym genetycznie w stosunku do osobnika rodzicielskiego. Spojrzenie takie zgodne jest m.in. z:
- Guzik, M., Kozik, R., Zamachowski, W. (2020) "Biologia na czasie 2". Nowa Era.
- Szweykowska, A., Szweykowski, J. (2023). "Botanika" T. 1. PWN.
- Evert, R. F., Eichhorn, S. E. (2012) "Raven Biology of Plants Eighth Edition". W. H. Freeman and Company.
- Urry, A. L., Cain, M. L., Wasserman S. A., Minorsky, P.V., Orr, R.B., Campbell N.A. (2022). "Campbell Biology 12th Edition". Pearson.
Należy brać pod uwagę, że nadal można spotkać się z opracowaniami zawierającymi dawną wersję, gdzie sporofit traktowany jest jako pokolenie rozmnażające się bezpłciowo.
