Biologia - Matura Maj 2020, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 8.
Kwiaty pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica) są rozdzielnopłciowe, zielonkawe i niepozorne. Są zebrane w kwiatostany wyrastające z kątów liści na długich i wiotkich osiach. Na jednych roślinach znajdują się tylko kwiatostany męskie, a na innych – tylko żeńskie. W kwiatach męskich znajdują się 4 pręciki, w żeńskich – jest obecny jednokomorowy słupek z dużym, pędzelkowatym znamieniem.
Pokrzywa zwyczajna rośnie w wilgotnych lasach i zaroślach oraz na żyznych siedliskach ruderalnych. Preferuje miejsca z dobrym dostępem do światła, w których obficie kwitnie i owocuje, w miejscach zacienionych rośnie słabiej. Najlepiej rośnie na siedliskach wilgotnych, jednak źle znosi długotrwałe zalanie gleby wodą.
Zbadano zawartość białka w nadziemnych organach pokrzywy zwyczajnej rosnącej na glebie nawożonej różnymi dawkami nawozów azotowych. Wyniki badań przedstawiono w tabeli.
| Numer próby | Dawka azotu [kg/ha] | Średnia zawartość białka [% suchej masy] | |
|---|---|---|---|
| łodygi | liście | ||
| 1. | 0 | 12,6 | 24,2 |
| 2. | 75 | 13,8 | 25,4 |
| 3. | 150 | 14,1 | 24,9 |
| 4. | 225 | 16,0 | 27,6 |
| 5. | 300 | 16,5 | 29,4 |
Cz. Szewczuk, M. Mazur, Wpływ zróżnicowanych dawek nawozów azotowych na skład chemiczny pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica L), „Acta Sci. Pol. Agricultura” 3 (1) 2004
8.1. (0–2)
Spośród A–F wybierz i zaznacz dwa poprawne wnioski, które można sformułować na podstawie przedstawionych wyników.
- Średnia zawartość białka w łodygach pokrzywy zwyczajnej zwiększa się wraz ze wzrostem zawartości związków azotowych w glebie.
- Wpływ nawozów azotowych na zawartość białka w nadziemnych organach pokrzywy.
- Nawozy azotowe hamują syntezę białek w organach nadziemnych pokrzywy zwyczajnej.
- Liście pokrzywy są bardziej wrażliwe na niedobór azotu w glebie niż jej łodygi.
- Niezależnie od dawki azotu liście pokrzywy zwyczajnej osiągają większą średnią procentową zawartość białka niż jej łodygi.
- Wzrost zawartości związków azotowych w glebie skutkuje zwiększeniem rozmiarów liści i łodyg pokrzywy zwyczajnej.
8.2. (0–1)
Określ, czy pokrzywa zwyczajna jest rośliną jednopienną, czy – dwupienną. Odpowiedź uzasadnij.
8.3. (0–2)
Wypisz z tekstu dwie cechy budowy pokrzywy stanowiące przystosowanie do wiatropylności i podaj, na czym polega każde z tych przystosowań.
Rozwiązanie
8.1. (0–2)
Zasady oceniania
2 p. – za zaznaczenie dwóch poprawnie sformułowanych wniosków.
1 p. – za zaznaczenie jednego poprawnie sformułowanego wniosku.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
A, E
8.2. (0–1)
Zasady oceniania
1 p. – za określenie, że pokrzywa zwyczajna jest rośliną dwupienną wraz z prawidłowym
uzasadnieniem, odnoszącym się do występowania kwiatów żeńskich i kwiatów
męskich na oddzielnych osobnikach.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Pokrzywa zwyczajna jest rośliną dwupienną, ponieważ na jednych osobnikach występują tylko kwiaty męskie, a na innych – tylko kwiaty żeńskie.
- Dwupienna – kwiaty męskie i kwiaty żeńskie nie występują na tej samej roślinie.
8.3. (0–2)
Zasady oceniania
2 p. – za wypisanie z tekstu obu prawidłowych cech budowy pokrzywy i podanie, na czym
polega przystosowanie do wiatropylności każdej z cech.
1 p. – za wypisanie z tekstu tylko jednej prawidłowej cechy wraz z podaniem opisu jej
przystosowania.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Słupek z dużym, pędzelkowatym znamieniem – zwiększa szanse osadzenia się na nim pyłku.
- Kwiatostany na długich i wiotkich osiach – poruszają się nawet na lekkim wietrze, ułatwiając porywanie pyłku przez wiatr.
- Pędzelkowate znamię słupka wychwytuje pyłek transportowany wraz z powietrzem.
- Z wiotkich kwiatostanów łatwo wydostaje się pyłek na wietrze.
Uwagi:
- Nie uznaje się odpowiedzi dotyczących rozdzielnopłciowości.
- Nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się do niepozornego, zielonkawego okwiatu, ponieważ nie jest to przystosowanie do wiatropylności.
