Biologia - Matura Maj 2024, Poziom rozszerzony (Formuła 2023) - Zadanie 16.
Tułów ryby – brzanki sumatrzańskiej (Puntigrus tetrazona) – przecinają trzy poprzeczne czarne paski, ciągnące się od grzbietu do brzucha. Na poniższym zdjęciu przedstawiono trzy możliwe wzory paskowania występujące u brzanki sumatrzańskiej (1.–3.), różniące się długością paska oznaczonego strzałką.
Wzór paskowania brzanki sumatrzańskiej zależy od dwóch niesprzężonych ze sobą loci – A i B z allelami dominującymi (A i B) i recesywnymi (a i b):
- wzór 1. – obecność co najmniej jednego allelu dominującego w każdym z obu loci daje wzór pełnego paskowania
- wzór 2. – homozygotyczność recesywna tylko w jednym z loci powoduje skrócenie paska środkowego, który jednak przecina linię naboczną
- wzór 3. – podwójna homozygotyczność recesywna sprawia, że pasek środkowy jest skrócony o połowę i kończy się na linii nabocznej.
J.S. Frankel, Inheritance of Trunk Striping in the Sumatran Tiger Barb […], „Journal of Heredity” 76, 1985
Fotografia: J.S. Frankel, How a Banded Barb Gets its Stripes, „AMAZONAS” 3(6), 2014.
16.1. (0–2)
Uzupełnij tabelę – dla każdego z fenotypów brzanki sumatrzańskiej wymienionych w tabeli zapisz wszystkie możliwe genotypy warunkujące dany fenotyp. Zastosuj oznaczenia alleli podane w tekście.
| Fenotyp | Możliwe genotypy |
|---|---|
| pełne paskowanie – wzór 1. | |
| skrócony pasek środkowy przecinający linię naboczną – wzór 2. |
16.2. (0–2)
Zapisz krzyżówkę genetyczną i na jej podstawie podaj oczekiwany rozkład wzoru paskowania wśród potomstwa dwóch podwójnie heterozygotycznych osobników brzanki sumatrzańskiej.
Krzyżówka genetyczna:
| Wzór paskowania | wzór 1. | wzór 2. | wzór 3. |
|---|---|---|---|
| Oczekiwane proporcje | : : | ||
Rozwiązanie
16.1. (0–2)
Zasady oceniania
2 pkt – za podanie wszystkich właściwych genotypów brzanki sumatrzańskiej warunkujących wzór pełnego ORAZ skróconego paskowania.
1 pkt – za podanie wszystkich właściwych genotypów brzanki sumatrzańskiej warunkujących wzór pełnego ALBO skróconego paskowania.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
| Fenotyp | Możliwe genotypy |
|---|---|
| pełne paskowanie – wzór 1. | AABB, AaBB, AABb, AaBb |
| skrócony pasek środkowy przecinający linię naboczną – wzór 2. | AAbb, Aabb, aaBB, aaBb |
Uwaga:
Uznaje się zapis genotypu z uwzględnieniem położenia loci na chromosomach, np.: „A/a B/b” lub „Aa Bb”.
16.2. (0–2)
Zasady oceniania
2 pkt – za poprawne zapisanie krzyżówki genetycznej ORAZ za podanie właściwego stosunku fenotypów.
1 pkt – za poprawne zapisanie krzyżówki genetycznej.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
Krzyżówka genetyczna:
| AB | Ab | aB | ab | |
| AB | AABB | AABb | AaBB | AaBb |
| Ab | AABb | AAbb | AaBb | Aabb |
| aB | AaBB | AaBb | aaBB | aaBb |
| ab | AaBb | Aabb | aaBb | aabb |
| Wzór paskowania | wzór 1. | wzór 2. | wzór 3. |
|---|---|---|---|
| Oczekiwane proporcje | 9 : 6 : 1 | ||
Uwagi:
Uznaje się zapis genotypu z uwzględnieniem położenia loci na chromosomach, np.: „A/a B/b” lub „Aa Bb”.
Uznaje się odpowiedzi z zapisem oczekiwanych proporcji w postaci ułamków lub procentów, np.: „9/16 : 6/16 : 1/16” lub „56,25% : 37,50% : 6,25%”.
Uznaje się odpowiedzi, w których krzyżówka genetyczna została zapisana w innej formie niż szachownica Punnetta.
