Biologia - Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 91.

Kategoria: Układ immunologiczny Dziedziczenie Typ: Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień

Grupa krwi człowieka w układzie AB0 zależy od dziedziczenia jednego z trzech alleli (I^A, I^B lub i). Allele I^A oraz I^B są kodominujące w stosunku do siebie oraz dominujące w stosunku do allelu i. Innym ważnym układem antygenowym jest czynnik Rh. Na powierzchni erytrocytów ludzi z grupą krwi Rh+ występuje antygen D, a u osób z grupą Rh– brak jest tego antygenu. Allel warunkujący obecność antygenu D jest dominujący, cecha ta dziedziczy się zgodnie z I prawem Mendla.
Matka, ma grupę krwi AB Rh+, zaś ojciec ma grupę krwi 0 Rh–.

a)	Oceń, czy u dziecka tej pary może wystąpić grupa krwi A Rh–. Zapisz genotypy rodziców oraz uzupełnij szachownicę Punnetta.

Genotypy rodziców:

Odpowiedź:

b)	Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń dotyczących dziedziczenia czynnika Rh. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli.

Lp.	Informacja	Prawda	Fałsz
1.	Osoby posiadające allel dominujący (D) zawsze mają grupę krwi Rh+.
2.	Kobieta o genotypie DD i mężczyzna o genotypie Dd mogą mieć dziecko z grupą krwi Rh–.
3.	Prawdopodobieństwo, że dziecko pary o genotypach Dd będzie miało grupę krwi Rh–, jest równe 50%.

c)	Określ, czy podczas ciąży u opisanej kobiety może wystąpić konflikt serologiczny. Odpowiedź uzasadnij.

Rozwiązanie

(0-2)

Genotyp matki: I^AI^BDd
Genotyp ojca: iidd

Odpowiedź: U dziecka tej pary może wystąpić grupa krwi A Rh– ~~(z prawdopodobieństwem 25%)~~.

Uwagi od BiologHelp:
Należy zauważyć, że na podstawie treści zadania nie jesteśmy w stanie rozstrzygnąć, czy matka jest homo, czy heterozygotą pod względem genu kodującego antygen D, zatem jej genotyp może mieć dwojaką postać: I^AI^BDd lub I^AI^BDD. Zgodnie z poleceniem należy ocenić czy u dziecka przedstawionej pary może wystąpić grupa krwi A Rh(–). Taka możliwość istnieje tylko w przypadku, gdy matka jest heterozygotą pod względem genu D. Taki zatem genotyp posłuży nam do skonstruowania krzyżówki uzasadniającej odpowiedź, że możliwość przedstawiona w zadaniu istnieje. Nie jest jednak prawdą, że prawdopodobieństwo wystąpienia grupy krwi A Rh(–) u dziecka wskazanej pary to 25%. Stwierdzenie takie byłoby prawdziwe tylko dla sytuacji, w której wiedzielibyśmy, że matka dziecka jest heterozygotą pod względem genu D - tego jednak nie jesteśmy w stanie stwierdzić na podstawie treści zadania. Aby zatem u dziecka tej pary wystąpiła grupa krwi A Rh(–) muszą wystąpić dwa zdarzenia: matka musi być heterozygotą pod względem genu D (prawdopodobieństwo takiego zdarzenia będzie równe częstości występowania heterozygot w populacji osób z grupą krwi Rh(+)), a następnie matka musi przekazać dziecku odpowiednie allele (prawdopodobieństwo takiego zdarzenia to 25%). Nie znając prawdopodobieństwa pierwszego zdarzenia nie jesteśmy w stanie ocenić prawdopodobieństwa urodzenia dziecka z poszukiwanym genotypem, wiemy natomiast z całą pewnością, że będzie to prawdopodobieństwo mniejsze niż 25%. Stąd też wykreślona część oryginalnego klucza od CKE.

(0-1)
1. P; 2. F; 3. F

(0-1)

Przykład poprawnej odpowiedzi
Konflikt serologiczny nie wystąpi. Matka ma grupę krwi Rh+,więc nie wytwarza przeciwciał anty-D, zaś konflikt serologiczny występuje, gdy w organizmie matki z grupą krwi Rh– rozwija się płód z grupą Rh+.

Wskazówki

Z tekstu źródłowego odczytaj, jakie grupy krwi mają rodzice i zapisz ich genotypy. Pamiętaj, że dziedziczenie grup krwi warunkują 3 allele, ale w komórkach somatycznych są 2 allele tego genu, a w gametach – tylko 1 z nich, oraz że grupa krwi 0 występuje jedynie u homozygot recesywnych. W tekście zwróć uwagę na sposób dziedziczenia czynnika Rh. Oznaczając allele, pamiętaj, że osoby posiadające allel dominujący (D) mają grupę krwi Rh+, natomiast homozygoty recesywne (dd) mają grupę krwi Rh–. Następnie narysuj i uzupełnij szachownicę Punnetta. Zapisując genotypy dzieci pamiętaj, że od każdego z rodziców dostaje ono po 1 allelu odpowiedzialnym za grupę krwi i czynnik Rh. Wynika stąd, że od ojca otrzyma allele (id). Zakreśl genotyp dziecka, które ma grupę krwi A Rh–.

W tekście zwróć uwagę na sposób dziedziczenia czynnika Rh. Pamiętaj, że allel dominujący (D) warunkuje wystąpienie grupy Rh+, natomiast homozygoty recesywne (dd) mają grupę krwi Rh–. Aby ocenić prawdziwość informacji 3., wykonaj zapis odpowiedniej krzyżówki genetycznej.

Konflikt serologiczny może wystąpić u kobiety, w której krwi nie ma antygenu D. Jeśli we krwi płodu znajduje się antygen D, wówczas u matki powstają przeciwciała anty-D, które niszczą krwinki płodu.