Biologia - Matura Czerwiec 2019, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 10.
Walenie to ssaki pochodzące od lądowych parzystokopytnych, które wtórnie przystosowały się
do życia w wodzie.
Mają torpedowate ciało, a wiele gatunków osiąga bardzo duże rozmiary. Skóra waleni jest naga,
a funkcję termoizolacyjną pełni u nich gruba warstwa tłuszczu podskórnego. Kończyny
przednie uległy przekształceniu w płetwy, a tylne – zanikły, chociaż u niektórych gatunków
wewnątrz ciała znajdują się szczątki ich szkieletu. Kości o budowie gąbczastej są przesycone
tłuszczem. Ogon jest zakończony poziomo ułożoną płetwą ogonową, niezawierającą kości ani
chrząstek, a na grzbiecie znajduje się różnej wielkości płetwa grzbietowa, która również jest
pozbawiona szkieletu.
Objętość płuc waleni jest niewielka w stosunku do masy ich ciała, a tlen niezbędny
do oddychania w czasie zanurzenia jest magazynowany w mięśniach.
10.1. (0–1)
Na podstawie tekstu podaj dwie cechy świadczące o tym, że walenie pochodzą od ssaków lądowych.
10.2. (0–1)
Określ, jakie znaczenie dla funkcjonowania waleni w środowisku wodnym ma duża ilość tłuszczu znajdująca się pod ich skórą i w jamach kości.
Rozwiązanie
10.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za podanie dwóch właściwych cech świadczących o pochodzeniu waleni od ssaków
lądowych.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- obecność szczątkowego szkieletu kończyn tylnych,
- oddychanie płucami,
- przekształcenie kończyn przednich w płetwy.
Uwaga:
Uznaje się odpowiedź odnoszącą się do informacji z tekstu o pochodzeniu waleni,
np. „pochodzenie od lądowych parzystokopytnych”.
10.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne określenie znaczenia dużej ilości tłuszczu pod skórą i w jamach kości dla
funkcjonowania waleni w środowisku wodnym, polegającego na zmniejszaniu ciężaru
właściwego ich ciała
lub
za poprawne określenie znaczenia dużej ilości tłuszczu podskórnego, odnoszącego się
do funkcji termoizolacyjnej lub energetycznej tłuszczu.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Dzięki dużej ilości tłuszczu zgromadzonego w warstwie podskórnej oraz w jamach kości zwierzęta te (mające duże rozmiary) zmniejszają ciężar właściwy swojego ciała / zwiększają swoją wyporność, co ułatwia im pływanie.
- Gruba warstwa tłuszczu pod skórą chroni walenie przed nadmiernym oziębieniem organizmu / przed utratą ciepła w zimnych wodach oceanu.
- Gruba warstwa tłuszczu pod skórą stanowi zapas energetyczny wykorzystywany podczas poruszania się waleni.
