Chemia - Matura Maj 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 3.
Bor tworzy z chlorem związek o wzorze BCl3, występujący w postaci płaskich trójkątnych cząsteczek. Te cząsteczki mogą łączyć się z innymi drobinami zawierającymi wolne pary elektronowe. Chlorek boru reaguje z wodą i podczas tej reakcji tworzą się H3BO3 (kwas ortoborowy) oraz HCl.
3.1. (0–1)
Narysuj wzór elektronowy chlorku boru. Uwzględnij wolne pary elektronowe.
3.2. (0–1)
Spośród wymienionych drobin:
wybierz te, które mogą łączyć się z chlorkiem boru, i napisz ich wzory. Wyjaśnij, dlaczego cząsteczki chlorku boru mają zdolność do tworzenia wiązań z tymi drobinami. Odwołaj się do struktury elektronowej cząsteczek chlorku boru.
Z chlorkiem boru mogą łączyć się:
Cząsteczki chlorku boru mają zdolność do tworzenia wiązań z wybranymi drobinami,
ponieważ
3.3. (0–1)
Napisz w formie cząsteczkowej równanie reakcji chlorku boru z wodą.
Rozwiązanie
3.1. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – poprawne narysowanie wzoru elektronowego (kreskowego lub kropkowego) chlorku
boru z uwzględnieniem wolnych par elektronowych.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca powyższego kryterium albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
Uwaga: Geometria cząsteczki nie podlega ocenie.
3.2. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – poprawny wybór i napisanie wzorów wszystkich drobin, które mogą się łączyć
z chlorkiem boru, oraz poprawne wyjaśnienie odwołujące się do budowy cząsteczki
chlorku boru.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca powyższego kryterium albo brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
Z chlorkiem boru mogą łączyć się: Cl–, NH3
Cząsteczki chlorku boru mają zdolność do tworzenia wiązań z wybranymi drobinami,
ponieważ:
atom boru ma deficyt elektronowy ALBO lukę elektronową.
ALBO
atom boru nie osiągnął oktetu elektronowego.
ALBO
atom boru (w cząsteczce chlorku boru) ma sześć elektronów.
ALBO
atom boru (w cząsteczce chlorku boru) może być akceptorem pary elektronowej.
Uwaga: Błędne przepisanie wzoru poprawnie wybranej drobiny należy ocenić na 0 pkt.
Odpowiedź: „BCl3 jest kwasem Lewisa”, która pośrednio odnosi się do budowy
cząsteczki chlorku boru, należy uznać za poprawną.
Odpowiedź: „BCl3 może tworzyć wiązanie koordynacyjne” jest niewystarczająca.
3.3. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – poprawne napisanie w formie cząsteczkowej równania reakcji.
0 pkt – odpowiedź niespełniająca powyższego kryterium albo brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
BCl3 + 3H2O → H3BO3 + 3HCl
ALBO
BCl3 + 3H2O → B(OH)3 + 3HCl
