O co pytają na testach Olimpiady Biologicznej? - opracowanie statystyczne
Dosyć często spotykam się z pytaniem z jakich tematów najlepiej przygotować się na Olimpiadę Biologiczną, bądź z jakich działów pytania pojawiają się najczęściej. Każdy przecież chce wiedzieć o co będzie pytany. Trudno jednak odpowiedzieć na podstawie tylko własnych doświadczeń, ponieważ są one raczej subiektywne. Dlatego też postanowiłem sporządzić statystyczne zestawienie częstości pojawiania się pytań dotyczących poszczególnych działów w ciągu ostatnich 5 lat, zarówno dla etapu okręgowego jak i centralnego. Zapraszam do zapoznania się z wynikami.
Kryteria i proces analizy
Najpierw jednak parę słów na temat kryteriów jakimi się posłużyłem zbierając dane. Bez tej wiedzy samo spojrzenie na wykresy może być nieco mylące. Następnie podzielę się własnymi spostrzeżeniami, aczkolwiek nie zamierzam szczegółowo analizować przedstawionych tutaj słupków, jako że było by to pozbawione sensu. Samo zestawienie ma raczej charakter orientacyjny, ponieważ co roku proporcje pytań zmieniają się, czasem dosyć znacznie.
Jeżeli chodzi o sam proces zbierania danych to nie był on jakiś wyrafinowany. Po prostu cierpliwie przejrzałem te 11 testów (z etapu okręgowego od 2007/2008 do 2012/2013 oraz centralnego od 2007/2008 do 2011/2012), przyporządkowując każde pytanie do stosownej kategorii. Problem polega na tym, że pytania testowe na Olimpiadzie Biologicznej często zachodzą tematycznie na kilka działów. Aby z maksymalną trafnością móc przyporządkować poszczególne pytania stworzyłem odpowiedni zbiór kategorii. Przedstawiam go poniżej wraz z opisem jakiej treści pytania obejmują poszczególne działy, ponieważ nie zawsze może to być oczywiste.
- Wirusy, wiroidy, priony – pytania dotyczące w sposób bezpośredni tych drobnoustrojów. Część pytań, w których się pojawiły mogła zostać zakwalifikowana do pytań na temat chorób człowieka (ze względu na to, że w pytaniach takich należy często wykazać się wiedzą nie tylko na temat wirusów, ale też innych organizmów chorobotwórczych).
- Prokarionty – podobnie jak wirusy. Pytania dotyczące antybiotyków, które zdarzały się stosunkowo często, kwalifikowałem do kategorii „Inne”.
- Protisty – analogicznie jak w powyższych kategoriach, jednak częściej pytania z nimi związane wypadało mi kwalifikować do pytań dotyczących chorób człowieka.
- Rośliny – pytania zwykle dotyczyły opisu gatunku, organów, cykli rozwojowych, cech charakterystycznych itp.
- Grzyby – pytania dotyczące bezpośrednio grzybów.
- Zwierzęta – pytania zwykle dotyczące opisów gatunków, cech charakterystycznych (głównie anatomicznych), cykli rozwojowych itp. Znaczna część pytań, w których pojawiło się zagadnienie płazińców i nicieni trafiła do kategorii "Choroby człowieka" (chodzi oczywiście o gatunki pasożytnicze).
- Skład organizmów – budowa, właściwości i występowanie substancji budujących organizmy.
- Metabolizm – właściwości i funkcjonowanie enzymów, szlaki metaboliczne u roślin i zwierząt (głównie fotosynteza i oddychanie), związki wysokoenergetyczne itp.
- Anatomia i fizjologia człowieka i zwierząt – anatomia głównie człowieka, pytania dotyczące fizjologii nie tylko ssaków.
- Choroby człowieka (oprócz genetycznych) – grupa pytań dotyczących schorzeń człowieka i czynników je wywołujących. Spora część tych pytań dotyczyła płazińców, nicieni i protistów. Tutaj również trafiły pytania dotyczące chorób nowotworowych, aczkolwiek było ich niewiele.
- Fizjologia roślin
- Cytologia i cytofizjologia – zagadnienia dotyczące budowy komórek roślinnych i zwierzęcych, jak również ich fizjologii, w tym receptorów i szlaków przekazywania sygnałów.
- Histologia – pytania dotyczące tkanek zarówno roślinnych jak i zwierzęcych
-
Genetyka – suma pytań z poniższych podkategorii:
- Krzyżówki i zadania – zadania dotyczące zarówno składu DNA (np. policzyć zawartość jakiejś zasady), jak również krzyżówki i inne podobne.
- Genetyka molekularna – zagadnienia dotyczące ekspresji informacji genetycznej (transkrypcja, translacja itd.), replikacja i inne procesy i zjawiska genetyczne zachodzące na poziomie cząsteczek.
- Choroby genetyczne
- Inne – pytania dotyczące genetyki, lecz nie pasujące do powyższych kategorii, np. dziedziczenie.
- Ewolucjonizm i historia życia na ziemi – w tym antropologia, pytania o poszczególne okresy życia na ziemi, zagadnienia dotyczące teorii ewolucji.
- Ochrona środowiska – gatunki chronione, parki narodowe, konwencje itp.
- Ekologia – w tym biogeografia.
- Metody badawcze i doświadczenia – pytania dotyczące zarówno samych technik badawczych (np. PCR, różne rodzaje mikroskopii), jak również dotyczące interpretacji wyniku opisanego doświadczenia, często pytania wymagające wiedzy z różnych dziedzin.
- Inne – pytania, które nie pasowały do żadnej z powyższych grup, również ze względu na obejmowanie kilku różnych kategorii (szczególnie na wykresach szczegółowych).
W razie wątpliwości klasyfikowałem dane pytanie do kategorii, w której najszybciej można by było znaleźć na nie odpowiedź. Poniżej zamieszczam wykresy przedstawiające uzyskane wyniki.
Wykresy
Słowo komentarza
Myślę, że powyższe wykresy dosyć jasno przedstawiają jak wygląda częstość pytań z różnych działów w poszczególnych latach, dlatego też nie będę się zagłębiał w ocenę, które działy są liczniej reprezentowane, a które mniej. W razie wątpliwości, cyfry na słupkach oznaczają liczbę pytań. Chciałbym przede wszystkim zwrócić uwagę na sporą zmienność w tym aspekcie, dlatego polecam zanalizownie również jak zmieniały się ilości pytań w poszczególnych latach. Jak można zauważyć, bywa że jednego roku z danej grupy nie ma praktycznie pytań, natomiast w innym roku z kolei jest ich całkiem sporo. Dlatego też nie polecam brać tych wykresów całkiem na serio rezygnując z nauki z jakiś działów. Moim celem było raczej poglądowe przedstawienie sytuacji i zaspokojenie ciekawości (zarówno mojej jak i Waszej).
To czym chciałbym się jeszcze podzielić to spostrzeżenia jakie poczyniłem zbierając dane, a więc przeglądając te wszystkie testy. Mianowicie zauważyłem, że dosyć często pojawiają się pytania o choroby pasożytnicze. Właściwie większość pytań dotyczących płazińców, nicieni, a także protistów nadawała się do zakwalifikowania do kategorii "Choroby człowieka", co też uczyniłem. W pytaniach tego typu przydaje się wiedza o różnych patogenach podanych jako warianty odpowiedzi, dlatego stworzyłem ten oddzielny dział. Także polecam przejrzeć cykle rozwojowe organizmów pasożytniczych z tych grup, łącznie ze zwróceniem uwagi na żywicieli pośrednich i ostatecznych. Warto również zwrócić uwagę na nazewnictwo łacińskie pasożytów, ponieważ pytania z takimi nazwami również się pojawiały.
Nie określiłem częstotliwości pytań z wszystkich podkategorii, ale z tych, które pojawiają się dosyć często (na tyle, żeby zwrócić moją uwagę, część praktycznie na każdym teście) można wymienić m.in.:
- Pytania o antybiotyki - sposób działania, skąd otrzymane (np. penicylina), na jakie organizmy działają (różnice działania penicyliny na bakterie gram+ i gram-).
- Występowanie różnych organizmów w poszczególnych erach i okresach.
- Funkcje i lokalizacja ośrodków w mózgu.
- Hormony, zarówno zwierzęce jak i roślinne (skąd uwalniane, działanie itd.)
- Zespoły organizmów w zbiornikach wodnych (określenia typu neuston, bentos itp., może nie aż tak częste, ale pojawiały się wielokrotnie)
- Cykl życiowy roślin nago- i okrytonasiennych, z naciskiem na zapłodnienie i proces powstawania nasion i owoców, co z jakiej części rośliny, jakie są rodzaje owoców i czym się charakteryzują, przykłady gatunków o określonym typie owoców
- Antropogeneza (zwykle wymienione nazwy łacińskie gatunków pośrednich jako warianty odpowiedzi).
- Podziały komórkowe (np. określić liczbę chromosomów, ilość DNA itp. w poszczególnych fazach).
- Operony bakteryjne
Oczywiście można by było wymienić więcej charakterystycznych zagadnień poruszanych w pytaniach na OB, ale ja poprzestanę na tych. Z resztą można się zapoznać samodzielnie rozwiązując testy i myślę, że to najlepsze rozwiązanie, aby zorientować się o co pytają na OB.
Mam nadzieję, że powyższe zestawienie rzuciło nieco światła na to, jakie zagadnienia pojawiają się najczęściej na testach Olimpiady Biologicznej. Jak zawsze życzę powodzenia wszystkim przygotowującym się do testu.
- Zaloguj się albo zarejestruj aby dodać komentarz
