Jak przygotować się do Olimpiady Biologicznej?

Zapewne wielu uczestników Olimpiady Biologicznej, szczególnie biorących udział w tej olimpiadzie po raz pierwszy, zastanawia się jak dobrze przygotować się do testu, czy też jaka literatura jest najbardziej przydatna. Z tego względu, jako finalista i laureat tejże olimpiady chciałbym podzielić się w tym miejscu moimi trzyletnimi doświadczeniami związanymi z OB. Mam nadzieję, że okażą się dla kogoś przydatne.

W związku ze zmianą regulaminu Olimpiady Biologicznej zachęcam do zapoznania się także z nowszymi artykułami:

Co nieco o własnych doświadczeniach z olimpiadą

Na sam początek zacznę od opisania jak to wyglądało w moim przypadku. Przede wszystkim warto zaznaczyć, że biologią interesowałem się praktycznie „od zawsze” więc część wiedzy miałem już zdobytej w podstawówce czy gimnazjum (w 3 klasie gimnazjum zdobyłem tytuł laureata konkursu biologicznego). Fakt ten zaznaczam, aby nie wydało się dziwne, że już w pierwszej klasie liceum dostałem się do etapu centralnego Olimpiady Biologicznej (a tam jeszcze do części ustnej, stąd w tym miejscu pierwsza rada: nie należy się zrażać, bo przy odpowiednich chęciach i pracy wszystko może być możliwe). Jeżeli chodzi o literaturę, jaką wtedy miałem opanowaną to nie były to prawdę mówiąc jakieś opasłe tomiska typu Biologia Villego. Właściwie to uczyłem się z tego co miałem pod ręką, a więc głównie z podręczników szkolnych wyd. Operon na poziomie rozszerzonym (nie bardzo pamiętam czy przeczytałem wtedy całe 3 części, ale na pewno przed etapem okręgowym miałem już przerobioną większość materiału z trzyletniego kursu). Poza tym korzystałem z tych książek, w które zaopatrzyła mnie moja nauczycielka głównie autorstwa Jacka Danowskiego i Waldemara Lewinskiego. Co prawda nie ma tych książek w wykazie polecanej literatury na stronie OB (aktualizacja 2.01.2019: obecnie organizatorzy nie podają listy literatury pomocnej w przygotowaniach), ale mi się podobały i jakoś lekko się je czytało. (Nawiasem mówiąc wykazem, do którego nawiązałem zainteresowałem się dopiero po liceum, wcześniej ucząc się z tego co miałem i co mi się podobało). Znaczące było również to, że rozwiązywałem sporo testów, głównie z poprzednich lat, a także ze zbiorów różnych autorów. Na wakacjach przed 2 klasą liceum przeczytałem Biologię Villego. Miedzy czasie zajrzałem do „Krótkich wykładów”, ale prawdę mówiąc to nie wiem czy wiele z nich zapamiętałem. Czytałem też od czasu do czasu artykuły poświęcone biologii (ale nie tylko) z czasopism naukowych takich jak „Wiedza i życie” czy „Świat nauki”. Być może to w pewnym stopniu pomogło mi poznać i zrozumieć niektóre rodzaje technik badawczych czy jakieś ciekawe zjawiska. Źródłami z Internetu też oczywiście wielokrotnie się posługiwałem, bo nieraz nie wszystko można znaleźć w książkach (tutaj jednak trzeba uważać, bo nie wszystkie informacje są wiarygodne. Najlepiej jak są przedstawione w kilku miejscach niezależnie). Przerobiłem w między czasie również inne książki, a głównie zbiory testowe (patrz niżej). W ten sposób drugą klasę zakończyłem z tytułem laureata OB. W trzeciej klasie prawdę mówiąc nie przeczytałem już jakiejś nowej bardziej znaczącej książki, nie licząc fragmentów pozycji „Biologia – jedność i różnorodność” wydawnictwa PWN. Głównie skupiłem się wtedy na zebraniu i powtórzeniu tego co już przeczytałem, a w innych źródłach szukałem już tylko konkretnych informacji uzupełniających. W sumie sporo czasu (przynajmniej w pierwszym semestrze) poświęciłem także na prowadzenie szkolnego koła, które miało na celu pomóc innym w przygotowaniu się do OB. Wtedy też sporządziłem trochę notatek zbierających wiedzę na poszczególne tematy z różnych źródeł (po połączeniu ich z ze sporządzonymi przeze mnie wcześniej notatkami powstało to opracowanie, które promuję na mojej stronie). To tyle o mnie.

Wskazówki

Teraz pora na podsumowanie moich spostrzeżeń i przemyśleń na temat sposobu nauki i doboru literatury. Tak więc przede wszystkim myślę, że najważniejsze jest, aby tematyka tej olimpiady była dla danej osoby naprawdę interesująca. W innym przypadku samo przeczytanie odpowiednich książek może być nieefektywne, a nawet w niektórych przypadkach niewykonalne. Jeżeli chodzi o literaturę to podstawą jest przeczytanie wszystkich części podręcznika szkolnego (na poziomie rozszerzonym). Ja akurat miałem w szkole podręcznik wyd. Operon, który w sumie mi się podobał i po uważnym przeczytaniu na wiele pytań z testów z OB można już odpowiedzieć. Szczególnie polecam uwadze strony wyróżnione jako rozszerzenie czy ciekawostki (nie wiem jak jest to zrobione w nowym wydaniu, bo ja widziałem tylko stare). Ponad to znajomość podręcznika powinna pomóc w szybszym przerobieniu dodatkowej literatury. Myślę, że Biologia Villego czy „Biologia. Jedność i różnorodność” to dobre pozycje, tym bardziej, że są polecane przez organizatorów OB w ich wykazie. Jedyną ich wada to... objętość (co można w sumie poczytać także za plus). Wiadomo, że nie zawsze można całą książkę tego typu przeczytać. A za co się wziąć, czy od jakiego tematu zacząć? Moim zdaniem najlepszym wyjściem jest oprócz czytania typowej literatury rozwiązywanie jak największej ilości testów (najlepiej z poprzednich edycji OB, ale nie tylko, aby na podobnym poziomie trudności) i to z kilku względów. Przede wszystkim rozwiązując testy możemy łatwiej wykryć czego jeszcze nie umiemy, co często powtarza się w w pytaniach, jakie są schematy pytań testowych – po prostu poznajemy co może się trafić na teście i na to później łatwiej zwracamy uwagę czytając. Rozwiązując testy można wyrobić sobie sposób ich rozwiązywania, co również jest ważne biorąc pod uwagę fakt, że Olimpiada Biologiczna oparta jest głównie na testach. Ponad to, kiedy widzimy, że pytania z jakiegoś zagadnienia sprawiają nam trudność możemy (co również polecam) przerobić sobie to zagadnienie z różnych źródeł, porównując ewentualnie rozbieżności między książkami. W sumie ważne jest, żeby przygotowując się do OB czytać jak najwięcej różnych książek, nawet równolegle przerabiać dane zagadnienie z dwóch pozycji. Powód jest prosty: w różnych książkach występują odmienne opisy, które w jednych książkach mogą być bardziej okrojone i uproszczone co może wprowadzać w błąd. Jeżeli chodzi naukę z działów szybko rozwijających się, typu biologia molekularna polecałbym raczej nowsze pozycje, ze względu na to, że na olimpiadzie pytania układane są na podstawie aktualnej wiedzy, która może być nieraz nieco bardziej skomplikowana niż przedstawiona w podręczniku szkolnym. Ogólnie rzecz ujmując nie chciałbym promować wybranych książek, ponieważ nie znam wszystkich i trudno mi porównywać, ważne jest także aby dobrze się je czytało, a każdy ma jakieś swoje upodobania. Najlepsze zapewne będą w tym wypadku książki polecane przez samych organizatorów. Polecałbym również „Olimpiady biologiczne. Wybór zadań testowych” z pytaniami testowymi z poprzednich edycji Olimpiady Biologicznej.

Z mojego punktu widzenia dobrym sposobem jest czytanie nie „książkami”, ale „zagadnieniami”, tzn. nie czytanie jednej książki „od deski do deski”, a później następnej, ale przeczytanie jednego zagadnienia z kilku książek równolegle (czy może raczej po kolei i częste wracanie do tego co przeczytaliśmy w poprzedniej, gdyż łatwiej wtedy wychwycić i porównać ewentualne różnice oraz można wtedy rozwinąć pełniejszy obraz danego tematu. Oczywiście taki system wdrażałbym po ogólnym ogarnięciu wszystkich działów z podręcznika i ewentualnie jednej lub więcej innych wybranych pozycji. Dobór i kolejność w przerabianiu kolejnych zagadnień można opracować i modyfikować na podstawie rozwiązywania testów (dowiadujemy się wtedy czego nie wiemy i o co nas często pytają). Ponad to testy w połączeniu z „chwytaniem za książkę gdy czegoś nie wiemy” jest dobre do powtórek i przypominania sobie materiału.

Literatura

Jeżeli chodzi o literaturę z jakiej korzystać to jak już wspomniałem każdy musi sobie wybrać coś sam. Jednakże poniżej zamieszczam spis książek, z których m. in. sam korzystałem:

Podręcznik szkolny wyd. Operon (zakres rozszerzony)
Waldemar Lewiński „Anatomia i fizjologia człowieka”
Waldemar Lewiński „Cytologia i histologia”
Waldemar Lewiński „Fizjologia zwierząt”
Jacek Danowski: Biologia – repetytorium dla maturzystów i kandydatów na uczelnie medyczne; cz. 1-3. Wyd. Medyk
Ewa Pyłka Gutowska „Ekologia z ochroną środowiska”
Biologia Villego
„Biologia jedność i różnorodność” Wyd. PWN

Zbiory testów:

Waldemar Lewiński, Jolanta Walkiewicz „Testy egzaminacyjne II”
Waldemar Lewiński „820 testów egzaminacyjnych”
Komitet Główny Olimpiady Biologicznej „Olimpiady biologiczne – zbiór zadań testowych”
Komitet Główny Olimpiady Biologicznej „Sprawdź co umiesz z biologii”
Zbiory wyd. PWN:
- Krystyna Grykiel „Testy z biologii-zoologia i ekologia”,
- Maria Rajewska-Zaklinska „Testy z biologii – botanika i cytologia”
- Teresa Mossor-Pietraszewska „Testy z biologii – genetyka i ewolucjonizm”
- Krystyna Grykiel, Maria Rajewska-Zaklinska, Teresa Mossor-Pietraszewska, Ryszarda Stachowiak „Testy z biologii – komentarze” - zawiera komentarze do pytań z wyżej wymienionych zbiorów
Magdalena Sobolewska „Testy z biologii”
Testy z wcześniejszych edycji olimpiady

W ten sposób przedstawiłem chyba wszystko co mi przyszło do głowy. Chciałbym na koniec zaznaczyć, że przedstawiłem tu swoje osobiste uwagi i spostrzeżenia, które nie koniecznie muszą być zgodne ze spostrzeżeniami innych. Każdy ma w końcu swoje sposoby na naukę i z nimi czuje się najlepiej. Niemniej jednak parę przedstawionych wyżej wskazówek może się okazać przydatnych.

Życzę powodzenia i sukcesów wszystkim startującym w Olimpiadzie Biologicznej!

Zaloguj się albo zarejestruj aby dodać komentarz

Komentarze

Dawid Pawlos

04.03.2013 - 23:04

Może zacznę od książek. Te podręczniki dla gimnazjum bym sobie darował, szkoda czasu, żeby je wałkować, skoro olimpiada obejmuje zakres liceum. Podręczników licealnych z Nowej ery nie znam więc na ich temat raczej się nie wypowiem. Ale myślę, że skoro je masz to warto by było od nich zacząć. Nie wiem co prawda jak stoisz z materiałem, ale najpierw postarałbym się przerobić to czego jeszcze nie robiłeś. Chyba, że wolisz zacząć od powtórek, ale pewnie część tematów będziesz musiał i tak w przód powtórzyć sam. Co do Vademecum to do powtórek myślę, że byłoby dobre, ale do nauki nie bardzo. Ma ona formę wypunktowanych faktów, a na olimpiadę nie wystarczy wkuć książki (z resztą to byłoby raczej niemożliwe), ale trzeba zrozumieć temat. Myślę, że to jest pewien klucz do nauki. Jak rozumiesz dane zjawisko to zawsze lepiej je zapamiętać. Nawet na teście łatwiej coś wymyślić i zaznaczyć prawidłową odpowiedź.
Co do zapominania, jakby nie było proces nieunikniony. Jak w tej anegdocie, im więcej wiesz tym więcej zapominasz...;P Ale grunt to powtarzać materiał. Dlatego polecałem rozwiązywanie testów, bo można przy tym sobie sporo powtórzyć, no i mi lepiej się zapamiętuje jak mam jakieś pytanie i muszę sięgnąć do książki, żeby na nie odpowiedzieć. Nawiasem mówiąc to warto w takiej sytuacji przeczytać trochę więcej niż tylko samą odpowiedź na pytanie. Myślę, że najlepiej wiesz jaki sposób nauki Ci odpowiada. Grunt do dobra motywacja i samozaparcie. No i jeszcze zaopatrzyłbym się w jakieś dodatkowe książki ewentualnie (np. z biblioteki szkolnej jak masz jakieś). Czasem warto zajrzeć do różnych książek, żeby wyłowić potrzebne szczegóły. A i jeszcze jedno. Piszesz, że będziesz się przygotowywał w 3 klasie... Ja na Twoim miejscu zacząłbym od razu;) Materiału jest sporo, a jeżeli masz tylko jedno podejście, to lepiej przygotować się porządnie.

Dawid Pawlos

05.03.2013 - 21:09

Oczywiście polecam swoje ;) (patrz zakładka "Testy" w menu). Jeszcze nie ma wszystkich działów, ale planuję powoli rozwijać bazę pytań. Co do innych testów w Internecie to widziałem, że są na forum.biolog.pl w dziale "Olimpiada Biologiczna" jakieś autorskie pytania w przypiętym poście, ale niewiele ich i nie wiem na jakim poziomie, bo nie czytałem. W sumie to nie przypominam sobie żebym widział gdzieś jeszcze jakieś testy godne uwagi. Możesz poszukać, ale proponuję zaopatrzyć się testy z poprzednich edycji OB i jakieś zbiory książkowe. W artykule wymieniłem przykładowe.

_Kinga_

31.01.2019 - 10:33

Obecnie jestem w ósmej klasie, a chciałabym wystartować w OB (myślę, że w drugiej klasie liceum). Problem polega na tym, że moja wiedza z biologii jest dosyć mała. W siódmej klasie miałam o człowieku ( z czego moja klasa nie zdążyła przerobić takich narządów jak oko i ucho oraz układu rozrodczego), w ósmej do tej pory przerobiliśmy genetykę, a obecnie jesteśmy na ewolucjonizmie. Ogólnie to przez zmianę systemu, nie mieliśmy budowy komórki ani innych podstawowych zagadnień z biologii. Od czego mam zacząć? Mam podręczniki z gimnazjum Nowej Ery, repetytorium maturalne z biologii vademecum Grega oraz Biologię -
Solomon Eldra P., Berg Linda, Martin Diana. Proszę o odpowiedź. :)

Dawid Pawlos

31.01.2019 - 21:00

Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Ja na Twoim miejscu wybrałbym jakiś podręcznik licealny i do tego Biologię Solomona i przerabiał z tego materiał, który masz na bieżąco w szkole (żeby ekonomiczniej wykorzystać czas), a swoją drogą doczytywał inne tematy, również z tych samych źródeł. Kolejność tematów przerabianych oddzielnym torem myślę, że warto ustalić zgodnie z kolejnością w podręczniku, ponieważ zwykle są tam one tak ułożone, żeby następny wynikał niejako z poprzedniego. Jeżeli zaliczenia w szkole masz stricte pod kątem podręcznika, z którego korzystacie, to pewnie też będzie warto go włączyć do bazy lektur, przynajmniej w bieżących tematach. Do tego po przerobieniu tematu robić jak najwięcej zadań i testów doczytując na temat zagadnień, które sprawiły Ci problem lub nie znałeś odpowiedzi. Testy myślę najlepiej robić nie na świeżo po przeczytaniu rozdziału, ale po jakimś czasie, nawet przeplatając tematy. Może będzie to sprawiało wrażenie, że nic nie pamiętasz i nie potrafisz odpowiedzieć na większość pytań, ale o to właśnie chodzi, ponieważ próbując sobie coś przypomnieć dużo więcej poświęcasz na to uwagi i więcej zapamiętujesz. Doczytywać można nie tylko z książek i podręczników, ale o wiele sprawniej nieraz przychodzi znaleźć coś Internecie. Trzeba tylko uważać na źródła. Z góry odrzuciłbym wszelkie "bryki" itp. i bazowałbym w takich poszukiwaniach na bardziej sprawdzonych stronach, encyklopedii PWN dostępnej online, względnie wikipedii, ze wskazaniem bardziej na wersje anglojęzyczne artykułów. Nie podam Ci konkretnych pozycji literaturowych, ponieważ nie śledzę nowych podręczników i zbiorów zadań. Z czego sam korzystałem znajdziesz w artykule. Myślę, że w związku ze zmianą formy pisemnej olimpiady warto też pochylić się nad zadaniami maturalnymi, co z resztą baza na tej stronie powinna ułatwić. Życzę powodzenia! :)

_Kinga_

31.01.2019 - 22:11

Bardzo dziękuję za odpowiedź! :)

Jasieek

27.03.2020 - 9:26

Dzień dobry,
Wiem że to artykuł już bardzo stary ale chyba najbardziej odpowiedni do tego typu pytania.
Jakie zbiory zadań są najlepsze do ćwiczenia pod olimpiadę biologiczną z poszczególnych działów. Chodzi głównie o poziom trudności by był jak najbardziej zbliżony do poziomu centralnego lub nawet wykraczający tak żeby nie być zaskoczonym na teście. Pytałem już na kilku forach ale nigdzie nie uzyskałem odpowiedzi.
Byłbym bardzo wdzięczny za każdą rekomendację zbioru

Dawid Pawlos

31.03.2020 - 9:55

Dzień dobry,

obawiam się, że aktualnie nie znajdziesz posegregowanych tematycznie zadań odpowiadających trudnością zadaniom z etapu centralnego Olimpiady Biologicznej. Zadania te są bowiem dosyć specyficzne, zarówno w budowie (przypominają bardziej strukturą zadania maturalne) jak i w treści. Nie przypominam sobie, aby którykolwiek ze zbiorów, z którymi miałem do czynienia, mógł być polecony jako dobre przygotowanie do etapu centralnego. Większość zbiorów zadań zawiera pytania testowe, których charakterystyka i sposób rozwiązywania jest raczej prostsza niż tych z etapu centralnego. Bardziej złożone są zadania maturalne, jednak większość z nich nie dorównuje poziomem trudności tym olimpijskim. W arkuszach z etapu centralnego wyróżniłbym zadania takie, z którymi można sobie poradzić po dobrym przerobieniu literatury (wymagające raczej wiedzy) i tutaj może pomocne by były arkusze z dawnych edycji olimpiady. Komisja wydała nawet kiedyś taki zbiór zadań z poprzednich edycji posegregowanych tematycznie. Tytuł tego zbioru to "Olimpiady biologiczne - wybór zadań testowych".
Są to jednak tylko zadania testowe, stąd nie przygotują Cię w pełni do aktualnych zadań z etapu centralnego. Trudniejsze zadania, szczególnie związane z wynikami badań, wymagające umiejętności wyciągania wniosków z wykresów i wyników badań bądź przebiegu doświadczenia warto poćwiczyć sobie na testach z olimpiady międzynarodowej. Znajdziesz je pod poniższym adresem: https://www.ibo-info.org/en/info/papers.html.
Pomimo jednak przerobienia powyższych zbiorów nikt nie zagwarantuje Ci, że nie będziesz zaskoczony na właściwym teście. Jest jeszcze istotna kwestia, o której mam nadzieję już wiesz, że w tym roku etap centralny olimpiady nie odbędzie się, zaś wszystkie osoby zakwalifikowane do etapu centralnego zostają z automatu finalistami. Nie wiem jeszcze jak będzie w przyszłym roku. Jeżeli chcesz się natomiast przygotowywać do etapu szkolnego i okręgowego, to myślę, że warto zacząć od zadań maturalnych. Pierwsze etapy nie wykraczają poza podstawę programową i nie przygotujesz się do nich dobrze przerabiając tylko to o czym wyżej napisałem.

Życzę powodzenia!

Anne

17.06.2020 - 13:17

Dzień dobry,
Jestem w 1 klasie liceum po podstawówce na profilu biol-chem i bardzo chciałabym wystartować na OB. Chodzę do szkoły, która ma dobry poziom nauki, jednakże mam możliwość od nowego roku szkolnego przenieść się do szkoły najlepszej w moim mieście i w czołówce szkół w Polsce. Rozważam taką możliwość ze względu na to, że szkoła do której mam szansę się przenieść jest dość mocno nastawiona na olimpiady i stąd moje pytanie, czy myśli Pan, że wystarczy czytać samemu podręczniki, książki i robić zadania, czy raczej dobrze by było mieć wsparcie w takiej dobrej szkole? Dokładniej mówiąc szkoła, w której teraz jestem jest nastawiona na przygotowanie do matury, natomiast w drugim liceum są kółka olimpijskie itd.
Mam jeszcze pytanie, czy książka Biologia Campbella jest dobrym wyborem na przygotowywanie się do olimpiady?
Pozdrawiam, Ania :)

Dawid Pawlos

18.06.2020 - 18:14

Dzień dobry,

odnośnie pytania czy wystarczy praca własna aby dobrze przygotować się do olimpiady to zależy jak dobrze sobie radzisz z samodzielnym opanowywaniem wiedzy i wyszukiwaniem informacji. Niemniej jednak uważam, że wsparcie osoby bardziej doświadczonej w danym zakresie zawsze będzie pomocne. Jeżeli szkoła jest rzeczywiście dobra, to chyba nie ma co się zastanawiać. Jeżeli będziesz w stanie przygotować się do Olimpiady Biologicznej, to do matury tym bardziej :). Poza tym zdobyta wiedza w liceum, niezależnie od wyników olimpiady może przydać Ci się na studiach.

Co do Biologii Campbella to organizatorzy wymieniają ją wśród literatury mającej pomóc w przygotowaniu do olimpiady. Uważam, że to dobre opracowanie pod tym kątem, o czym z resztą wspominałem w artykule "Olimpiada Biologiczna 2016-2019 - podstawowe informacje i wskazówki".

Również pozdrawiam :)

#10

Zzuza

25.12.2021 - 19:24

Dzień dobry,
Jestem obecnie w drugiej klasie liceum po podstawówce i w następnym roku zamierzam wziąć udział w olimpiadzie. Przypuszczam, ze jestem w stanie poradzić sobie z teorią, jednak przeraża mnie perspektywa egzaminów praktycznych - nigdy jeszcze nie miałam z tym styczności, a na konkursach kuratoryjnych czy maturze wymagane są tylko wiadomości teoretyczne. Mój nauczyciel niestety nie ma kompetencji ani środków, żeby nauczyć mnie robienia sekcji ryby, obliczania wzoru kwiatowego czy pracy w laboratorium. Wie Pan może o jakichś zajęciach prowadzonych przez uniwersytety itp, na których mogłabym się nauczyć praktyki?
Pozdrawiam,
Zuza

#11

Dawid Pawlos

03.01.2022 - 19:00

Dzień dobry, obawiam się, że aktualnie dużo ciężej znaleźć jakieś warsztaty organizowane stacjonarnie. Prędzej znajdziesz materiały szkoleniowe online. Na stronie olimpiady biologicznej jest trochę podpowiedzi, przykładowe materiały wideo do zapoznania się. Jeżeli byłabyś zainteresowana warsztatami polecam zapoznać się z Krajowym Funduszem na Rzecz Dzieci oraz stroną fundacji Adamed SmartUP. Alternatywą mogą być też warsztaty i spotkania organizowane przez uczelnie w całej Polsce 14 stycznia w ramach "Nocy Biologów". Jest to jednak wydarzenie jednorazowe i trzeba będzie ograniczyć się tylko do części ze zwykle bogatej oferty warsztatów. Nie są one też organizowane stricte pod kątem olimpiady biologicznej. Kiedyś były jakieś zajęcia przygotowujące do części praktycznej etapu centralnego olimpiady, ale odbywały się one na wiosnę i nie wiem czy w tym roku też coś takiego będzie organizowane.

#12

Zzuza

15.01.2022 - 14:31

Dziękuję za pomoc