Biologia - Zadania dodatkowe matury dwujęzycznej (tłumaczenie BiologHelp) Maj 2024, Poziom rozszerzony (Formuła 2023)
Zadania dodatkowe matury dwujęzycznej z maja 2024 przetłumaczone z języka angielskiego na polski (tłumaczenie BiologHelp).
Zadanie 1. (4 pkt)
U eukariotów informacja genetyczna jest przechowywana, replikowana i odczytywana w jądrze komórkowym. Informacja genetyczna jest zapisana w sekwencji nukleotydów budujących cząsteczki DNA. Nukleotydy składają się między innymi z zasad azotowych, które tworzą komplementarne pary w dwóch przeciwległych niciach DNA. Na poniższym schemacie DNA cztery zasady azotowe oznaczono symbolami literowymi, a cztery cyframi.
1.1. (0-1)
Podaj pełne nazwy zasad azotowych oznaczonych na schemacie cyframi 1–4.
1.2. (0-1)
Uzupełnij poniższą tabelę. W odpowiednie miejsca wpisz symbole literowe zasad azotowych tak, aby powstały komplementarne pary. Dla każdej pary podaj liczbę wiązań wodorowych występujących między zasadami.
| Zasady tworzące komplementarną parę | Liczba wiązań wodorowych | |
|---|---|---|
| T | ||
| G | ||
1.3. (0-2)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące DNA są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
| 1. | Polimeraza DNA syntetyzuje nową nić w kierunku od 3’ do 5’. | P | F |
| 2. | Nukleotydy są monomerami, z których syntetyzowane są nici DNA. | P | F |
| 3. | Łączna zawartość procentowa adeniny i guaniny w dwuniciowej cząsteczce DNA jest taka sama jak łączna zawartość procentowa tyminy i cytozyny. | P | F |
Zadanie 2. (3 pkt)
Wybrane sekwencje genomowego DNA można amplifikować za pomocą reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR) przedstawionej na poniższym schemacie. PCR jest podstawową techniką inżynierii genetycznej.
2.1. (0-1)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące PCR są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
| 1. | Reakcja łańcuchowa polimerazy polega na amplifikacji DNA in vitro. | P | F |
| 2. | Wybrany gen można amplifikować przy użyciu genomowego DNA jako matrycy, jeśli dostępne są odpowiednie startery komplementarne do sekwencji flankujących (otaczających) gen. | P | F |
2.2. (0-1)
Zakładając 100% wydajność reakcji, określ, ile razy zostanie zwielokrotniona liczba cząsteczek DNA po pięciu cyklach PCR, jeśli użyto tylko jednej pary specyficznych starterów.
2.3. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego PCR jest wymagane do wykrycia wirusowego DNA w próbce krwi pobranej od pacjenta.
Zadanie 3. (2 pkt)
Jąderko jest składnikiem jądra komórkowego.
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące struktury jąderka i jego funkcji w komórce są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
| 1. | Głównymi składnikami jąderka są białka i kwasy nukleinowe. | P | F |
| 2. | Jąderko jest oddzielone od reszty chromatyny pojedynczą błoną, tj. dwuwarstwą fosfolipidową. | P | F |
| 3. | W jąderku zachodzi transkrypcja genów rRNA i formowanie podjednostek rybosomów. | P | F |
Zadanie 4. (3 pkt)
Poniższa mikrofotografia przedstawia budowę anatomiczną fragmentu korzenia jaskra (Ranunculus sp.), który jest rośliną okrytonasienną. Celulozowe ściany komórkowe zabarwiono na niebiesko-zielono, a te zawierające ligninę – na czerwono.
4.1. (0-2)
Przyporządkuj każdej z tkanek oznaczonych na schemacie cyframi 1–4 poprawną nazwę.
4.2. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdanie. Wybierz i zaznacz poprawną odpowiedź A lub B oraz poprawną odpowiedź spośród oznaczonych cyframi 1–2.
Schemat przedstawia przekrój poprzeczny przez korzeń o
| A. | budowie pierwotnej, | o czym świadczy | 1. | obecność ciągłego pierścienia kambium w walcu osiowym. |
| B. | budowie wtórnej, | 2. | naprzemianległe ułożenie drewna i łyka w walcu osiowym. |
Zadanie 5. (3 pkt)
Dwutlenek węgla rozpuszcza się w wodzie i reaguje z nią, prowadząc do powstania kwasu węglowego. Świeżo przygotowany wskaźnik wodorowęglanowy (nasycony powietrzem atmosferycznym zawierającym 0,04% CO2) jest czerwony. Gdy pH jest obniżone, kolor wskaźnika zmienia się z czerwonego na żółty, a gdy pH jest podwyższone, z czerwonego na niebiesko-fioletowy.
W celu określenia wpływu oświetlenia na bilans wymiany gazowej rośliny przeprowadzono następujący eksperyment: Do czterech probówek wlano czerwony roztwór wskaźnika wodorowęglanowego. Jedną probówkę szczelnie zamknięto i odłożono jako wzorzec koloru (próba kontrolna). Do pozostałych trzech probówek włożono świeżo zerwane liście. Każdą z trzech probówek zawierających liście inkubowano w różnych warunkach oświetleniowych:
- wariant I – w ciemności
- wariant II – przy słabym oświetleniu
- wariant III – przy silnym oświetleniu.
Każda z probówek była szczelnie zamknięta podczas eksperymentu. Poniższa fotografia przedstawia wyniki eksperymentu: A – próba kontrolna; B, C, D – próby badawcze.
https://www.youtube.com/watch?v=Spkk7lA3Ro4.
5.1. (0–2)
Dopasuj probówki B, C lub D do wariantów eksperymentu I i III. Uzasadnij swoje odpowiedzi, odnosząc się do procesów zachodzących w liściach i bilansu wymiany gazowej.
Wariant I
Probówka:
Uzasadnienie:
Wariant III
Probówka:
Uzasadnienie:
5.2. (0–1)
Określ kolor wskaźnika wodorowęglanowego, jeśli oddychanie i fotosynteza są w równowadze. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Kolor:
Uzasadnienie:
Zadanie 6. (2 pkt)
Poniższe schematy przedstawiają dwa typy łuków odruchowych: A – zgięciowy (obronny) i B – rozciągowy (miotatyczny).
6.1. (0–1)
Przyporządkuj poprawną nazwę każdemu z elementów łuku odruchowego oznaczonych na schemacie cyframi 1–4.
6.2. (0–1)
Opisz dwie widoczne na schematach różnice w budowie przedstawionych łuków odruchowych.
Zadanie 7. (3 pkt)
Pląsawica Huntingtona jest chorobą genetyczną dziedziczoną w sposób autosomalny dominujący. Chorobę wywołuje jedna z form huntingtyny, która jest białkiem. Allel (H) warunkujący chorobę koduje nieprawidłową formę huntingtyny, zaburzającą funkcjonowanie komórek nerwowych. Allel recesywny (h) koduje prawidłową formę białka. Degeneracja komórek nerwowych jest postępująca. U osób ze zmutowanym allelem objawy choroby pojawiają się między 35 a 45 rokiem życia.
Poniższy schemat rodowodu przedstawia dziedziczenie choroby Huntingtona w pewnej rodzinie.
7.1. (0-1)
Określ genotypy osób oznaczonych na schemacie rodowodu numerami 2 i 7. Zapisz odpowiedź, używając oznaczeń alleli podanych w tekście.
Osoba 2:
Osoba 7:
7.2. (0–2)
Rodzice oznaczeni na schemacie rodowodu numerami 3 i 4 spodziewają się kolejnego dziecka. Wypełnij poniższą szachownicę Punnetta i użyj jej do określenia prawdopodobieństwa, że kolejne dziecko tej pary odziedziczy zmutowany allel. Zapisz odpowiedź, używając oznaczeń alleli podanych w tekście.
Prawdopodobieństwo: %
Zadanie 8. (2 pkt)
Bocian biały (Ciconia ciconia) jest gatunkiem chronionym na mocy Ustawy o ochronie przyrody, a także wymienionym w tzw. Dyrektywie Ptasiej Unii Europejskiej. Jedną z najliczniejszych kolonii bociana białego w Polsce można podziwiać we wsi Żywkowo na Mazurach. Każdego roku przylatuje tam około 100 bocianów. We wsi zamieszkałej przez 20 osób znajduje się około 50 gniazd bocianich.
Mieszkańcy wsi tworzą stawy i stawiają platformy pod nowe gniazda. Celem tych działań jest ochrona siedlisk i żerowisk bocianów. Bocian jest gatunkiem parasolowym, co oznacza, że ochrona jego miejsc żerowania i gniazdowania chroni jednocześnie wiele innych gatunków roślin i zwierząt.
Bociany chętnie żerują na owadach (np. szarańczowatych) i małych ssakach (np. nornicach); polują również w towarzystwie bydła pasącego się w pobliżu i rolników koszących łąki. Zalesianie użytków zielonych, monokultura upraw i presja energetyki wiatrowej to czynniki ograniczające wzrost populacji bociana w naszym kraju.
8.1. (0–1)
Na podstawie powyższego tekstu podaj jeden przykład ochrony czynnej i jeden przykład ochrony biernej populacji bociana białego.
Ochrona czynna:
Ochrona bierna:
8.2. (0–1)
Uzupełnij systematykę bociana białego. Wpisz w puste pola tabeli poprawne rangi taksonomiczne wybrane spośród podanych poniżej.
| Ranga | Takson |
|---|---|
| zwierzęta (Animalia) | |
| strunowce (Chordata) | |
| podtyp | kręgowce (Vertebrata) |
| ptaki (Aves) | |
| brodzące (Ciconiformes) | |
| bociany (Ciconiidae) | |
| gatunek | bocian biały (Ciconia ciconia) |
Zadanie 9. (1 pkt)
Roślinność Ziemi podzielona jest na odrębne formacje, które wyraźnie odzwierciedlają lokalne warunki klimatyczne. Zróżnicowanie to jest wynikiem przystosowania roślin do temperatury i dostępnych zasobów wody. Duże formacje roślinne nazywane są biomami. Główne biomy świata obejmują między innymi:
- sawanny
- tajgę
- pustynie
- tundrę
- równikowe lasy deszczowe
Uzupełnij poniższą tabelę. W każde przeznaczone do tego miejsce wpisz odpowiedni numer (1–5) odpowiadający opisanemu biomowi.
| Opis biomu | Oznaczenie cyfrowe |
|---|---|
| Przeważają rośliny zielne, mchy, trawy a także karłowate krzewy, drzewa i porosty. Rośliny rosną tu wolno, tworząc zwarte kobierce i poduszki. | |
| Obszary porośnięte bujną roślinnością trawiastą i rzadko rozmieszczonymi drzewami bądź kępkami krzewów. Drzewa są cierniste i mają małe liście. | |
| Roślinność tej formacji jest reprezentowana przez kolczaste zarośla, sukulenty i rośliny jednoroczne. | |
| Dominują w tej formacji lasy iglaste (sosny, jodły, świerki i modrzewie). Ważnym składnikiem krajobrazu są bagna i torfowiska. |
Zadanie 10. (2 pkt)
Azolla drobna (Azolla filiculoides) to niewielka (ok. 1,5 cm długości) paproć pływająca na powierzchni wody i utrzymująca się na mulistych brzegach zbiorników wodnych. Może tworzyć grube maty, które odcinają dopływ światła i tlenu do wody.
Azolla drobna została przywieziona do Europy z Ameryki Północnej wraz z wodami balastowymi. Rozprzestrzenia się w dużej mierze dzięki bardzo efektywnej formie rozmnażania wegetatywnego, polegającej na odłamywaniu się delikatnych fragmentów rośliny i wyrastaniu z nich nowych osobników. Ten gatunek Azolli jest przenoszony przez zwierzęta, głównie przez ptaki, a także przez prądy rzeczne. Wzrost liczby zgłaszanych wystąpień w Polsce może wskazywać na stopniowy wzrost możliwości kolonizacji zbiorników wodnych przez ten gatunek. Azolla drobna skutecznie konkuruje z innymi roślinami wodnymi i glonami oraz negatywnie wpływa nie tylko na rośliny, ale także na zwierzęta żyjące w zbiornikach wodnych, znacznie zmniejszając bioróżnorodność.
Wykaż, że Azolla drobna jest gatunkiem inwazyjnym w Polsce, co oznacza, że:
jest gatunkiem obcego pochodzenia –
jest ekspansywna –
oraz ma negatywny wpływ na rodzimą florę lub faunę –
