Olimpiada Biologiczna 2019-2022 - co nowego?
W związku ze zmianami w regulaminie Olimpiady Biologicznej na lata 2019-2022 przygotowałem niniejszy artykuł, który ma na celu wyłuszczenie wprowadzonych zmian oraz krótkie przypomnienie podstawowych zasad przebiegu olimpiady.
UWAGA
Opublikowany został nowy artykuł z aktualnymi informacjami:
Olimpiada Biologiczna 2023-2025 - co nowego?
Aktualnie uchwalony regulamin obowiązuje na 3 kolejne edycje olimpiady: 2019/2020, 2020/2021 i 2021/2022. Na początek przedstawię główne zmiany jakie zaszły w stosunku do poprzednich regulacji, a następnie przybliżę główne punkty regulaminu i przebieg olimpiady na poszczególnych etapach celem jego zarysowania dla osób, które jeszcze go nie znają.
W związku z tym, że wprowadzone zmiany nie są duże, serdecznie zachęcam też do zapoznania się z moim wcześniejszym artykułem - Olimpiada Biologiczna 2016-2019 - podstawowe informacje i wskazówki, w którym zawarłem również pewne wskazówki odnośnie przygotowań oraz zobrazowałem przebieg minionych zawodów.
Najważniejsze zmiany
- Dopuszczalne są prace polegające na analizie cudzych wyników - warunkiem jest, aby analiza ta rozwiązywała nowy, oryginalny problem badawczy. Nie może to być jedynie przegląd badań innych badaczy. Ma to otworzyć możliwość zgłaszania prac bioinformatycznych.
- Nie dopuszczalne są doświadczenia z wykorzystaniem organizmów produkujących związki halucynogenne i odurzające - z grupy tej wyłączono drożdże (produkujące etanol), jako że doświadczenia z ich wykorzystaniem wpisane są w podstawę programową, tak więc bez problemu możemy je wykorzystywać.
- Mniejszy udział zadań zamkniętych w egzaminach pisemnych - aktualnie udział zadań zamkniętych ma wynosić powyżej 50%, podczas gdy w poprzednich latach miał wynosić co najmniej 90%
- Mniejsza liczba osób kwalifikowanych do zawodów centralnych - aktualnie 70 osób, w poprzednich edycjach 80
- Tytuł finalisty po uzyskaniu co najmniej 50% puntów na etapie centralnym - jest to pozytywna zmiana, ponieważ daje możliwość uzyskania tytułu każdemu uczestnikowi etapu centralnego. W poprzednich edycjach tytuł finalisty przyznawany był tylko 60 osobom z najlepszymi wynikami, co wykluczało odgórnie ok. 20 osób z niższym wynikiem, nawet przy relatywnie wysokim poziomie ich wiedzy
- Zwiększenie liczby dyscyplin mogących pojawić się w zadaniach praktycznych na etapie centralnym - do tej pory były tylko 4 stałe tematycznie pracownie, w nowym regulaminie również będą 4 pracownie, jednak ich tematyka może być z roku na rok zmienna i dotyczyć niżej wymienionych dyscyplin: zoologia, botanika, mykologia, biologia molekularna, biochemia, ewolucjonizm, filogenetyka, bioinformatyka, metodologia badań naukowych ze statystyką.
- Doprecyzowanie przepisów dotyczących odwołań - aktualnie odwołania mogą być wysłane jedynie pocztą elektroniczną oraz, co do zasady, przez samego uczestnika (rodzice czy nauczyciele nie mogą odwoływać się od wyniku w imieniu ucznia). Określony został również wzór odwołania.
Zasady ogólne
Uczestnikiem olimpiady może zostać każdy uczeń czteroletniego liceum ogólnokształcącego, pięcioletniego technikum, branżowej szkoły I stopnia i branżowej szkoły II stopnia, oraz uczeń klasy dotychczasowych szkół ponadgimnazjalnych prowadzonych w szkołach ponadpodstawowych. Co ciekawe uczestnikami Olimpiady mogą być również uczniowie szkół podstawowych, w szczególności realizujący indywidualny program lub tok nauki, rekomendowani przez szkołę.
Na eliminacje olimpiady składa się przygotowanie pracy badawczej, etap szkolny i okręgowy mające charakter egzaminu pisemnego oraz etap centralny złożony z części praktycznej, egzaminu pisemnego oraz obrony pracy. Charakter poszczególnych etapów przybliżę poniżej.
Prace badawcze
Praca badawcza jest chyba najbardziej pracochłonnym elementem eliminacji. Polega na przeprowadzeniu i opracowaniu własnych badań. O tym jak do tego podejść pisałem już w poprzednich artykułach: Jak napisać pracę badawczą na Olimpiadę Biologiczną? i O pracy badawczej jeszcze dwa słowa.... Gorąco polecam również zapoznanie się z artykułem dotyczącym przygotowania pracy przygotowanym przez Komisję Główną Olimpiady Biologicznej, który znajdziecie w informatorach na stronie olimpiady: www.olimpbiol.pl/glowna/uczen/uczen-informatory/. Na niniejszej stronie natomiast co jakiś czas publikuję prace badawcze uczestników olimpiady, czasem również z recenzjami wykonanymi przeze mnie lub od komisji olimpiady. Mogą one być pomocne z zapoznaniem się z charakterem prac badawczych oraz ich sposobu oceniania. Publikacje te znaleźć można w dziale Prace badawcze.
Poniżej przedstawiam skrócony harmonogram podstawowych etapów tworzenia i oceny pracy badawczej:
- 1 czerwca - 30 września - czas na określenie i zgłoszenie tematu pracy badawczej (najlepiej razem z tematem określić dla siebie cały plan badania, aby nie okazało się, że temat nie pasuje do wykonanych badań).
- Minimum na 1 dzień przed etapem szkolnym - czas na poprawę tematu jeżeli okazał się niezgodny z regulaminem.
- Od ogłoszenia wyników etapu szkolnego do ok. pierwszego tygodnia stycznia - czas na wykonanie oraz przesłanie pracy badawczej (badania można wykonać też wcześniej, np. na wakacjach).
- Minimum 1-2 dni w drugiej połowie stycznia na ewentualne poprawki formalne pracy jeżeli komisja zgłosi zastrzeżenia (np. zły format pracy).
- Jeżeli dostaliśmy się do etapu centralnego, w kwietniu, co najmniej na tydzień przed, przed tymże etapem komisja wysyła recenzje pracy na adres e-mail uczestnika. Od recenzji nie ma formalnego odwołania, gdyż mamy prawo do obrony przed komisją na etapie centralnym.
Warto pamiętać, że uczestnik ma prawo zgłosić się w sprawie konsultacji do właściwego Komitetu Okręgowego w razie wątpliwości co do zgodności tematyki pracy badawczej z regulaminem olimpiady. Każdorazowy udział w eliminacjach olimpiady wiąże się z koniecznością wykonania nowej pracy badawczej - nie można dwukrotnie startować zgłaszając tę samą pracę.
Etap szkolny i okręgowy
Pierwsze dwa etapy eliminacji sprowadzają się do rozwiązania egzaminu pisemnego. Zadania na tych etapach mieszczą się w ramach zarówno nowej jak i starej podstawy programowej, tzn. zagadnienia pojawiające się na egzaminach muszą być obecne w obu wykorzystywanych podstawach programowych. Na etapie szkolnym uzyskanie 80% punktów ma odpowiadać uzyskaniu oceny bardzo dobrej, natomiast na etapie okręgowym poziom trudności rośnie tak, aby 80% z testu odpowiadało ocenie celującej.
Etap szkolny odbywa się w pierwszą lub drugą sobotę października, natomiast etap okręgowy w sobotę w drugiej połowie stycznia. Pełny i szczegółowy harmonogram olimpiady na 3 lata zamieściłem w tabeli w dalszej części artykułu.
W regulaminie olimpiady nie zostało określone z ilu pytań powinny składać się egzaminy pisemne, obecna jest jedynie wzmianka, iż powinny one składać się w większości (czyli powyżej 50%) z zadań zamkniętych. Testy z poprzednich edycji olimpiady dostępne są pod adresem www.olimpbiol.pl/glowna/uczen/uczen-zadania/.
Wyniki etapu szkolnego ogłaszane są do 31 października. Do etapu okręgowego dostaje się 50% uczestników z najwyższymi wynikami, nie więcej jednak niż 600 osób (+ ewentualne osoby z identycznym wynikiem co osoba na 600 miejscu). Do etapu centralnego dostaje się natomiast około 70 uczestników etapu okręgowego.
Etap centralny
Są to dwudniowe zawody składające się z części praktycznej, pisemnej i ustnej. Zakres wymaganej wiedzy na tym etapie wykracza poza ramy podstawy programowej. Pierwszego dnia odbywa się część praktyczna złożona z 4 pracowni, w których uczestnicy mają wykonać pewne praktyczne zadania takie jak sekcja bezkręgowca lub ryby, wykonanie obliczeń statystycznych lub doświadczeń z wykorzystaniem sprzętu laboratoryjnego. Bardziej szczegółowy opis wymaganych na tym etapie umiejętności dostępny jest w regulaminie olimpiady (załącznik nr 1 do regulaminu), zaś zadania z poprzednich edycji olimpiady dostępne są wraz z testami pod wskazanym wyżej adresem. Na stronie olimpiady, w sekcji Informatory, dostępne są również materiały pomocne w przygotowaniu się do tej części eliminacji.
Drugiego dnia odbywa się część pisemna oraz ustna. Regulamin określa jedynie, że zakres informacji wymaganych na teście wykracza poza ramy programowe zaś jego struktura zakłada obecność większości zadań zamkniętych. Testy z poprzednich edycji dostępne są również na stronie olimpiady pod wskazanym wcześniej adresem. Część ustna polega natomiast na obronie pracy sprowadzającej się do rozmowy z komisją na temat przeprowadzonych badań. W tej części możemy również odnieść się do uwag jakie otrzymaliśmy w recenzji pracy oraz możemy przedstawić ewentualne dodatkowe materiały zebrane w trakcie prowadzenia badań, jak np. zielnik czy dokumentacja fotograficzna.
Finalistą zostaje każdy uczestnik etapu centralnego, który uzyskał co najmniej 50% punktów ze wszystkich 3 części tego etapu, zaś tytuł laureata uzyskuje 25 finalistów z najwyższymi wynikami. Laureatów dzieli się na 3 stopnie i tak laureaci I stopnia to 5 najlepszych uczestników, laureaci II stopnia to finaliści z miejsc 6-15, laureaci III stopnia to finaliści z miejsc 16-25.
Uzyskanie tytułu finalisty lub laureata pozwala na uzyskanie wyniku 100% z matury rozszerzonej z biologii bez konieczności podchodzenia do egzaminu maturalnego z tego przedmiotu. Ponadto daje dodatkowe przywileje podczas rekrutacji na studia, określane indywidualnie przez senaty uczelni. Tabela przedstawiająca te dodatkowe uprawnienia w ostatnich latach dostępna jest w przygotowanym przeze mnie artykule Uprawnienia rekrutacyjne laureatów i finalistów Olimpiady Biologicznej 2017.
Harmonogram
W tabeli przedstawiam szczegółowy harmonogram organizacji Olimpiady Biologicznej w latach 2019/2020, 2020/2021 i 2021/2022.
Literatura
Na zakończenie przedstawiam spis literatury pomocnej w przygotowaniach do olimpiady wg. listy podanej w jej regulaminie.
Podręczniki biologii ogólnej:
- Biologia, E.P. Solomon, R.L. Berg, D.W. Martin, wyd. Multico
- Biologia, N.A. Campbell, J.B. Reece, wyd. REBIS
- Biologia, Jedność i różnorodność, Wydawnictwo Szkolne PWN, wyd. PWN
- Podręczniki do biologii zgodne z obowiązującą podstawą programową
Podręczniki i monografie specjalistyczne:
- Seria Krótkie wykłady, wyd. PWN
- Botanika t.1 i 2, A. i J. Szweykowscy, wyd. PWN
- Podstawy biologii komórki t. 1 i 2, B. Alberts (red.), wyd. PWN
- Genomy, T. Brown, wyd. PWN
- Biochemia, J.M. Berg, L. Stryer, wyd. PWN
- Fizjologia roślin, J. Kopcewicz, S. Lewak, wyd. PWN
- Fizjologia zwierząt, K.Schmidt-Nielsen, wyd. PWN
- Fizjologia człowieka w zarysie, W.Z. Traczyk, wyd. Lekarskie PZWL
- Ewolucja, D. Futuyma, wyd. Wydawnictwa UW
- Życie i ewolucja biosfery, J. Weiner, wyd. PWN
- Dzieje życia na Ziemi (wydanie III), J. Dzik, wyd. PWN
- Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych, Z. Hejnowicz, wyd. PWN
- Podstawy biotechnologii, C. Ratledge, B. Kristiansen, wyd. PWN
- Podstawy biologii molekularnej, L.A. Allison, wyd. Wydawnictwa UW
- Zarys parazytologii ogólnej, K. Niewiadomska, T. Pojmańska, B. Machnicka, A. Czubaj, wyd. PWN
- Ekologia molekularna, J.R. Freeland, wyd. PWN
- Genetyka zwierząt, K.M. Charon, M. Świtoński, wyd. PWN
- Genetyka molekularna, P. Węgleński, wyd. PWN
- Biologia molekularna w medycynie, elementy genetyki klinicznej, J. Bal, wyd. PWN
- Cytobiochemia, Biochemia niektórych struktur komórkowych, L. Kłyszejko-Stefanowicz, wyd. PWN
- Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt, B. Sadowski, wyd. PWN
- Ekologia, eksperymentalna analiza rozmieszczenia i liczebności, C.J. Krebs, wyd. PWN
- Ekologia roślin, bioróżnorodność, ochrona przyrody i ochrona środowiska, K. Falińska, wyd. PWN
- Podstawy biologii roślin, J. Kopcewicz, wyd. PWN
- Biologiczne podstawy ochrony przyrody, A.S. Pullin, wyd. PWN
- Ekologia ewolucyjna, A. Łomnicki, wyd. PWN
- Biologia systemów, strategia działania organizmu żywego, L. Konieczny, I. Roterman, P. Spólnik, wyd. PWN
- Mikrobiologia. Różnorodność, chorobotwórczość i środowisko, A.A. Salyers, D.D. Whitt, wyd. PWN
- Podstawy wirusologii molekularnej, A. Piekarowicz, wyd. PWN
- Immunologia, podstawowe zagadnienia i aktualności, W. Lasek, wyd. PWN
- Immunologia, J. Gołąb, M. Jakóbisiak, W. Lasek, T. Stokłosa, wyd. PWN
- Immunologia, D. Male, J. Brostoff, D. B. Roth., I. Roitt, wyd. Urban & Partner
- Ćwiczenia z biologii rozwoju zwierząt, M. Maleszewski, wyd. Wydawnictwa UW
- Ćwiczenia z biochemii, L. Kłyszejko-Stefanowicz, wyd. PWN
Atlasy i klucze do oznaczania organizmów:
- Dendrologia, W. Seneta, J. Dolatowski, wyd. PWN
- Ptaki w Polsce, A. Kruszewicz, wyd. Multico
- Grzyby, M. Snowarski, wyd. Multico
- Owady Polski, M.W. Kozłowski, wyd. Multico
- Atlas zwierząt chronionych, H. Garbarczyk, M. Garbarczyk, wyd. Multico
- Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, L. Rutkowski, wyd. PWN
- Atlas roślinności lasów, L. Witkowska-Żuk, wyd. Multico
- Seria wydawnicza Flora Polski – wydawnictwo Multico
- Seria wydawnicza Fauna Polski – wydawnictwo Multico
- Seria wydawnicza Przewodnik entomologa – wydawnictwo Multico
- Seria Przewodnik Collinsa: Ptaki, Drzewa – wydawnictwo Multico
- Obserwowanie ptaków, Fotografowanie ptaków – wydawnictwo Multico
Inne:
- Przewodnik do pisania i prezentowania przyrodniczych prac naukowych, J. Wejner, wyd. PWN
- Wprowadzenie do statystyki dla przyrodników, A. Łomnicki, wyd. PWN
- Obliczenia biochemiczne, A. Zgirski, R. Gondko, wyd. PWN
- Podstawy technik mikroskopowych, J.A. Litwin, M. Gajda, wyd. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Mózg a zachowanie, T. Górska, A. Grabowska, J. Zagrodzka, wyd. PWN
- Jak uczy się mózg, M. Spitzer, wyd. PWN i Dolnośląska Szkoła Wyższa Edukacji TWP
- Dzieje nauki – nauki ścisłe i przyrodnicze, Wydawnictwo Szkolne PWN
- Zielnik i zielnikoznawstwo, J. Drobnik, wyd. PWN
Wszelkie dodatkowe informacje na temat Olimpiady Biologicznej, w raz z regulaminem i aktualnościami, dostępne są na stronie internetowej jej organizatora: www.olimpbiol.pl
- Zaloguj się albo zarejestruj aby dodać komentarz
Komentarze
Justyna Biel
14.10.2019 - 18:50
Witam! Przegladał Pan (albo ktolowiek czytający ;) ) może tegoroczną olimpiadę? Jakie przypuszczenia? Zmaleje próg punktowy na okręgowy, czy wręcz przeciwnie, wzrośnie? Zauważyłam, że pytania otwarte były wyjątkowo maturalne, jak na olimpiadę
Dawid Pawlos
16.10.2019 - 10:28
Witam, przeglądałem pobieżnie test etapu szkolnego olimpiady, jednak na tej podstawie nie da się wysnuć wiarygodnych wniosków dotyczących progu. Wszystko zależy jak trudny test okazał się dla piszących (a nie dla mnie ;). W każdym bądź razie życzę wysokiego wyniku i kontynuacji zmagań na etapie okręgowym :)