Matura z biologii 2025 - proponowane odpowiedzi
Poniżej znajdziecie moje własne propozycje odpowiedzi do zadań z tegorocznej matury z biologii. Treść zacznie pojawiać się po opublikowaniu arkusza przez CKE. Pamiętajcie, że są to tylko propozycje, oficjalny klucz zostanie wydany przez CKE w późniejszym terminie. Życzę wszystkim wysokich wyników! :)
Przed zadaniem mi pytania w komentarzu przejrzyj moje odpowiedzi dostępne pod artykułem - przewiń .
Zadanie 1.1 (0-1)
1. F; 2. P
Zadanie 1.2 (0-1)
Rozstrzygnięcie:
Mostki disiarczkowe stabilizują strukturę trzeciorzędową rybonukleazy
Uzasadnienie:
Rybonukleaza składa się z pojedynczego łańcucha polipepetydowego. (Struktura IV rzędowa określa ułożenie względem siebie co najmniej dwóch łańcuchów polipeptydowych podczas gdy rybonukleaza składa się z pojedynczego łańcucha)
Zadanie 2.1 (0-2)
Podczas dojrzewania owoców obecne w fotosyntetyzującej części owocu chloroplasty , widoczne na mikrofotografii A , mogą się przekształcać w chromoplasty – plastydy wypełnione karotenoidami, widoczne na mikrofotografii B .
Zadanie 2.2 (0-1)
Przykładowe cechy:
- otoczenie dwiema błonami białkowo-lipidowymi
- obecność wewnętrznej błony białkowo-lipidowej
- obecność przestrzeni międzybłonowej
- obecność własnego materiału genetycznego w postaci DNA
- obecność własnych rybosomów (70S)
Zadanie 3.1 (0-1)
płyn Lugola
W podobnym zadaniu 14, matury majowej 2016 w kluczu CKE jako nazwę odczynnika uznawała również:
- jodyna
- I2 w KI
NIE były natomiast uznawane nazwy:
- jodoform, jod
Zadanie 3.2 (0-1)
strefa elongacyjna / wydłużania
Zadanie 4.1 (0-1)
Przykładowe sformułowania problemu badawczego:
- Czy temperatura wpływa na aktywność enzymatyczną enzymu proteolitycznego zawartego w owocach aktinidii smakowitej (/aktynidazy).
- Wpływ temperatury na aktywność enzymatyczną enzymu proteolitycznego zawartego w owocach aktinidii smakowitej (/aktynidazy).
Zadanie 4.2 (0-1)
Galaretka składa się w włókien kolagenowych ograniczających ruch wody i utrzymujących jej żelową postać. Enzym proteolityczny (aktynidaza) zawarty w owocach kiwi katalizuje reakcję rozkładu łańcuchów polipepetydowych kolagenu w temperaturze 20° C (zestaw 1), jednak jego aktywność w temperaturze 5° C (zestaw 2) spada do takiego poziomu, że woda nie zostaje przez niego uwolniona z siatki włókien kolagenowych w czasie trwania eksperymentu.
Zadanie 4.3 (0-1)
Zestawy kontrolne nie posiadają badanego czynnika (aktynidazy) i mają na celu wykluczenie / weryfikację wpływu temperatury i na stan galaretki celem porównania z próbami badawczymi.
Zadanie 4.4 (0-2)
1. F; 2. P; 3. P
Zadanie 5.1 (0-1)
1. P; 2. F
Zadanie 5.2 (0-1)
chityna
Zadanie 5.3 (0-1)
Ciało raków pokryte jest sztywnym pancerzem, który nie rośnie wraz z nimi i uniemożliwia zmianę objętości ich ciała. Raki w trakcie rozwoju rosną, co wymaga okresowej wymiany pancerza na większy. Proces ten określany jest mianem linienia.
Zadanie 5.4 (0-1)
Rozstrzygnięcie:
Tylko rak szlachetny może służyć jako gatunek wskaźnikowy czystości wód
Uzasadnienie:
Rak szlachetny występuje jedynie w czystych wodach, stąd jego występowanie może świadczyć o dobrym stopniu czystości wody. Rak pręgowaty występuje powszechnie, zarówno w wodach czystych jak i zanieczyszczonych, stąd na podstawie jego występowania nie możemy stwierdzić, czy woda w miejscu jego występowania jest czysta czy też nie.
Zadanie 5.5 (0-1)
Rozstrzygnięcie:
Przedstawione gatunki klasyfikowane są w dwóch rodzajach
Uzasadnienie:
Nazwy gatunkowe przedstawionych raków zawierają różne nazwy rodzajowe. Rak szlachetny należy do rodzaju Astacus, podczas gdy rak pręgowaty należy do rodzaju Faxonius.
lub
Należą one do różnych rodzajów, skoro mają różne nazwy rodzajowe (łacińskie).
Warto zauważyć, że w przypadku analogicznych zadań od CKE z poprzednich lat, w punktacji oceniania znajdowała się sugestia, aby odnieść się do rodzajowych nazw łacińskich, jednak w przykładowych odpowiedziach i tak zwykle widniało jako uznawane również najprostsze stwierdzenie, że nazwy rodzajowe się różnią/są takie same (bez ich podawania). Oto przykładowe zadania o analogicznej treści polecenia:
Zadanie 18, test diagnostyczny grudzień 2024
Zadanie 12, matura maj 2022
Zadanie 22, matura maj 2016
Zadanie 6.1 (0-1)
Płazy do rozmnażania wymagają obecności środowiska wodnego. Osuszanie terenów prowadzi do zmniejszenia się powierzchni terenów nadających się do rozmnażania dla płazów, co utrudnia płazom ich odnalezienie / ogranicza możliwości rozwoju wodnych form larwalnych, stąd spadek liczebności płazów.
Można zauważyć, że polecenie zadania, jest niemal identyczne do polecenia z zadania 20.1 matury z maja 2024.
Polecenie zeszłorocznego zadania: Wykaż, że osuszanie siedlisk ma negatywny wpływ na liczebność płazów w Polsce.
Prawidłowe odpowiedzi wg klucza CKE do zeszłorocznego zadania:
- Utrata siedlisk – płazom do rozrodu niezbędna jest woda, ale z powodu zaniku małych zbiorników wodnych w wyniku osuszania utrudniony jest rozród, co skutkuje zmniejszaniem się liczebności populacji.
- Osuszanie siedlisk powoduje, że płazy tracą żerowiska.
- Stadium larwalne płazów – kijanka – żyje wyłącznie w środowisku wodnym, bez którego płazy nie mogłyby zamknąć cyklu życiowego.
- Osuszanie prowadzi do fragmentacji siedlisk, co wymusza migracje płazów, które giną na drogach, bo szlaki migracji płazów przecinają drogi budowane przez człowieka.
- Płazy mają wilgotną skórę, która nie może wyschnąć, bo inaczej wymiana gazowa nie będzie zachodziła na odpowiednim poziomie.
- Płazy nie piją wody, ale pobierają ją przez skórę, a jest to możliwe tylko w wilgotnym środowisku.
Uwaga (od CKE z maja 2024):
Nie uznaje się odpowiedzi zbyt ogólnych, nieodnoszących się do konkretnego przykładu biologii płazów, np. „Wilgotne środowisko jest niezbędne płazom do życia”.
Zadanie 6.2 (0-1)
C. 2.
Zadanie 6.3 (0-2)
1. F; 2. P; 3. F
Zadanie 7.1 (0-1)
Tilapia nilowa żyje w środowisku słodkowodnym, charakteryzującym się niższym stężeniem jonów Na+ i Cl− niż w środowisku wewnętrznym ryby. Prowadzi to do utraty przez rybę powyższych jonów na drodze dyfuzji do otoczenia oraz osmotycznego napływu wody do ciała ryby, co również sprzyja rozcieńczeniu stężenia jonów. Dlatego też tilapia aktywnie pobiera jony Na+ i Cl− ze środowiska aby utrzymać ich stałe stężenie w tkankach, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Zadanie 7.2 (0-1)
Noszenie w jamie gębowej zapłodnionych jaj, larw i narybku przez samice pielęgnicowatych zwiększa szanse na przeżycie potomstwa, ponieważ zmniejsza ryzyko jogo konsumpcji przez drapieżniki / zapewnia mu względnie stałe warunki środowiska zewnętrznego i chroni je przed uszkodzeniem.
Zadanie 8.1 (0-1)
płazy
Zadanie 8.2 (0-1)
Rozstrzygnięcie:
Naczynia oznaczone na schemacie literą X to tętnice
Uzasadnienie:
Naczynia te odprowadzają krew z komory serca.
Zadanie 8.3 (0-1)
B. 1.
Zadanie 9.1 (0-2)
| Nr na schemacie | Nazwa tkanki łącznej | Mikrofotografia |
|---|---|---|
| 1. | tkanka kostna | B |
| 2. | tkanka chrzęstna (szklista) | C |
| 3. | tkanka łączna właściwa zbita / zwarta | A |
| 4. | tkanka tłuszczowa (żółta) | D |
Można zauważyć, że na schemacie kolana oznaczono tkankę kostną gąbczastą, natomiast na fotografii widzimy tkankę kostną zbitą. Jest to dla mnie sygnał, że autor pytania nie zastanawiał się nad precyzyjnym oznaczeniem rodzaju tkanki i w kluczu odpowiedzi od CKE powinny być honorowane również odpowiedzi bardziej ogólne, stąd doprecyzowania ująłem w nawiasach.
Zadanie 9.2 (0-1)
B. 3.
Zadanie 9.3 (0-1)
Maź stawowa zmniejsza tarcie pomiędzy ruchomymi powierzchniami stawu, pełni funkcję odżywczą dla chrząstki stawowej jak również bierze udział w usuwaniu zbędnych produktów przemiany materii wytwarzanych przez komórki chrząstki stawowej.
(przypuszczam, że wystarczy przedstawienie jednej z wymienionych ról, przy czym autor pytania miał pewnie na myśli przede wszystkim zmniejszanie tarcia)
Zadanie 10.1 (0-2)
| Efekt działania | Anatoksyna-a | Guanitoksyna |
|---|---|---|
| spowolnienie rozkładu acetylocholiny w szczelinie synaptycznej | T | T |
| rozluźnienie włókien mięśniowych i zwiotczenie mięśni | N | N |
Widzę, że to zadanie wzbudza sporo wątpliwości, więc je przeanalizuję. Ustalmy zatem fakty:
- acetylocholina − neuroprzekaźnik, który po uwolnieniu do szczeliny synaptycznej łączy się z receptorem na błonie postsynaptycznej i wywołuje skurcz mięśnia
- acetylocholinesteraza − rozkłada acetylocholinę, zatem zapobiega przedłużonym skurczom mięśniowym (jeżeli acetylocholina zalegałaby w szczelinie synaptycznej, mogłaby stale pobudzać receptory na błonie postsynaptycznej powodując ciągły skurcz mięśnia, aby mięsień mógł się rozluźnić acetylocholina musi być usunięta)
- anatoksyna-a − naśladuje działanie acetylocholiny, ale nie jest degradowana przez enzym. Wiąże się też odwracalnie z centrum aktywnym acetylocholinesterazy
- guanitoksyna − wiąże się trwale z centrum aktywnym acetylocholinesterazy
Przeanalizujmy zatem efekty działania wymienionych związków:
- anatoksyna-a − naśladuje acetylocholinę, łącząc się z receptorem w błonie postsynaptycznej, aktywuje receptor, zatem podobnie jak acetylocholina prowadzi do skurczu mięśnia. Łącząc się z centrum aktywnym enzymu blokuje czasowo część jego cząsteczek, przez co spowalnia rozkład acetylocholiny. Mamy tutaj do czynienia z klasyczną inhibicją kompetycyjną (konkurencja inhibitora z substratem o centrum aktywne enzymu). Spowolnienie rozkładu acetylocholiny dodatkowo ogranicza możliwość rozluźnienia mięśnia.
- guanitoksyna − blokuje działanie cząsteczki enzymu, co powoduje spowolnienie rozkładu acetylocholiny, a skoro zostaje ona nierozłożona w szczelinie synaptycznej, to łącząc się z receptorami nie pozwala na rozluźnienie mięśnia. Dlaczego spowolnienie rozkładu acetylocholiny, a nie jej zatrzymanie? W metabolizmie bardzo mało mamy sytuacji zupełnie zero-jedynkowych, więc za każdym razem jeżeli przyjdzie nam na myśl rozwiązanie, gdzie stwierdzamy, że jakiś proces zostaje zahamowany/zatrzymany powinniśmy się dobrze zastanowić nad odpowiedzią (zaznaczam to w komentarzach do zadań). Wyobraźmy sobie hipotetyczną sytuację, kiedy podajemy po trochu guanitoksyny do szczeliny synaptycznej. Co się dzieje? Rozkład acetylocholiny zostaje stopniowo spowolniony. Czy dodając kolejne porcje guanitoksyny będziemy w stanie całkowicie zatrzymać rozkład acetylocholiny? Moim zdaniem nie. To, że dana cząsteczka łączy się trwale z centrum aktywnym enzymu nie oznacza jeszcze, że zablokuje wszystkie cząsteczki enzymu. Przykładowo nie dojdzie do połączenia, jeżeli w centrum aktywnym będzie znajdowała się akurat acetylocholina. A co z nowo powstałymi cząsteczkami enzymu? Mamy jeszcze jedną kwestię. W tabeli mowa jest o spowolnieniu rozkładu acetylocholiny w szczelinie, ale nie ma tutaj wyszczególnienia, że chodzi tylko o rozkład enzymatyczny. W treści zadania nie mamy informacji, aby guanitoksyna blokowała również nieenzymatyczną degradację acetylocholiny. Innymi słowy na podstawie treści zadania mamy pewność, że guanitoksyna może spowolnić rozkład acetylocholiny, być może nawet do prędkości bliskiej 0, ale nie jesteśmy w stanie udowodnić, że może taki proces całkowicie zatrzymać.
Zadanie 10.2 (0-1)
A. 1.
Zadanie 11 (0-2)
Znaczne podwyższenie poziomu glukozy w osoczu wynikające z (nadmiaru / niedoboru) insuliny przekracza możliwości resorpcji zwrotnej w kanalikach nerkowych, w wyniku czego nadmiar glukozy jest wydalany z moczem. Zwiększenie osmolarności osocza krwi jest przyczyną (zmniejszenia / zwiększenia) ilości wazopresyny uwalnianej do krwi oraz (nasilenia / osłabienia) uczucia pragnienia.
Zadanie 12.1 (0-1)
- Transport białka GLUT4 do błony komórkowej w komórce mięśnia szkieletowego w czasie spoczynku w okresie sytości: B .
- Transport glukozy z wnętrza komórki wątroby do płynu zewnątrzkomórkowego w okresie głodu: C .
Zadanie 12.2 (0-1)
Insulina po przyłączeniu się do receptora na powierzchni komórki wątroby aktywuje kaskadę sygnałową prowadzącą do fosforylacji glukozy do glukozo-6-fosforanu. (Związek ten przykazywany jest następnie do szlaków metabolicznych komórki.) Dzięki czemu napływająca do komórki glukoza jest na bieżąco zużywana. Pozwala to na utrzymanie gradientu stężeń glukozy między wnętrzem komórki, a jej otoczeniem i ciągłą dyfuzję glukozy do komórki, zgodnie z tym gradientem.
Zadanie 12.3 (0-1)
Transportery GLUT2 odpowiedzialne są za ułatwienie dyfuzji glukozy powstałej w wyniku glikogenolizy i glukoneogenezy z komórek wątroby do krwi w okresie głodu.
Zadanie 12.4 (0-1)
np:
- glukagon
- adrenalina
- kortyzol
- somatotropina (hormon wzrostu)
Zadanie 13.1 (0-1)
ADC zawiera w swojej budowie przeciwciało monoklonalne, które jest zaprojektowane aby łączyć się specyficznie z antygenami obecnymi tylko na powierzchni komórek nowotworowych. Po przyłączeniu się ADC do antygenu na powierzchni komórki nowotworowej kompleks tak powstały ulega endocytozie do komórki nowotworowej. Odpowiednie dobranie łącznika chemicznego między toksycznym lekiem a przeciwciałem pozwala na uwolnienie leku dopiero po wchłonięciu przez komórkę nowotworową i strawieniu kompleksu we wnętrzu tejże komórki, bez narażania komórek zdrowych.
Sformułowanie kolejnego pytania do tego zestawu zadań sugeruje, że w kluczu CKE uwaga będzie położona tylko na specyficzność przeciwciał zawartych w kompleksie ADC wobec antygenów występujących wyłącznie na komórkach nowotworowych. W mojej odpowiedzi zwracam uwagę również na dodatkowy aspekt łącznika i endocytozy, bez których specyficzność przeciwciała byłaby bezcelowa - sama specyficzność wg mnie nie wyjaśnia dlaczego lek nie jest uwalniany np. obok komórek nowotworowych, co mogłoby prowadzić do uszkadzania również okolicznych prawidłowych komórek.
Zadanie 13.2 (0-1)
Zachowanie stabilności łącznika w ADC podczas transportu tych cząsteczek w krążeniu ogólnoustrojowym jest konieczne, aby toksyczny lek nie został uwolniony przed dotarciem ADC do komórki nowotworowej. W przeciwnym razie również zdrowe komórki organizmu mogłyby zostać narażone na toksyczne działanie transportowanej w ADC substancji, co zniwelowałoby założoną specyficzność działania cząsteczki ADC oraz ograniczyłoby ilość leku, który dotarłby do komórek nowotworowych.
Zadanie 13.3 (0-1)
Lizosomy obecne w komórce nowotworowej zawierają enzymy niezbędne do strawienia łącznika między lekiem a przeciwciałem, co umożliwia uwolnienie leku wewnątrz komórki nowotworowej i jego działanie. Uwolnienie enzymów i strawienie koniugatu ADC następuje po połączeniu się lizosomu z pęcherzykiem endocytarnym zawierającym ADC.
Zadanie 14.1 (0-2)
| Enzym | Nazwa enzymu (helikaza, ligaza, restryktaza) |
Funkcja enzymu |
|---|---|---|
| E1 | restryktaza | przecięcie cząsteczki plazmidu w specyficznym miejscu (z pozostawieniem lepkich końców) lub wycięcie z obcego DNA fragmentu, nadającego się do włączenia do plazmidu (z pozostawieniem lepkich końców) lub przecięcie łańcucha DNA w obrębie specyficznej sekwencji |
| E2 | ligaza | włączenie obcego DNA do cząsteczki plazmidu |
Zadanie 14.2 (0-1)
Wektor w metodach otrzymywania organizmów transgenicznych stanowi ogniwo/narzędzie pozwalające na włączenie obcego materiału genetycznego do modyfikowanych komórek. Bakteria A. tumefaciens w opisanej metodzie infekując komórki roślinne wprowadza do ich wnętrza wcześniej spreparowany plazmid zawierający obcy gen, który następnie zostaje zintegrowany z materiałem genetycznym modyfikowanej komórki. Pełni zatem funkcję wektora w przedstawionej metodzie.
Zadanie 15 (0-1)
Wynik elektroforezy DNA wyizolowanego z komórek obumierających w wyniku nekrozy ilustruje ścieżka ( A / B / C ). Wynik elektroforezy DNA wyizolowanego z komórek obumierających w wyniku apoptozy ilustruje ścieżka (A / B / C).
Zadanie 16.1 (0-1)
delecja (nukleotydu)
Zadanie 16.2 (0-1)
Leu – Val – Val – Pro – Leu
Zadanie 16.3 (0-1)
A. zmiana ramki odczytu.
Zadanie 16.4 (0-1)
HHIAIA
HhIAIA
HhIAi
HHIAi
Zadanie 17.1 (0-1)
23° C
LUB
22−24° C
Co prawda w poleceniu użyto sformułowania "wartość" a nie "przedział wartości", stąd domyślną odpowiedzią wydaje mi się konkretna wartość temperatury, a nie jej zakres, jednak w analogicznym zadaniu z czerwca 2022 klucz CKE przewidywał uznanie również zakresu wartości jako optimum, i to pomimo precyzyjniejszego rzutowania punktu optimum na skali.
Zadanie 17.2 (0-1)
Rozstrzygnięcie:
tak
Uzasadnienie:
Wzrost temperatury wody powyżej optimum termicznego (23° C) prowadzi do spadku przyspieszenia płaskogłówów ciemnogłowych, które jest kluczowe w prowadzonym przez te ryby sposobie zdobywania pokarmu. Płaskogłów atakuje ofiary z zaskoczenia kryjąc się w piasku. Zbyt niskie przyspieszenie ruchu może zmniejszyć skuteczność polowań, a tym samym narazić populację tej ryby na trudności w zdobyciu pokarmu i zmniejszenie jej liczebności.
Koncepcja negatywnego wpływu podwyższenia temperatury na wartość przyspieszenia płaskogłowców i ich możliwość ucieczki przed drapieżnikiem, pomimo że nie wydaje się być głównym nurtem autora zadania, moim zdaniem stanowi również poprawny kierunek uzasadnienia odpowiedzi.
Zadanie 17.3 (0-2)
Przykładowo (wystarczą dwie z wymienionych):
- Umiejętność zmiany ubarwienia ciała - pozwala przybrać barwę otoczeni co ułatwia ukrycie się przed ofiarą i atak z zaskoczenia
- Mocno spłaszczone grzbietobrzusznie ciało - ułatwia zagrzebanie się ryby w piasku, co ułatwia ukrycie się przed ofiarą i atak z zaskoczenia
- Osadzenie oczu na czubku spłaszczonej głowy - pozwala na obserwacje otoczenia podczas ukrywania się w piasku i dobranie odpowiedniego momentu i kierunku ataku podczas polowania
Zadanie 18.1 (0-1)
Rozstrzygnięcie:
wytwarzanie form poduszkowatych wśród roślin wysokogórskich jest wynikiem konwergencji
Uzasadnienie:
Podobna cecha (forma poduszkowata) jest wytwarzana niezależnie jako odpowiedź ewolucyjna na specyficzne warunki środowiska wysokogórskiego u niespokrewnionych bezpośrednio ewolucyjnie gatunków roślin, należących do (ponad trzydziestu) różnych rodzin.
Zadanie 18.2 (0-1)
Przykładowo:
- silne ruchy powietrza / silny wiatr
- wysokie nasłonecznienie / intensywne promieniowanie UV
- niska dostępność wody
- niskie temperatury powietrza/otoczenia
Zadanie 18.3 (0-1)
| Możliwość wytwarzania ziaren pyłku | Możliwość wytwarzania owoców | |
|---|---|---|
| osobniki żeńskie | N | T |
| osobniki obupłciowe | T | T |
Zadanie 19.1 (0-1)
Uwalnianie osobników szpaka brazylijskiego pochodzących wyłącznie z lokalnych programów hodowlanych może prowadzić do utraty różnorodności genetycznej populacji tego gatunku, co zwiększa jej podatność na zmiany środowiska oraz ryzyko ujawniania się chorób genetycznych. Wprowadzanie dodatkowych osobników pochodzących z różnych ogrodów zoologicznych pozwala lepiej odtworzyć pulę genową pierwotnej populacji i ograniczyć skutki efektu wąskiego gardła.
Zadanie 19.2 (0-1)
Wpisanie szpaka balijskiego do załącznika I konwencji waszyngtońskiej (CITES) pozwala na ograniczenie wywożenia osobników tego gatunku z kraju pochodzenia, który to proceder przyczynił się do jego wymierania. Ma to na celu utrudnienie międzynarodowego handlu zagrożonym gatunkiem i utrzymanie jego lokalnej populacji.
- Zaloguj się albo zarejestruj aby dodać komentarz
Komentarze
Maciej Kalisz
10.05.2025 - 16:21
Moim zdaniem przedstawił Pan kluczowe powiązanie rozrodu płazów z wilgotnym środowiskiem, więc myślę że dostanie Pan punkt.
Dawid Pawlos
11.05.2025 - 0:05
Moim zdaniem taka odpowiedź powinna zostać uznana, choć można by polemizować, czy na na terenach gdzie woda jest dostępna będzie składanych mniej jaj - jeżeli dla danej populacji zmniejszymy teren do składania jaj, to może dojść do sytuacji, że zagęszczenie składanych jaj się zwiększy, nawet pomimo zmniejszenia ich ogólnej, populacyjnej liczby, czyli przykładowo w danym stawie będzie więcej jaj, bo okoliczne wyschły. Nie sądzę jednak, aby egzaminator miał aż tak głęboko wnikać w rozważania nad sensem tej wypowiedzi, generalnie kierunek jest słuszny ;)
nikoo
10.05.2025 - 16:34
Czy w 4.2 będzie uznana odpowiedź mówiąca, że enzym powoduje denaturację kolagenu i zburzenie jego struktury przestrzennej?
Dawid Pawlos
11.05.2025 - 0:10
Niestety taka odpowiedź będzie błędna, ponieważ denaturacja to zaburzenie struktury II, III i IV-rzędowej białka, podczas gdy enzym rozkłada łańcuch białkowy, czyli można uznać, że wpływa na jego strukturę I-rzędową.
Lucaskobra
10.05.2025 - 18:02
W zadaniu 17.2 Napisanie że Już w temperaturze 27 stopni C aktywność tej a ryby a więc jej poruszanie się w wodzie spada do zera przez co ryba będzie częściej padać ofiarą ze strony innych drapieżników mogłoby być? czy tu trzeba było się wyłącznie do tego przyśpieszenia odnieść?
Dawid Pawlos
11.05.2025 - 0:22
Niestety nie widzę, aby w zadaniu było podane, że w temperaturze 27 stopni C aktywność badanej ryby spadała do zera. Należy zauważyć, że żaden z pomiarów widocznych na wykresie nie był wykonany w temperaturze 27 st. C, a wykres liniowy stanowi jedynie model dopasowany do uzyskanych pomiarów - jest to zatem pewna przewidywana wartość, która nie musi być (i zapewne nie jest) prawdą. Poza tym na wykresie zostały przedstawione jedynie wartości przyspieszenia ryb, a nie ich aktywność w ogóle. Nie jesteśmy w stanie odczytać z wykresu ile czasu ryby poruszały się ruchem jednostajnym i z jaką prędkością. Innymi słowy, stwierdzenie, że w temperaturze 27 st. C badane ryby nie poruszają się jest istotną nadinterpretacją.
mkr8302
10.05.2025 - 18:29
Czy jeśli otoczyłem kółkiem odpowiedzi prawidłowe zamiast podkreślić to będzie dobrze?
Maciej Kalisz
10.05.2025 - 19:04
Na szczęście weryfikatorzy to też ludzie, więc myślę że będzie dobrze. :)
Mm22
10.05.2025 - 19:07
Czy w zadaniu 4.3 można było się odnieść że te zestawy kontrolne nie zawierały aktynidazy, więc były wzorcem do którego można był porównać wyniki z prób badawczych, poza tym pozwoliły też na wykluczenie wpływu innych czynników na wyniki doświadczenia.
Dawid Pawlos
11.05.2025 - 0:38
Moim zdaniem taka odpowiedź jest prawidłowa.
Mm22
10.05.2025 - 19:08
Czy w zadaniu 14.1 z restryktazami można było napisać?
restrykatazy wycinają fragment plazmidu i fragment obcego DNA tak że te będą miały komplementarne do siebie lepkie końce
Dawid Pawlos
11.05.2025 - 0:42
Niestety w tak sformułowanej odpowiedzi znajduje się błąd - restryktaza w opisywanym przypadku nie wycina fragmentu plazmidu, a jedynie przecina jego łańcuch. Nie wiem, czy nie zostanie to odebrane przez egzaminatora jako błąd merytoryczny.
Emnotrudno
10.05.2025 - 20:04
Interesuje mnie jedna kwestia. Na samym początku rzeczywiście napisałem że jest to tkanka zbita, niestety z jakiegoś powodu stwierdziłem że to co ukazane jest na zdjęciu jest ważniejsze zmieniłem to na gąbczastą. Domyślam się że zapewne priorytetem jest mikrofotografia natomiast jakby nie patrzeć to zarówno nazwę i fotografię przypasowywujemy w tym zadaniu do numeru, a na zdjęciu ewidentnie wskazana jest tkanka gąbczasta,a chcąc oznaczyć tkanke zbitą można było to zrobić w sposób dokładny. Zatem jaki może być tego wynik? Chodziło tu o zauważenie osteonu i miała być to zagrywka dla inteligentnych czy raczej zadanie generalnie wprowadza błąd i jest możliwość zaliczenia odpowiedzi jeśli wskazało się że jest to jakiś typ tkanki kostnej
Emnotrudno
10.05.2025 - 23:03
Dodatkowo numer 1 do którego mamy dopasowac nazwe a dopiero potem fotografie wskazuje na obszar nasady kości
Dawid Pawlos
11.05.2025 - 0:53
Moim zdaniem opisana kwestia jest raczej niedopatrzeniem autora zadania, który zaprojektował je do odpowiedzi ogólnej (tkanka kostna), niż celowym działaniem/niuansem w zadaniu. W związku z tym, uważam, że w kluczu powinny być uznawane oba typy tkanki kostnej. Osobiście bym się odwoływał, jeżeli nie otrzymałbym punktu za szczegółową nazwę tkanki kostnej w tym przypadku. Niemniej jednak bezpieczniej było napisać po prostu "tkanka kostna".
Emnotrudno
11.05.2025 - 9:22
Rozumiem, też miałem taki pomysł natomiast stwierdziłem że podobnie jak z kwestią tkanki właściwej włóknistej określenie która to tkanka kostna będzie miało dla nich znaczenie, pozdrawiam
hejkanaklejka55
10.05.2025 - 20:11
A czy jak napisalam po prostu, ze maz zmniejsza tarcie to zalicza?
Dawid Pawlos
11.05.2025 - 0:57
Teoretycznie przedstawia to istotę roli mazi stawowej w czasie ruchu stawu, zatem ja bym taką odpowiedź uznał.
hejkanaklejka55
10.05.2025 - 20:20
a jak napisalam w zadaniu 18.2, "Mała powierzchnia gleby, dominuja powierzchnie skaliste"?
Dawid Pawlos
11.05.2025 - 1:08
Moim zdaniem taka odpowiedź, choć nie wygląda na oczekiwaną przez autora zadania, spełnia wymogi polecenia i powinna być w mojej ocenie uznana. Osobiście odniósłbym się jednak raczej do małej grubości pokrywy glebowej niż do jej powierzchni (może to wpływać na niską retencję wody, a zwarta forma rośliny pomaga tę wodę utrzymać).
Konto Bs
10.05.2025 - 20:54
Czy w 18.2 zalicza „mocno skaliste podłoże” ?
Dawid Pawlos
11.05.2025 - 1:11
Podobnie jak poprzednio przedstawiona, ta odpowiedź również nie wygląda na typową, oczekiwaną przez autora zadania, jednak w mojej ocenie spełnia wymogi polecenia.
Jadwigga
10.05.2025 - 21:08
Czy w zadaniu 11 nie powinno być odpowiedzi zmniejszenia ilości wazopresyny? Wzrost osmolarności krwi oznacza wzrost stężenia substancji rozpuszczonych w osoczu, a więc mniejszą ilość wody w organizmie. Wazopresyna odpowiada za wchłanianie zwrotne wody do organizmu, więc jeśli wydzielanie jej byłoby większe, to wody w organizmie byłoby więcej, więc osmolarność krwi byłaby niższa.
Maciej Kalisz
10.05.2025 - 22:17
Wydaje mi się, że może mylić Pani skutek z przyczyną: zmniejszenie stężenia wazopresyny w krwi może być przyczyną wzrostu osmolarności osocza, ale wzrost osmolarności osocza będzie przyczyną zwiększenia ilości wazopresyny.
Dawid Pawlos
11.05.2025 - 1:18
Zgadzam się z Panem Maciejem. W zdaniu wyraźnie zaznaczono, że rozważamy sytuację, w której zwiększenie osmolarności osocza jest przyczyną zmiany ilości uwalnianej wazopresyny, a nie odwrotnie. Innymi słowy mamy sobie sytuację spoczynkową, nagle osmolarność osocza wzrasta -> co się dzieje z poziomem wazopresyny?
Biolog101
10.05.2025 - 21:30
Czy w następujących pytaniach mogą zostać uznane podane odpowiedzi?
2.2 obecność wielu błon biologicznych?
3.1 strefa intensywnych podziałów komórkowych
6.1 do zamknięcia swojego cyklu rozwojowego płazy potrzebują dostępu wody(z dalszym uzasadnieniem i rozwinięciem odpowiedzi)
Z góry dziękuję za odpowiedź
Dawid Pawlos
11.05.2025 - 1:31
2.2 - odpowiedź w mojej ocenie zbyt nieprecyzyjna aby mogła zostać uznana za prawidłową, może bowiem sugerować, że plastydy roślinne mogą mieć różną liczbę błon biologicznych, co nie jest prawdą
3.1 - zakładam, że przedstawiono jednak odpowiedź do punktu 3.2. Jak wspomniałem w poprzednich komentarzach, prawidłowa odpowiedź powinna odnosić się do strefy wydłużania komórek. Ruchy tropiczne nie wynikają z rożnej liczby podziałów komórkowych, a z różnic w wydłużaniu się komórek.
6.1 - jest to moim zdaniem prawidłowy kierunek wykazania związku między osuszaniem terenów a spadkiem liczebności płazów
Lucaskobra
11.05.2025 - 7:21
Jak oceniane są odpowiedzi w których zdający odpowiedział na postawione pytanie ale dopisał coś co nie jest wymagane ale jest prawdopodobnie prawdą, w zadaniu z cechami tej ryby do drapieżnictwa napisałem o kamuflażu właściwie taką samą odpowiedź jak pan lecz dopisałem jeszcze że ... tym samym ryba zużywa mniej energii na poszukiwanie swoich ofiar.
Maciej Kalisz
11.05.2025 - 7:38
Ja nie widzę tutaj błędu merytorycznego i nie wydaje mi się, by Egzaminator miał za to nie przyznać punktu. Co więcej, Pana dopisek o mniejszym zużyciu energii może okazać się kluczowy - proszę spojrzeć na podpunkt 3.1. do tego zadania z zeszłego roku: https://biologhelp.pl/matura/matura-maj-2024-poziom-rozszerzony-formula-2023/zadanie-3 - tutaj taki poziom precyzji był wprost wymagany.
Dawid Pawlos
12.05.2025 - 1:41
Moim zdaniem taki dopisek nie powinien wpłynąć negatywnie na ocenę odpowiedzi, nie jest jednak wymagany. Zadanie przytoczone przez Pana Macieja ma nieco inną konstrukcję - pytanie tam zadane dotyczyło przedstawienia korzyści z adaptacji, podczas gdy w omawianym zadaniu tegorocznej matury należało przedstawić tylko na czym polega dana adaptacja.
Marianna6
11.05.2025 - 7:24
Czy w zadaniu 18.2 odpowiedź niskie ciśnienie powinna być zaliczona?
Czy w zabraniu 9.3 odpowiedź zabezpiecza kości wchodzące w staw przed ścieraniem jest poprawna?
Dawid Pawlos
12.05.2025 - 1:51
18.2 - obawiam się, że nie jestem w stanie dobrać stosownego wyjaśnienia mechanizmu, w jakim forma poduszkowata miałaby być odpowiedzią na niskie ciśnienie, dlatego też uważam, że taka odpowiedź nie będzie uznana za prawidłową
9.3 - przedstawiona forma odpowiedzi nie jest w mojej ocenie napisana poprawną polszczyzną (zakładam, że chodziło o wyrażenie "kości wchodzące w skład stawu", a nie "wchodzące w staw"). Ponad to użycie określenia "ścieranie" w stosunku do kości w stawie jest moim zdaniem najlepszym określeniem. Wszystko zależy jak zrozumie taką odpowiedź egzaminator, jednak w mojej ocenie nie jest ona prawidłowa.
Marika39
11.05.2025 - 8:38
Dzien dobry. A czy jak w zadaniu 13.3 napisalam bardzo podobnie jak w Pana odpowiedziach, tylko dopisalam, ze lek ten moze uposledzac ekspresje genów w komórce nowotworowej, niszczyc jej dna, to moze to zostac uznane? zasugerowałam sie tym, ze kiedy lek byl uwalniany w komorce to jedna ze strzalek na schemacie byla skierowana na jadro komorkowe.
Dawid Pawlos
12.05.2025 - 2:12
Informacja na temat sposobu działania leku nie dotyczy roli lizosomów. Dlatego też taki dopisek jest zbyteczny. Ponad to ze schematu nie wynika jaki jest dokładnie mechanizm działania leku na materiał genetyczny komórki. Zaznaczenie w odpowiedzi, że opisuje Pani jedynie możliwość, a nie faktyczne działanie leku, pozwala potencjalnie uznać dopisek za poprawne, choć zbyteczne, przypuszczenie na temat działania leku.
Ania Wyżycka
11.05.2025 - 9:11
Czy jeśli w zadaniu o rybie napisałam, że musi ona pobierać jony bo stale traci je, gdyż wydala duże ilości moczu z tymi jonami, zatem musi je uzupełniać aby nie doszło do ich niedoboru w organizmie to będzie dobrze? Napisałam o tym że ryba wydala dużo moczu bo żyje w środowisku hipotonicznym względem jej płynów ustrojowych
Dawid Pawlos
12.05.2025 - 8:10
W mojej ocenie brakuje tutaj wzmianki o osmotycznym napływie wody, który jest przyczyną wydalania dużej objętości moczu. Zobaczymy jednak jak zostanie to ujęte w oficjalnym kluczu.
Madziae
11.05.2025 - 11:48
Dzień dobry, czy w pytaniu o sformułowanie problemu badawczego zaliczona może być odpowiedź: ,, Czy temperatura wpływa na działanie enzymu - aktynidazy.
Dawid Pawlos
12.05.2025 - 8:15
Jest to moim zdaniem poprawna odpowiedź.
nikoo
11.05.2025 - 12:29
Dzień dobry. Czy moja odpowiedź „maź stawowa zmniejsza tarcie między powierzchniami stawowymi, dzięki czemu zwiększa wytrzymałość na uszkodzenia mechaniczne” ma szansę na przyznanie punktu? Wiem, że druga część zdania sugeruje, że maź zmienia właściwości chrząstki, ale może dzięki odniesieniu do tarcia, zostanie to rozpatrzone jako zmniejszenie ryzyka uszkodzeń stawu?
5.3 A jeżeli nie napisałem wprost, że pancerz raka jest sztywny, ale że raki muszą odbudować chitynowy oskórek, bo poprzedni staje się za mały, przez to że tak rośnie i się rozwija?
Maciej Kalisz
11.05.2025 - 14:16
Wydaje mi się, że za odpowiedź o roli mazi stawowej ma Pan szansę na punkt.
Natomiast odnośnie do pancerza raka, to możliwe że w Pana uzasadnieniu znalazł się błąd merytoryczny - wg mnie chitynowy pancerz raka nie może stać się za mały, ponieważ od samego początku ściśle obrasta ciało raka. Raki zwiększają swe rozmiary skokowo, ponieważ robią to tylko przez krótki czas po linieniu, gdy nie są pokryte sztywnym pancerzem. Jest tak m.in. dlatego, że bez pancerza raki są bardzo wrażliwe na uszkodzenia mechaniczne.
Dawid Pawlos
12.05.2025 - 8:58
Dzień dobry,
odnośnie odpowiedzi z mazią stawową dodatkowa informacja o wytrzymałości na uszkodzenia mechaniczne jest nie potrzebna, nie precyzuje jakiej struktury dotyczy to zwiększenie wytrzymałości i rzeczywiście można ją różnie zinterpretować. Dużo mniej kontrowersyjne byłoby stwierdzenie "dzięki temu zmniejsza ryzyko uszkodzeń mechanicznych powierzchni stawowych". Niemniej osobiście uznałbym taką odpowiedź, w kontekście całej wypowiedzi zakładając, że autor ma ma myśli ujęcie funkcjonalne (a nie strukturalne) wytrzymałości stawu. Jest to jednak pewne nieobiektywne założenie, zobaczymy jak zrozumie to egzaminator.
5.3 - kluczowe moim zdaniem było tutaj odniesienie się do braku wzrostu pancerza wraz z organizmem lub uniemożliwienia przez pancerz stopniowego wzrostu objętości ciała raka. To właśnie to, a nie sztywność pancerza jest istotą problemu, dlatego wg mnie odpowiedź nie zawierająca sformułowania "sztywny pancerz" również ma szansę na uznanie. W przedstawionej formie odpowiedzi istnieje poniekąd nawiązanie do braku wzrostu pancerza wraz z organizmem ("staje się za mały").
Osobiście nie uważam, żeby stwierdzenie, że pancerz raka staje się za mały było błędem merytorycznym. Jest to jedno z typowych wyjaśnień używanych do zobrazowania problemu. Poza tym mechanizm linienia polega na rozerwaniu pancerza poprzez ciśnienie wewnętrzne (po wcześniejszym jego enzymatycznym osłabieniu), co sprzyja obronie koncepcji za ciasnego pancerza.
Jedyne czego mi brakuje w przedstawionej odpowiedzi to wybrzmienia bezpośredniej informacji o potrzebie zrzucenia/wymiany pancerza/oskórka, jest tylko mowa o konieczności jego odbudowania. Odbudowanie co prawda wynika z utraty poprzedniego, jednak nie wybrzmiało to w odpowiedzi, a całe jej sformułowanie w kontekście zadanego pytania sugeruje, że to odbudowa nowego naskórka jest istotą linienia.
M Nowakowska
11.05.2025 - 12:41
Dzień dobry, w zadaniu gdzie trzeba było napisać problem badawczy napisałam : czy aktywna
ankinidaza obecna w actinidia deliciosa wpływa na stan glareyki? Czy będzie to uznane
Dawid Pawlos
12.05.2025 - 9:12
Moim zdaniem nie jest to prawidłowo sformułowany problem badawczy. Do jego zbadania nie potrzebowalibyśmy bowiem zastosowania różnych temperatur. Poza tym stan galaretki miał być jedynie wskaźnikiem aktywności enzymatycznej, którą badaliśmy. Analogicznie, jeżeli badamy wpływ jakiegoś czynnika na pH, to zapisujemy , że badamy wpływ na pH, a nie wpływ na zabarwienie papierka wskaźnikowego. W mojej ocenie takie sformułowanie problemu badawczego sugeruje brak zrozumienia celu przeprowadzenia doświadczenia.
julia200311
11.05.2025 - 12:48
Dzień dobry, mam pytanie odnośnie dwóch zadań.
W problemie badawczym - czy odpowiedź „Jaka jest optymalna temperatura dla aktywacji enzymu aktynidazy zawartej w owocach kiwi?” jest poprawna?
Oraz zadanie z genotypami - oprócz oczekiwanych odpowiedzi wpisałam dodatkowo podstawowe allele warunkujące gr krwi A, tzn IAIA oraz IAi - czy jest szansa że CKE będzie to zaliczać?
Dawid Pawlos
12.05.2025 - 9:22
Dzień dobry,
w zadaniu nie ma mowy o potrzebie aktywacji enzymu, badano jedynie optymalną temperaturę aktywności - są to w mojej ocenie dwie różne rzeczy, stąd odpowiedź nie jest prawidłowa.
Co do genotypów będzie to w mojej ocenie błąd merytoryczny dyskwalifikujący całą odpowiedź. Zapisanie dodatkowych genotypów w postaci IAIA oraz IAi sugeruje, że w populacji mogą występować osobniki haploidalne.
fifi_florczyk
11.05.2025 - 13:07
samo napisanie tkanka łączna właściwa również przejdzie?
mkr8302
11.05.2025 - 14:45
podpinam sie do pytania, rysunki wskazujace ta tkankę są nieprecyzyjne
Dawid Pawlos
12.05.2025 - 9:26
Moim zdaniem taka odpowiedź również powinna być zaliczona. W zadaniu nie zawarto wprost sugestii na jakim stopniu szczegółowości ma być określony rodzaj tkanki. Nie uważam jednak, aby rysunki w tym wypadku były nieprecyzyjne. Brak precyzji/jednoznaczności dotyczy jedynie tkanki kostnej.
Miki12345
11.05.2025 - 14:01
dzień dobry. W zadaniu 19.2. napisałem, że ,,Ograniczone jest wywożenie Szpaka balijskiego z miejsca jego naturalnego występowania. Dzięki temu jego śmiertelność jest ograniczona." Czy taka odpowiedz jest prawidłowa? Nie użyłem słowa handel.
Dawid Pawlos
12.05.2025 - 9:32
Dzień dobry,
odniesienie się do handlu jest w mojej ocenie kluczowe w odpowiedzi na to pytanie, ponieważ ma ono na celu sprawdzenie, czy wiemy czego dotyczy konwencja waszyngtońska. Skrót CITES pochodzi od "Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora". Trudno nie odnieść się do handlu przedstawiając znaczenie konwencji zakazującej handlu.
julia1313
11.05.2025 - 14:06
Czy jeśli w zadaniu z kiwi napisałam w problemie badawczym o wpływie temperatury na rozrywanie włókien kolagenowych przez ten enzym, a nie o jej zdolności katalitycznej, to będzie to błąd?
Strony