Grupy krwi człowieka w układzie AB0 są determinowane przez trzy allele: IA, IB, i. Na poniższym schemacie rodowodu uwzględniono grupy krwi niektórych osób: ojca
oznaczonego numerem 1. oraz dwóch córek oznaczonych numerami 3. i 4. Grupy krwi matki
oznaczonej numerem 2. i trzeciej córki oznaczonej numerem 5. nie są znane.
a)
Podaj genotypy osób oznaczonych numerami 1., 3. i 4., używając symboli alleli podanych w tekście.
Osoba 1.:
Osoba 3.:
Osoba 4.:
b)
Podaj genotyp matki i określ jej grupę krwi.
Genotyp matki:
Grupa krwi matki:
c)
Oblicz prawdopodobieństwo, że córka oznaczona numerem 5. ma grupę krwi B. Zapisz krzyżówkę genetyczną (szachownicę Punneta).
Struktura przestrzenna populacji to sposób, w jaki osobniki należące do danej populacji
są rozmieszczone. Wyróżnia się rozmieszczenie skupiskowe, losowe oraz równomierne – rzadko
spotykane w przyrodzie, będące najczęściej dziełem człowieka. Równomierne rozmieszczenie roślin
kukurydzy na polu uprawnym wynika z punktowego siewu nasion tej rośliny, które celowo
umieszcza się pojedynczo, w równych odstępach.
Wyjaśnij, dlaczego rozmieszczenie równomierne oraz w odpowiedniej odległości roślin
kukurydzy na polu uprawnym pozwala na otrzymanie wyższego plonu. W odpowiedzi
uwzględnij odpowiednią zależność między organizmami.
Na rysunku przedstawiono etapy pewnego procesu zachodzącego z udziałem siateczki
śródplazmatycznej. Ten proces wymaga rozpoznawania sekwencji sygnałowej przez cząstki
rozpoznające sygnał (SRP).
Na podstawie: P.C. Turner, A.G. McLennan, Krótkie wykłady. Biologia molekularna, Warszawa 2002.
a)
Podaj nazwę i określ funkcję związku chemicznego oznaczonego na rysunku literą X.
Nazwa związku X:
Funkcja:
b)
Określ, czy proces zilustrowany na rysunku zachodzi w organizmach prokariotycznych, czy – w eukariotycznych. Odpowiedź uzasadnij.
Współczesny krajobraz rolniczy charakteryzuje się wysokim stopniem jednolitości. Rzadko
można zobaczyć rosnące na polach drzewa czy zostawione pasy nieużytków.
Stawiane na terenie pól uprawnych słupy energetyczne wywierają istotny wpływ
na różnorodność biologiczną na tych terenach, ponieważ obszary pod słupami wysokiego
napięcia, które nie mogą być wykorzystane przez rolników, szybko zarastają chwastami,
co z kolei przyciąga owady zapylające, ptaki i ssaki. Wyniki obserwacji gatunków roślin
wskazują, że pod liniami energetycznymi, na których przesiadują ptaki, udział drzew i
krzewów wytwarzających mięsiste owoce jest większy niż na obszarach kontrolnych.
Jak obliczyli naukowcy, aż 85% roślin, które dają mięsiste owoce, to gatunki inwazyjne, obce
dla naszej flory.
Na podstawie: K. Dudek, P. Tryjanowski, Słupy energetyczne jak drzewa, „ Biologia w Szkole”, 3/2017.
22.1. (0–1)
Na podstawie powyższego tekstu uzasadnij, że obecność słupów energetycznych zwiększa
różnorodność gatunkową terenów pól uprawnych.
22.2. (0–1)
Określ, odnosząc się do sposobu rozsiewania nasion, dlaczego pod liniami energetycznymi
udział drzew i krzewów wytwarzających owoce mięsiste był większy niż na obszarach kontrolnych.
Groszek pachnący (Lathyrus odoratus) może mieć białe, czerwone lub purpurowe kwiaty.
Badania genetyczne wykazały, że tę zmienność barwy kwiatów warunkują dwa geny. Gen A
koduje enzym, który katalizuje reakcje odpowiedzialne za czerwoną barwę, natomiast gen B
koduje enzym, który katalizuje reakcje odpowiedzialne za barwę purpurową. Przez recesywne
allele tych genów a i b są kodowane białka niefunkcjonalne.
biały substrat enzym A czerwony produkt enzym B purpurowy produkt
Skrzyżowano rośliny kwitnące na czerwono (homozygotyczna czysta linia pod względem
barwy kwiatów) z roślinami o purpurowej barwie kwiatów (podwójna heterozygota).
Określ, jakich fenotypów i w jakim stosunku liczbowym należy oczekiwać w pokoleniu F1, jeżeli te geny nie są ze sobą sprzężone. Odpowiedź uzasadnij, zapisując krzyżówkę genetyczną lub obliczenia.
Mutacje zachodzą w komórkach z różną częstością, a ich konsekwencje zależą od ich
charakteru i lokalizacji.
a)
Oceń czy poniższe informacje dotyczące skutków mutacji u zwierząt są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Mutacje w komórkach generatywnych (linii płciowej) zwierząt są dziedziczne i mogą być przyczyną chorób genetycznych potomstwa.
P
F
2.
Mutacje w komórkach somatycznych mogą doprowadzić do zmiany aktywności enzymów.
P
F
3.
Mutacje w genach kontrolujących cykl komórkowy komórek somatycznych zawsze prowadzą do procesu nowotworzenia.
P
F
b)
Spośród schematów A, B, C wybierz i zapisz oznaczenie tego, który przedstawia dziedziczenie choroby genetycznej sprzężonej z płcią. Odpowiedź uzasadnij.
Na podstawie: http://www.e-biotechnologia.pl/Artykuly/Choroby-genetyczne
Mszyce są owadami, które wysysają sok z łyka roślin. Te soki zawierają dużo wody i cukrów,
a mało innych substancji odżywczych. Dlatego mszyce wydalają nadmiar wody z cukrami
(tzw. spadź), które są chętnie spijane przez mrówki. Mrówki te zapewniają mszycom ochronę
przed ich naturalnymi wrogami – biedronkami.
Ze względu na możliwość wykorzystania biedronki do walki z mszycami sprowadzono do Europy
biedronkę azjatycką, która zjada więcej mszyc niż nasza rodzima biedronka siedmiokropka.
Biedronka azjatycka żywi się nie tylko mszycami, lecz także larwami innych biedronek.
Na podstawie tekstu określ, czy dla zachowania różnorodności biologicznej korzystne jest wykorzystywanie do walki biologicznej organizmów sprowadzonych z innego ekosystemu lub obszaru geograficznego. Odpowiedź uzasadnij.
Trójkowość – jedna z cech kodu genetycznego – oznacza, że trzy kolejne nukleotydy kodonu
DNA (i mRNA) kodują jeden aminokwas w łańcuchu polipeptydowym, np. kodon CCG
u wszystkich organizmów koduje prolinę. Geny mogą ulec ekspresji, dzięki której może
powstać określone białko nawet po przeniesieniu między gatunkami, czego przykładem jest
wytwarzanie ludzkiej insuliny przez bakterie.
a)
Podaj cechę kodu genetycznego (inną niż trójkowość), którą opisano w tekście zadania.
b)
Określ, czy bakterie produkujące ludzką insulinę są organizmami zmodyfikowanymi genetycznie. Odpowiedź uzasadnij.
Gazy powszechnie występujące, ale nadmiernie emitowane w wyniku działalności ludzkiej,
takie jak CO2 czy metan, są przyczyną efektu cieplarnianego, którego konsekwencją może być globalne ocieplenie klimatu. W minionym stuleciu wraz ze zwiększaniem się stężenia
dwutlenku węgla wzrosła o 0,4–0,7°C globalna temperatura. Podwojenie stężenia
atmosferycznego CO2 w stosunku do obecnego poziomu może doprowadzić do dalszego
ocieplenia o ok. 3,5°C.
Na podstawie: A. Mackenzie, A.S. Ball, S.R. Virdee, Ekologia. Krótkie wykłady, Warszawa 2009.
a)
Wykaż, że można zmniejszyć ilość dwutlenku węgla w atmosferze poprzez następujące działania:
zmianę źródeł energii wykorzystywanych przez człowieka
zalesianie nieużytków.
b)
Podaj przykład możliwych niekorzystnych zmian środowiska na Ziemi, jeżeli dojdzie do dalszego ocieplania się klimatu.
Allelopatia polega na wydzielaniu do środowiska substancji chemicznych hamujących wzrost
i rozwój innych organizmów. Badania wykazały wysoką zawartość substancji allelopatycznych
w różnych organach wegetatywnych roślin żyjących w środowiskach ubogich w wodę.
Jedną z dobrze poznanych roślin wydzielających substancje allelopatyczne jest orzech włoski
(Juglans regia). W krajach, w których wprowadzono to drzewo, obserwuje się jego szkodliwe
oddziaływanie na rosnące w sąsiedztwie rośliny zielne. W Kirgistanie, gdzie orzech włoski
występuje naturalnie, tworzy lasy z bujnie rozwiniętym runem.
Na podstawie: J. Stawicka, M. Szymczak-Piątek, J. Wieczorek, Wybrane zagadnienia ekologiczne,
Warszawa 2010.
a)
Wyjaśnij, dlaczego szczególnie dużo substancji allelopatycznych wytwarzają rośliny żyjące w warunkach deficytu wody.
b)
Wyjaśnij, dlaczego szkodliwe oddziaływania orzecha włoskiego na wzrost innych roślin obserwuje się tylko na obszarach, na które został on wprowadzony jako gatunek obcy.
