Produktem deaminacji (dezaminacji) w ludzkich komórkach są jony amonowe. Powstająca
przy ich udziale glutamina (amid kwasu glutaminowego) jest uwalniana do krwi, z którą
wędruje do wątroby. Zachodząca w wątrobie deamidacja powoduje ponowne uwolnienie jonów
amonowych.
Poniżej przedstawiono reakcję syntezy glutaminy z glutaminianu zachodzącą w organizmie
człowieka.
1.1. (0–1)
Zaznacz właściwe dokończenie zdania wybrane spośród A–B oraz jego poprawne
uzasadnienie wybrane spośród 1.–3.
Glutamina dla organizmu człowieka jest aminokwasem
A.
egzogennym,
ponieważ
1.
musi być dostarczana do organizmu wraz z pożywieniem.
2.
jest syntetyzowana w organizmie z kwasu glutaminowego.
B.
endogennym,
3.
jest rozkładana w organizmie do kwasu glutaminowego.
1.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego jony amonowe są transportowane do wątroby w postaci glutaminy.
W odpowiedzi uwzględnij właściwości amoniaku oraz sposób jego neutralizacji
w organizmie człowieka.
Pobierane przez rośliny z roztworu glebowego sole mineralne są źródłem pierwiastków
niezbędnych do prawidłowego przebiegu w komórkach wielu przemian biochemicznych,
m.in. związanych z procesem fotosyntezy. Poniżej przedstawiono przykłady funkcji, jaką
pełnią w tym procesie wskazane pierwiastki.
Jest składnikiem białek np. cytochromów uczestniczących w transporcie elektronów
podczas fosforylacji fotosyntetycznej.
Niedobór tego pierwiastka uniemożliwia wytwarzanie w liściach zielonego barwnika –
chlorofilu.
Jest składnikiem kompleksu enzymatycznego przeprowadzającego fotolizę wody.
Reguluje ruchy aparatów szparkowych oraz przepuszczalność błon uczestniczących
w fosforylacjach fotosyntetycznych.
Do każdego z wymienionych poniżej pierwiastków chemicznych przyporządkuj spośród
A–D jedną, właściwą rolę, pełnioną przez ten pierwiastek. Wpisz ich oznaczenia literowe.
Na rysunku przedstawiono przekrój poprzeczny przez nabłonek wielowarstwowy stanowiący
zewnętrzną powierzchnię skóry.
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące znaczenia przedstawionych cech nabłonka
w pełnieniu funkcji ochronnej są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest
prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Obecność warstwy rozrodczej umożliwia odbudowę złuszczających się górnych warstw nabłonka.
P
F
2.
Ścisłe ułożenie komórek sprawia, że trudniejsze staje się wnikanie do organizmu drobnoustrojów chorobotwórczych.
P
F
3.
Ze względu na obecność warstwy zrogowaciałych komórek zawierających keratynę łatwiejsze okazuje się wydzielanie potu przez skórę.
Wakuole w komórkach roślinnych to struktury, których główną funkcją jest magazynowanie
wody, soli mineralnych oraz związków organicznych.
Określ, które ze związków chemicznych wymienionych w tabeli mogą być gromadzone
w wakuoli komórki roślinnej. Zaznacz T (tak), jeśli ten związek chemiczny występuje
w wakuoli komórki roślinnej, albo N (nie) – jeśli w niej nie występuje.
Jedną z funkcji skóry jest udział w regulacji temperatury ciała organizmu. Na rysunku
przedstawiono przekrój poprzeczny przez skórę człowieka. Numerami 1 i 2 oznaczono
gruczoły występujące w skórze.
a)
Określ, który z gruczołów – 1 czy 2 – uczestniczy w regulacji temperatury ciała człowieka. Podaj nazwę tego gruczołu i opisz jego rolę w procesie termoregulacji.
Numer gruczołu: Nazwa gruczołu:
Rola w termoregulacji:
b)
Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby zawierało informacje prawdziwe. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie.
Organizm jest chroniony przed przegrzaniem dzięki (zwężaniu / rozszerzaniu) naczyń
krwionośnych w skórze, co powoduje, że krew (może oddać nadmiar ciepła / nie traci ciepła)
do otoczenia.
Uwalnianie przez organizmy energii cieplnej jest warunkiem ich przeżycia. Zwierzęta w hibernacji,
noworodki niektórych gatunków (w tym – człowieka) i ssaki przystosowane do życia w niskich
temperaturach wytwarzają ciepło dzięki tzw. białkom rozprzęgającym. Białka te występują licznie
w błonie grzebieni mitochondriów komórek brunatnej tkanki tłuszczowej, gdzie tworzą kanały
jonowe. Aktywne białka rozprzęgające transportują protony z przestrzeni międzybłonowej
do macierzy mitochondrialnej, uwalniając jednocześnie energię gradientu protonowego w postaci
ciepła. Skutkiem ubocznym jest zmniejszenie wydajności powstawania ATP z udziałem syntazy
ATP. Komórki brunatnej tkanki tłuszczowej mają bardzo liczne mitochondria o dużych i licznych
grzebieniach. Tkanka ta jest silnie unaczyniona.
Również niektóre rośliny mają zdolność wytwarzania dużej ilości ciepła. Przykładem może być
skupnia cuchnąca (Symplocarpus foetidus), zapylana przez muchówki i kwitnąca od lutego
do marca, kiedy leży jeszcze śnieg, a temperatura otoczenia jest jeszcze niska. Temperatura jej
kwiatostanu osiąga ok. 20°C. Mitochondria tej rośliny uwalniają dużo ciepła, co pozwala kwiatom
wydzielać substancje zapachowe. W kwitnącej roślinie wysoka temperatura utrzymuje się
ok. dwóch tygodni.
Na podstawie: J. Berg, J. Tymoczko, L. Stryer, Biochemia, Warszawa 2009;
M. Jefimow, Fakultatywna termogeneza bezdrżeniowa w regulacji temperatury ciała zwierząt stałocieplnych, „Kosmos”, t. 56, 2007.
4.1. (0–1)
Wyjaśnij, odnosząc się do mechanizmu fosforylacji oksydacyjnej, dlaczego obecność aktywnego białka rozprzęgającego w błonie wewnętrznej mitochondrium komórek brunatnej tkanki tłuszczowej jest przyczyną zmniejszenia wydajności powstania ATP z udziałem syntazy ATP.
4.2. (0–1)
Wykaż związek między cechami brunatnej tkanki tłuszczowej – silnym unaczynieniem oraz obecnością licznych mitochondriów w jej komórkach – a funkcją pełnioną przez tę tkankę u zwierząt.
4.3. (0–1)
Wykaż, uwzględniając stosunek powierzchni ciała do jego objętości, że u nowo narodzonych ssaków konieczne jest wytwarzanie dużej ilości ciepła dla utrzymania stałej temperatury ich ciała.
4.4. (0–1)
Wyjaśnij, w jaki sposób opisana zdolność skupni cuchnącej do wytwarzania ciepła w czasie kwitnienia ułatwia tej roślinie rozmnażanie płciowe.
4.5. (0–1)
Spośród wymienionych narządów organizmu człowieka wybierz i zaznacz ten, który oprócz swojej podstawowej funkcji może również pełnić funkcję termogeniczną.
Jedną z chorób kości jest osteoporoza, należąca do grupy chorób, w których duże znaczenie
ma stosowana przez człowieka dieta.
Na rysunkach przedstawiono przekrój przez kość kobiet w różnym wieku. Jasnym kolorem
oznaczono beleczki kostne, ciemnym – przestrzeń pomiędzy beleczkami kostnymi.
a)
Na podstawie rysunków określ, na czym polega zmiana struktury kości spowodowana osteoporozą i podaj tego przyczynę.
b)
Zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania.
Dieta chroniąca organizm przed osteoporozą powinna uwzględniać pokarmy bogate w
magnez i witaminę B.
fosfor i witaminę A.
wapń i witaminę D.
cynk i witaminę C.
c)
Wyjaśnij, dlaczego zagrożenie osteoporozą u kobiet wzrasta wraz z ich wiekiem. W odpowiedzi uwzględnij nazwę i rolę hormonów zmniejszających ryzyko wystąpienia choroby.
Na poniższym schemacie przedstawiono transport elektronów zachodzący podczas reakcji
świetlnych fotosyntezy u roślin.
4.1. (0–1)
Na podstawie schematu opisz, na czym polega udział fotosystemu II w fotolizie wody.
4.2. (0–1)
Na podstawie schematu i własnej wiedzy uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały
informacje prawdziwe. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie.
Kompleks cytochromów znajduje się w (zewnętrznej błonie otoczki chloroplastu /
błonie tylakoidu). Pompa protonowa transportuje protony (do wnętrza tylakoidu / na zewnętrz
tylakoidu). Powstaje gradient protonowy, dzięki któremu następuje (fotoliza wody /
synteza ATP / synteza NADPH + H+).
4.3. (0–1)
Spośród poniższych odpowiedzi A–D wybierz i zaznacz tę, która zawiera poprawne
informacje dotyczące fotosystemów uczestniczących w transporcie elektronów
zachodzącym w sposób niecykliczny oraz produktów reakcji towarzyszących temu
transportowi.
