Na poniższych wykresach przedstawiono zależność między wielkością stada gołębi
grzywaczy (Columba palumbus) a skutecznością ataków jastrzębi (Accipiter gentilis)
(wykres A) oraz zależność między liczbą gołębi w stadzie a odległością jastrzębia od stada
w momencie reakcji stada na atak drapieżnika – poderwania się stada do lotu (wykres B).
Na podstawie: J.R. Krebs i in., An Introduction to Behavioural Ecology, Hoboken 2012.
Oceń, czy na podstawie przedstawionych wyników badań można sformułować wnioski
podane w tabeli. Zaznacz T (tak), jeśli wniosek można sformułować na podstawie
wyników badań, albo N (nie) – jeśli nie można go sformułować.
1.
Sukces jastrzębi atakujących stada gołębi grzywaczy jest mniejszy podczas ataków na duże stada gołębi.
T
N
2.
Im większe jest stado gołębi, tym wcześniej zostaje dostrzeżony jastrząb lecący w ich kierunku.
Dobór płciowy jest szczególnym przypadkiem doboru naturalnego, który wynika
z konkurencji o partnera płciowego. W sytuacji, gdy w populacji jest dostatecznie duża liczba
samców, konkurują one między sobą o samicę, a ta może wybierać samców na podstawie
ich określonych cech.
U niektórych owadów samce mogą w czasie zalotów dostarczać samicy pożywienie,
co określane jest jako „karmienie godowe”. Samica wojsiłki (Hylobittacus apicalis) zezwala
samcowi na kopulację tylko wtedy, gdy ten przyniesie jej odpowiednio dużego stawonoga,
którego będzie mogła w tym czasie zjeść. Samice w okresie godowym rzadko polują
samodzielnie – polegają głównie na „ofiarach godowych” dostarczanych przez samce przed
kopulacją. Sukces reprodukcyjny samicy jest ograniczony liczbą jaj, które może ona złożyć,
co zależy m.in. od stanu fizjologicznego owada. Średnia liczba jaj składanych przez samicę
wynosi 14 dziennie (w 4 cyklach). Ani samica, ani samiec wojsiłki nie wykazują opieki
rodzicielskiej.
Na poniższych wykresach przedstawiono wyniki obserwacji kopulacji H. apicalis.
Na podstawie: J.R. Krebs i in., An Introduction to Behavioural Ecology, Hoboken 2012.
8.1. (0–1)
Określ, czy wielkość zdobyczy godowej przynoszonej przez samca H. apicalis wpływa
na szansę przekazania przez niego swoich genów kolejnemu pokoleniu. Odpowiedź
uzasadnij, odnosząc się do przedstawionych wyników badania.
8.2. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby w poprawny sposób opisywały znaczenie karmienia
godowego dla samic H. apicalis. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.
Samica wojsiłki wytwarza na drodze (mitozy / mejozy) gamety, które w porównaniu
z gametami samca są bogatsze w substancje pokarmowe. Pokarm jest więc zasobem, który
(wpływa / nie wpływa) na zdolność samicy do produkowania jaj.
Czereśnia (Prunus avium) jest drzewem naturalnie występującym w polskich lasach, a także
drzewem owocowym uprawianym w sadach. W warunkach naturalnych czereśnie osiągają
do 30 metrów wysokości. Owoce czereśni mają mięsisty mezokarp i zdrewniały endokarp.
Powierzchnia egzokarpu – skórki jest pokryta substancjami woskowymi. Poniżej
przedstawiono fotografię owoców czereśni (A) oraz schemat budowy owocu w przekroju
podłużnym (B).
Uwaga: nie zachowano wspólnej skali fotografii i schematu.
Na podstawie: www.ekologia.pl
Fotografia i schemat: Wikimedia Commons.
7.1. (0–1)
Wykaż związek budowy owocu czereśni ze sposobem rozprzestrzeniania się tej rośliny
w środowisku naturalnym.
7.2. (0–2)
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały informacje prawdziwe. Podkreśl
w każdym nawiasie właściwe określenie.
Czereśnia należy do grupy roślin (nagonasiennych / okrytonasiennych). Owoce czereśni to
(jagody / pestkowce), charakteryzujące się częściowo zdrewniałą owocnią. Woski obecne
na powierzchni skórki (zwiększają / ograniczają) parowanie wody zawartej w owocu.
Przemianie pokoleń u roślin towarzyszą przemiana faz jądrowych i podział redukcyjny –
mejoza. W wyniku mejozy u roślin powstają zarodniki.
Na poniższej ilustracji przedstawiono mech oraz paproć. Obydwa gatunki zilustrowano
w fazie rozwojowej, w której gametofit jest połączony ze sporofitem. Poszczególne pokolenia
mchu oraz paproci oznaczono na ilustracji literami A–D.
Uwaga: na ilustracji nie zachowano proporcji wielkości.
Na podstawie: E. Step, Wayside and Woodland Blossoms.
A Pocket Guide to British Wild Flowers for the Country Rambler, Londyn 1895.
Fotografia: University of Wisconsin–Madison Botany Department Teaching Collection.
6.1. (0–1)
Rozpoznaj na powyższej ilustracji gametofit mchu oraz gametofit paproci – wpisz
w odpowiednie miejsca oznaczenia literowe wybrane spośród A–B oraz C–D.
Gametofit mchu:
Gametofit paproci:
6.2. (0–2)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące mejozy są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli
stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Redukcja liczby chromosomów zachodzi podczas I podziału mejotycznego.
P
F
2.
Proces crossing-over zachodzi podczas metafazy I.
P
F
3.
W wyniku mejozy zmniejsza się liczba cząsteczek DNA zawartych w jądrze komórkowym.
Kierunek i szybkość przepływu wody między komórką a środowiskiem zewnętrznym lub
między sąsiadującymi ze sobą komórkami zależą od gradientu potencjału wody. Wartość
potencjału wody (𝛹𝑊) zależy od wartości potencjału osmotycznego (𝛹𝑆) i od wartości
potencjału ciśnienia (𝛹𝑃):
wartość potencjału osmotycznego jest miarą siły, z jaką roztwór związków osmotycznie czynnych rozpuszczonych w cytozolu i w soku komórkowym przeciąga cząsteczki wody przez błonę półprzepuszczalną
wartość potencjału ciśnienia jest odzwierciedleniem turgoru – ciśnienia hydrostatycznego wywieranego przez protoplast na ścianę komórkową.
Na poniższym wykresie przedstawiono zmiany wartości potencjału osmotycznego
i potencjału ciśnienia w komórce zachodzące podczas obserwowanych zmian objętości
komórki. Na wykresie zaznaczono dwa stany fizjologiczne komórki: stan A oraz stan B.
Na podstawie: J. Kopcewicz, S. Lewak, Fizjologia roślin, Warszawa 1998;
H. Wiśniewski, Biologia z higieną i ochroną środowiska, Warszawa 1995.
5.1. (0–2)
Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby zawierało informacje prawdziwe. W każdym
nawiasie podkreśl właściwe określenie.
Komórka w stanie fizjologicznym A ma (mniejszą / większą) zdolność do pobierania wody
w porównaniu z komórką w stanie fizjologicznym B, ponieważ 𝛹𝑊 komórki w stanie
fizjologicznym A wynosi około (−1,2 MPa / 0 MPa) i jest mniejsza niż 𝛹𝑊 komórki w stanie
fizjologicznym B, która wynosi około (−0,8 MPa / 0 MPa / +0,8 MPa).
5.2. (0–2)
Uzupełnij tabelę tak, aby zawierała informacje prawdziwe dotyczące osmotycznego
wypływu wody z komórki prowadzącego do plazmolizy. W każdym nawiasie podkreśl
właściwe określenie.
Jądro komórkowe jest otoczone dwiema błonami jądrowymi tworzącymi wspólnie otoczkę
jądrową. Tuż pod wewnętrzną błoną jądrową znajduje się blaszka jądrowa, której głównym
składnikiem są laminy zaliczane do filamentów pośrednich cytoszkieletu. Laminy pełnią
funkcję wzmacniającą, a także odpowiadają za organizację chromatyny oraz za regulację
ekspresji genów. Filamenty blaszki jądrowej ulegają demontażowi i formowaniu na nowo
przy każdym podziale komórkowym.
Na poniższym schemacie przedstawiono strukturę blaszki jądrowej. Na fioletowo
zaznaczono białka związane z otoczką jądrową, na ciemnoróżowo – czynniki transkrypcyjne,
a na niebiesko – białka związane z chromatyną.
Na podstawie: H.D.M. Coutinho i in., Molecular Ageing […], „Immunity and Ageing” 6(4), 2009.
3.1. (0–2)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące jądra komórkowego są prawdziwe.
Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
We wnętrzu jądra komórkowego występują funkcjonalne rybosomy.
P
F
2.
Obie błony otaczające jądro mają taką samą budowę i skład chemiczny.
P
F
3.
Transport podjednostek rybosomów z jądra komórkowego do cytoplazmy zachodzi przez pory jądrowe.
P
F
3.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego przy każdym podziale komórkowym filamenty pośrednie blaszki
jądrowej muszą ulegać demontażowi oraz ponownemu formowaniu.
Podczas oddychania tlenowego związki organiczne są całkowicie utleniane do CO2 i H2O.
W końcowym etapie utleniania protony i elektrony przenoszone przez NADH + H+
oraz FADH2 są przekazywane kompleksom białkowym wchodzącym w skład łańcucha
oddechowego. Synteza jednej cząsteczki ATP wymaga przeniesienia około czterech
protonów z przestrzeni międzybłonowej do macierzy przez kompleks syntazy ATP.
Na poniższym schemacie przedstawiono łańcuch oddechowy z uwzględnieniem
przenoszenia protonów (H+) oraz elektronów (e–). Kompleksy I, III i IV transportują protony
z macierzy mitochondrialnej do przestrzeni międzybłonowej. Kompleks II jest pozbawiony tej
aktywności.
Na podstawie: Z. Wu i in., Targeting Mitochondrial Oxidative Phosphorylation in Glioblastoma Therapy,
„Neuromolecular Medicine” 24(1), 2022.
2.1. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego utlenienie jednej cząsteczki FADH2 prowadzi do syntezy mniejszej
liczby cząsteczek ATP w porównaniu do utlenienia jednej cząsteczki NADH + H+.
2.2. (0–2)
Uzupełnij tabelę – uporządkuj kolejność zachodzenia etapów oddychania tlenowego
oraz określ lokalizację każdego etapu w komórce eukariotycznej.
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały informacje prawdziwe dotyczące syntezy
ATP podczas oddychania tlenowego. W każdym nawiasie podkreśl właściwe
określenie.
U eukariontów synteza ATP zachodzi dzięki gradientowi (protonów / elektronów) w poprzek
wewnętrznej błony mitochondrium. U prokariontów syntaza ATP jest zlokalizowana
(w błonie komórkowej / w cytozolu). W procesie oddychania tlenowego ATP ulega syntezie
(tylko w fosforylacji oksydacyjnej / w fosforylacjach oksydacyjnej i substratowej).
Akwaporyna jest białkiem transportującym wodę przez błonę komórkową. Występuje m.in.
w komórkach nabłonka kanalików zbiorczych nefronu człowieka – tworzy kanały białkowe
w błonie komórkowej. Kierunek transportu wody wynika z różnicy jej stężeń między
cytozolem komórki nabłonka a światłem kanalika nefronu.
Akwaporyna powstaje dzięki ekspresji genu AQP2 leżącego na chromosomie 12 i składa się
z czterech łańcuchów polipeptydowych, z których każdy jest zbudowany z 271 reszt
aminokwasowych. Mutacje w genie AQP2 mogą powodować powstawanie niefunkcjonalnej
akwaporyny, co jest przyczyną moczówki prostej nerkowej.
Na poniższym schemacie przedstawiono strukturę akwaporyny widzianej w płaszczyźnie
błony komórkowej (A) oraz widzianej od wewnętrznej strony błony komórkowej (B).
Na podstawie: F. Ando, S. Uchida, Activation of AQP2 Water Channels Without Vasopressin: Therapeutic
Strategies for Congenital Nephrogenic Diabetes Insipidus, „Clinical and Experimental Nephrology” 22(3), 2018;
A. Frick i in., X-ray Structure of Human Aquaporin 2 and its Implications for Nephrogenic Diabetes Insipidus and
Trafficking, „PNAS” 111(17), 2014.
1.1. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A, B albo C oraz jej uzasadnienie 1., 2. albo 3.
Strukturą akwaporyny o najwyższej rzędowości jest struktura
A.
II-rzędowa,
ponieważ
1.
dominującą strukturą są α-helisy, które są
stabilizowane przez wiązania wodorowe.
B.
III-rzędowa,
2.
jest zbudowana z czterech łańcuchów
polipeptydowych.
C.
IV-rzędowa,
3.
tworzy ją pojedynczy łańcuch, który jest
pofałdowany i stabilizowany przez mostki
disiarczkowe.
1.2. (0–1)
Jaki rodzaj transportu zachodzi z udziałem akwaporyny? Zaznacz właściwą odpowiedź
spośród podanych. Odpowiedź uzasadnij.
dyfuzja prosta
dyfuzja wspomagana
transport aktywny
Uzasadnienie:
1.3. (0–1)
Określ, czy w przypadku niefunkcjonalnej akwaporyny ilość wydalanego moczu przez
człowieka jest większa czy mniejsza w stosunku do normy. Odpowiedź uzasadnij,
odnosząc się do funkcji akwaporyny w procesie powstawania moczu.
Przed epoką wielkich odkryć geograficznych występowała w Ameryce Północnej muchówka,
której larwy żyły w owocach rodzimych głogów. Po przybyciu Europejczyków, którzy
uprawiali drzewa owocowe, wykształciły się rasy pokarmowe tej muchy żerujące także na
jabłoniach i wiśniach. Te trzy rasy są częściowo odizolowane od siebie, ponieważ owoce
żywicielskie: wiśnia, jabłoń i głóg, dojrzewają w różnym czasie – od wiosny do lata. Jest to
początkowe stadium specjacji.
Na podstawie: E.O. Wilson, Różnorodność życia, Warszawa 1999;
H. Krzanowska, A. Łomnicki (red.), Zarys mechanizmów ewolucji, Warszawa 2002.
21.1. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz jej uzasadnienie 1. albo 2.
Opisany proces powstawania trzech gatunków muchówek to specjacja
A.
allopatryczna,
ponieważ
1.
nowe gatunki powstają w populacjach
izolowanych geograficznie.
B.
sympatryczna,
2.
nowe gatunki powstają w populacjach żyjących
na tym samym obszarze geograficznym.
21.2. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych.
Aby opisane rasy pokarmowe można było nazwać odrębnymi gatunkami biologicznymi, musi
dojść do
ograniczenia izolacji prezygotycznej.
występowania płodnych mieszańców.
braku przepływu genów pomiędzy populacjami.
nasilenia się efektu założyciela w każdej z populacji.
U myszy allel warunkujący czarne ubarwienie sierści B dominuje nad allelem b
warunkującym białą barwę sierści. W pewnej populacji tych gryzoni będącej w stanie
równowagi genetycznej częstość allelu b wynosi 0,3.
19.1. (0–1)
Na podstawie prawa Hardy’ego – Weinberga oblicz częstość heterozygot w opisanej
populacji.
Obliczenia:
Częstość heterozygot:
19.2. (0–2)
Oceń, czy podane warunki muszą być spełnione, aby w populacji została zachowana
równowaga genetyczna Hardy’ego – Weinberga. Zaznacz T (tak), jeżeli warunek musi
być spełniony, albo N (nie) – jeśli nie musi być spełniony.
Na opakowaniu galaretki owocowej podano następującą informację: „Pamiętaj, że świeże
owoce kiwi i ananasa powodują, że galaretka nie tężeje”, oraz zwrócono uwagę na obecność
żelatyny w składzie produktu. Żelatyna to produkt częściowej hydrolizy białka – kolagenu.
W celu sprawdzenia, czy sparzenie wrzącą wodą owoców kiwi wpłynie na aktywność
proteazy w nich zawartej, uczniowie zaplanowali doświadczenie, do którego przygotowano
następujące materiały:
dwie szklanki z ostudzoną, ale jeszcze niestężałą galaretką owocową
dwie miseczki z rozdrobnionymi owocami kiwi
wrzącą wodę.
Źródło: […] Galaretka. Truskawkowy Smak, Warszawa 2023.
17.1. (0–3)
Zaplanuj przebieg doświadczenia – opisz próbę badawczą i próbę kontrolną oraz
podaj sposób odczytania wyników.
Próba badawcza:
Próba kontrolna:
Sposób odczytania wyników:
17.2. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz odpowiedź 1. albo 2.
Kolagen jest białkiem
A.
roślinnym
i wchodzi w skład usieciowanej
struktury występującej
Stężenie glukozy w osoczu krwi jest regulowane przez wiele czynników. Na poniższym
schemacie przedstawiono podstawowe przemiany glukozy w organizmie człowieka.
16.1. (0–1)
Uzupełnij powyższy schemat – wybierz spośród podanych i wpisz w wyznaczone
miejsca (1. i 2.) odpowiednie nazwy brakujących na schemacie związków będących
produktami przemian glukozy.
acetylo-CoA
fruktoza
glikogen
pirogronian
sacharoza
16.2. (0–2)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące przemian glukozy w organizmie człowieka
są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Wzrost stężenia glukozy we krwi pobudza komórki trzustki do wydzielania glukagonu.
P
F
2.
Glukoza zużywana przez ośrodkowy układ nerwowy jest wychwytywana z krwiobiegu niezależnie od działania insuliny.
P
F
3.
W przerwach między posiłkami w wątrobie człowieka zachodzi glikogenoliza.
Skurcz mięśnia jest wywołany impulsem nerwowym docierającym do włókna mięśniowego
za pośrednictwem neuronów ruchowych. Rozgałęzione aksony tych neuronów tworzą
z włóknami mięśniowymi synapsy nerwowo-mięśniowe. Wzbudzenie włókna mięśniowego
i pojawienie się w nim potencjału czynnościowego powodują uwolnienie z siateczki
sarkoplazmatycznej do cytozolu jonów Ca2+, które są niezbędne do rozpoczęcia skurczu.
Utrzymanie wysokiego stężenia jonów wapnia wewnątrz miofibryli wymaga stałego dopływu
impulsów nerwowych. Brak impulsu jest przyczyną szybkiego obniżenia stężenia jonów Ca2+
w sarkoplazmie do stanu spoczynkowego. Skutkuje to odłączeniem jonów Ca2+ od troponiny,
a filament aktynowy w kompleksie z innymi białkami wchodzi w fazę spoczynkową.
Na rysunku przedstawiono filament aktynowy w kompleksie z troponiną i tropomiozyną
w dwóch stanach: spoczynkowym (rysunek A) oraz pobudzonym (rysunek B).
15.1. (0–1)
Podaj funkcję tropomiozyny pełnioną podczas spoczynku mięśnia.
15.2. (0–1)
Wyjaśnij, w jaki sposób uwolnienie jonów Ca2+ do cytozolu włókna mięśniowego
prowadzi do jego skurczu. W odpowiedzi uwzględnij oddziaływanie filamentów
aktynowych i miozynowych.
15.3. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby w poprawny sposób opisywały proces skurczu
mięśnia. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.
Siła skurczu mięśnia zależy od liczby aktywowanych neuronów (czuciowych / ruchowych),
od wielkości ich jednostek motorycznych oraz od częstotliwości stymulacji włókna
mięśniowego. Na skutek sumowania kolejnych skurczów siła skurczu tężcowego
(wzrasta / maleje) w stosunku do siły skurczu pojedynczego.
Laktoza jest cukrem obecnym w wielu produktach spożywczych, a także – w lekach. Aby
określić, czy niewielkie dawki laktozy znajdujące się w lekach są dopuszczalne dla osób
cierpiących na nietolerancję laktozy, przeprowadzono następujące badanie. Chorych
podzielono na trzy grupy w zależności od przyjmowanej substancji i od dawki:
grupa A – laktoza w dawce 20 g
grupa B – laktoza w dawce 0,4 g
grupa C – placebo w dawce 0,4 g.
Następnie określano na podstawie deklaracji badanych osób nasilenie objawów żołądkowo-jelitowych w skali od 0 (brak objawów) do 16 (najwyższe nasilenie). Na poniższym wykresie
przedstawiono uśrednione wyniki badania.
Na podstawie: M. Montalto i in., Low-dose Lactose in Drugs […] Gastrointestinal Symptoms,
„Alimentary Pharmacology and Therapeutics” 28(8), 2008.
12.1. (0–1)
Określ, czy dawka 0,4 g laktozy jest dopuszczalna dla osób cierpiących na
nietolerancję laktozy. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do przedstawionych
wyników badania.
12.2. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz odpowiedź 1., 2. albo 3.
Laktoza jest węglowodanem należącym do
A.
disacharydów
i jest trawiona
1.
w dwunastnicy przez enzym wydzielany
przez trzustkę.
2.
w jelicie cienkim przez enzym wytwarzany
w komórkach nabłonka jelita.
Rozwielitka pchłowata (Daphnia pulex) to niewielki organizm
słodkowodny. Samice rozwielitek osiągają długość od 1 mm do
3,5 mm. Ich owalne ciało jest spłaszczone oraz podzielone na słabo
wyodrębnione tagmy: głowę, tułów i odwłok. Na głowie znajdują się
dwie pary czułków oraz oczy złożone. Na tułowiu i odwłoku jest
łącznie pięć par odnóży krocznych, a ciało okrywa przejrzysty
karapaks – twardy pancerz zbudowany z chityny, który na końcu
jest wyciągnięty w kolec.
Fotografia: A.A.C. Pearson.
Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz odpowiedź 1., 2. albo 3.
W królestwie zwierząt hermafrodytyzm (obojnactwo) – obecność zarówno męskich, jak
i żeńskich narządów płciowych – występuje dość powszechnie, zwłaszcza u bezkręgowców.
Obojnakami są np. dżdżownice czy tasiemce.
Z kolei u motyli występuje wyraźny dymorfizm płciowy, ale rzadko obserwuje się również
osobniki o cechach fenotypowych obu płci nazywane gynandromorfami. W niektórych
komórkach gynandromorfów znajduje się męski materiał genetyczny, a w pozostałych –
żeński, co przekłada się na zaskakujący wygląd. Te cechy nie są przekazywane kolejnym
pokoleniom, ponieważ gynandromorfy nie mogą się rozmnażać z powodu nieprawidłowości
w budowie układu rozrodczego.
Gynandromorf może powstać, jeżeli w trakcie zapłodnienia do komórki jajowej mającej dwa
jądra komórkowe wnikną dwa plemniki. W efekcie powstają dwie linie komórkowe, które na
skutek podziałów i różnicowania tworzą chimerowy organizm – łatwy do zidentyfikowania po
przepoczwarczeniu.
Na poniższych zdjęciach przedstawiono przedstawicieli gatunku Papilio androgeus – samicę,
gynandromorfa i samca.
samica
gynandromorf
samiec
Na podstawie: K. Kornicka, Dwie płcie w jednym ciele, „Wiedza i Życie” 6(1038), 2021.
Fotografia: Wikimedia Commons.
10.1. (0–2)
Uzupełnij tabelę opisującą dymorfizm płciowy P. androgeus – dla każdej cechy określ
wygląd przedstawionych powyżej: samicy, gynandromorfa oraz samca.
Cecha
Samica
Gynandromorf
Samiec
Kolor skrzydeł II pary (niebieski / żółty / żółto-niebieski)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące gynandromorfów u motyli są prawdziwe.
Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Gynandromorfy – podobnie jak niektóre obojnaki – mogą rozmnażać się bez udziału drugiego partnera.
P
F
2.
Bez względu na różnice morfologiczne wszystkie komórki organizmu gynandromorficzego zawierają tę samą informację genetyczną.
P
F
10.3. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz odpowiedź 1., 2. albo 3.
Na poniższych wykresach przedstawiono zależność między wielkością stada gołębi
grzywaczy (Columba palumbus) a skutecznością ataków jastrzębi (Accipiter gentilis)
(wykres A) oraz zależność między liczbą gołębi w stadzie a odległością jastrzębia od stada
w momencie reakcji stada na atak drapieżnika – poderwania się stada do lotu (wykres B).
Na podstawie: J.R. Krebs i in., An Introduction to Behavioural Ecology, Hoboken 2012.
Oceń, czy na podstawie przedstawionych wyników badań można sformułować wnioski
podane w tabeli. Zaznacz T (tak), jeśli wniosek można sformułować na podstawie
wyników badań, albo N (nie) – jeśli nie można go sformułować.
1.
Sukces jastrzębi atakujących stada gołębi grzywaczy jest mniejszy podczas ataków na duże stada gołębi.
T
N
2.
Im większe jest stado gołębi, tym wcześniej zostaje dostrzeżony jastrząb lecący w ich kierunku.
Dobór płciowy jest szczególnym przypadkiem doboru naturalnego, który wynika
z konkurencji o partnera płciowego. W sytuacji, gdy w populacji jest dostatecznie duża liczba
samców, konkurują one między sobą o samicę, a ta może wybierać samców na podstawie
ich określonych cech.
U niektórych owadów samce mogą w czasie zalotów dostarczać samicy pożywienie,
co określane jest jako „karmienie godowe”. Samica wojsiłki (Hylobittacus apicalis) zezwala
samcowi na kopulację tylko wtedy, gdy ten przyniesie jej odpowiednio dużego stawonoga,
którego będzie mogła w tym czasie zjeść. Samice w okresie godowym rzadko polują
samodzielnie – polegają głównie na „ofiarach godowych” dostarczanych przez samce przed
kopulacją. Sukces reprodukcyjny samicy jest ograniczony liczbą jaj, które może ona złożyć,
co zależy m.in. od stanu fizjologicznego owada. Średnia liczba jaj składanych przez samicę
wynosi 14 dziennie (w 4 cyklach). Ani samica, ani samiec wojsiłki nie wykazują opieki
rodzicielskiej.
Na poniższych wykresach przedstawiono wyniki obserwacji kopulacji H. apicalis.
Na podstawie: J.R. Krebs i in., An Introduction to Behavioural Ecology, Hoboken 2012.
8.1. (0–1)
Określ, czy wielkość zdobyczy godowej przynoszonej przez samca H. apicalis wpływa
na szansę przekazania przez niego swoich genów kolejnemu pokoleniu. Odpowiedź
uzasadnij, odnosząc się do przedstawionych wyników badania.
8.2. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby w poprawny sposób opisywały znaczenie karmienia
godowego dla samic H. apicalis. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.
Samica wojsiłki wytwarza na drodze (mitozy / mejozy) gamety, które w porównaniu
z gametami samca są bogatsze w substancje pokarmowe. Pokarm jest więc zasobem, który
(wpływa / nie wpływa) na zdolność samicy do produkowania jaj.
Czereśnia (Prunus avium) jest drzewem naturalnie występującym w polskich lasach, a także
drzewem owocowym uprawianym w sadach. W warunkach naturalnych czereśnie osiągają
do 30 metrów wysokości. Owoce czereśni mają mięsisty mezokarp i zdrewniały endokarp.
Powierzchnia egzokarpu – skórki jest pokryta substancjami woskowymi. Poniżej
przedstawiono fotografię owoców czereśni (A) oraz schemat budowy owocu w przekroju
podłużnym (B).
Uwaga: nie zachowano wspólnej skali fotografii i schematu.
Na podstawie: www.ekologia.pl
Fotografia i schemat: Wikimedia Commons.
7.1. (0–1)
Wykaż związek budowy owocu czereśni ze sposobem rozprzestrzeniania się tej rośliny
w środowisku naturalnym.
7.2. (0–2)
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały informacje prawdziwe. Podkreśl
w każdym nawiasie właściwe określenie.
Czereśnia należy do grupy roślin (nagonasiennych / okrytonasiennych). Owoce czereśni to
(jagody / pestkowce), charakteryzujące się częściowo zdrewniałą owocnią. Woski obecne
na powierzchni skórki (zwiększają / ograniczają) parowanie wody zawartej w owocu.
Przemianie pokoleń u roślin towarzyszą przemiana faz jądrowych i podział redukcyjny –
mejoza. W wyniku mejozy u roślin powstają zarodniki.
Na poniższej ilustracji przedstawiono mech oraz paproć. Obydwa gatunki zilustrowano
w fazie rozwojowej, w której gametofit jest połączony ze sporofitem. Poszczególne pokolenia
mchu oraz paproci oznaczono na ilustracji literami A–D.
Uwaga: na ilustracji nie zachowano proporcji wielkości.
Na podstawie: E. Step, Wayside and Woodland Blossoms.
A Pocket Guide to British Wild Flowers for the Country Rambler, Londyn 1895.
Fotografia: University of Wisconsin–Madison Botany Department Teaching Collection.
6.1. (0–1)
Rozpoznaj na powyższej ilustracji gametofit mchu oraz gametofit paproci – wpisz
w odpowiednie miejsca oznaczenia literowe wybrane spośród A–B oraz C–D.
Gametofit mchu:
Gametofit paproci:
6.2. (0–2)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące mejozy są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli
stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Redukcja liczby chromosomów zachodzi podczas I podziału mejotycznego.
P
F
2.
Proces crossing-over zachodzi podczas metafazy I.
P
F
3.
W wyniku mejozy zmniejsza się liczba cząsteczek DNA zawartych w jądrze komórkowym.
