Cebule tulipanów zimują w gruncie, a wiosną wyrastają z nich liście asymilacyjne i kwiaty. Ogławianie cebulowych roślin ozdobnych jest zabiegiem pielęgnacyjnym polegającym na usuwaniu przekwitniętych kwiatów, ale pozostawianiu liści asymilacyjnych aż do ich zaschnięcia. Latem rośliny wchodzą w stan spoczynku. Aby uzyskać większe cebule, producenci cebul tulipanów ogławiają rośliny już na początku ich kwitnienia.
Na poniższej ilustracji przedstawiono pokrój rośliny nieogłowionej i ogłowionej oraz budowę jej cebuli.
Uwaga: Nie zachowano proporcji wielkości struktur.
Na podstawie: atlas-roslin.pl; naogrodowej.pl; qvc.com
7.1. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego ogławianie tulipanów skutkuje zwiększeniem masy cebul tych roślin.
7.2. (0–1)
Podaj nazwę organu rośliny, którego modyfikacją jest piętka cebuli.
W przebiegu odpowiedzi immunologicznej w organizmie człowieka są wytwarzane różne klasy przeciwciał:
immunoglobuliny M (IgM) – produkowane na początku odpowiedzi immunologicznej
immunoglobuliny G (IgG) – pojawiają się później, a ich wysokie stężenie utrzymuje się przez dłuższy okres w surowicy krwi i limfie. Są to jedyne przeciwciała przechodzące przez łożysko.
Oznaczanie w surowicy pacjenta przeciwciał klasy IgG i IgM swoistych dla określonego antygenu stosuje się często w celach diagnostycznych. Takie badania serologiczne są podstawą diagnostyki w kierunku toksoplazmozy u kobiet w ciąży.
Na poniższym schemacie przedstawiono zmiany stężenia przeciwciał IgG i IgM po zarażeniu Toxoplasma gondii.
Na podstawie: J.G. Montoya, Laboratory diagnosis of Toxoplasma gondii infection and toxoplasmosis, „The Journal of Infectious Diseases” 185, 2002.
7.1. (0–2)
Uzupełnij tabelę – do każdego z wyników badania wykrywającego obecność przeciwciał skierowanych przeciwko T. gondii dobierz jego właściwą interpretację spośród podanych (A–C).
świadczy o braku odporności
świadczy o przebytym w przeszłości zarażeniu
świadczy o aktywnej, rozwijającej się inwazji pasożyta
Wynik badania serologicznego
Interpretacja wyniku
IgM (–), IgG (–)
IgM (–), IgG (+)
7.2. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Na skutek przechodzenia przez łożysko matczynych przeciwciał klasy IgG noworodek w sposób naturalny nabywa odporności
Bakterie dzielimy na różne grupy m.in. ze względu na cechy morfologiczne komórek czy inne ich właściwości. Jeden z powszechnie stosowanych podziałów wyróżnia bakterie Gram-dodatnie i Gram-ujemne. Opracowany on został przez Hansa Christiana Grama i wynika z odmiennego barwienia się komórek bakterii przy zastosowaniu specjalnej procedury. Odmienne barwienie wynika z różnic w budowie komórek tych dwóch grup.
Podaj dwie zasadnicze różnice w budowie komórek bakterii Gram-ujemnych odróżniające je od bakterii Gram-dodatnich.
Uczniowie przygotowali dwa zestawy doświadczalne. Każdy z zestawów składał się z ośmiu
zlewek z roztworami chlorku sodu (NaCl) o stężeniach od 0,1 mol/l do 0,8 mol/l oraz z jednej
zlewki z wodą destylowaną. Na kolejnym etapie doświadczenia uczniowie wycięli z bulwy
batata oraz owocu dyni po dziewięć bloczków podobnych do siebie pod względem kształtu
i rozmiarów. Następnie każdy z bloczków umieścili na 60 minut w roztworze o innym
stężeniu NaCl lub w wodzie destylowanej. Po wyjęciu próbek uczniowie ponownie zważyli
bloczki i obliczyli procentową zmianę ich masy. Na poniższym wykresie przedstawiono
wyniki doświadczenia.
Na podstawie: A. Allott, Biology for the IB Diploma, Oxford 2014.
7.1. (0–1)
Na podstawie uzyskanych wyników określ stężenie roztworu NaCl, który jest
izotoniczny względem soku komórkowego dyni.
Izotoniczny względem soku komórkowego dyni jest roztwór NaCl
o stężeniu około mol/l.
7.2. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz jej uzasadnienie 1. albo 2.
Na podstawie przedstawionych wyników można stwierdzić, że roztwór NaCl o stężeniu
0,2 mol/l jest w stosunku do soku komórkowego batata
A.
hipertoniczny,
ponieważ umieszczenie próbki
w tym roztworze spowodowało
Na poniższym rysunku przedstawiono budowę komórki nabłonka kanalika krętego proksymalnego
w nerce człowieka oraz procesy zachodzące w tym narządzie.
W. Sawicki, J. Malejczyk, Histologia, Warszawa 2014; A. Mather i C. Pollock, Glucose handling by the Kidney, "Kidney International" 79, 2011.
7.1. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały informacje prawdziwe. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie.
Transport glukozy do wnętrza komórek nabłonka kanalika krętego I rzędu zachodzi tym wydajniej im (niższe / wyższe) jest stężenie Na+ w komórce. Transport glukozy z komórki nabłonkowej do tętniczki odprowadzającej zachodzi dzięki dyfuzji (prostej / ułatwionej).
7.2. (0–2)
Wykaż związek między funkcjonowaniem komórki nabłonka kanalika krętego proksymalnego
nefronu:
oraz ukształtowaniem powierzchni tej komórki od strony światła kanalika:
oraz występowaniem licznych mitochondriów w tej komórce:
7.3. (0–1)
Dopasuj wymienione w tabeli elementy budowy nefronu do charakterystycznych
dla nich procesów, prowadzących do powstania moczu u zdrowego człowieka.
Uzupełnij puste miejsca w tabeli odpowiednimi liczbami wybranymi spośród poniższych
stwierdzeń 1-4.
Odzyskanie większości składników osocza, takich jak glukoza, aminokwasy i woda.
Resorpcja mocznika i białek.
Fakultatywna resorpcja wody regulowana przez działanie hormonu antydiuretycznego (wazopresyny).
Filtracja osocza spowodowana ciśnieniem krwi.
Element budowy nefronu
Charakterystyczny proces
Ciałko nerkowe
Kanalik I rzędu
Kanalik zbiorczy
7.4. (0–1)
Spośród wymienionych poniżej związków chemicznych wybierz i podkreśl nazwy związków organicznych występujących prawidłowo w moczu człowieka.
Rozkład materiałów zapasowych zgromadzonych w bielmie nasion jęczmienia zachodzi
stopniowo. Bielmo jest zróżnicowane na zewnętrzną warstwę aleuronową, w której znajdują
się głównie białka, oraz bielmo skrobiowe, w którym są zgromadzone głównie polisacharydy.
We wczesnej fazie kiełkowania nasion są produkowane hormony aktywujące geny kodujące
hydrolazy (peptydazę i α-amylazę) wytwarzane przez warstwę aleuronową.
Przeprowadzono doświadczenie, w którym badano wpływ zarodka na wytwarzanie enzymów
rozkładających polisacharydy w ziarniaku jęczmienia. Namoczone wcześniej ziarniaki
przecięto na dwie części tak, aby tylko w jednej części znajdował się zarodek.
Następnie na oddzielnych szalkach zawierających zestalony agarem kleik skrobiowy
przygotowano dwie próby:
próba I – zawierała połówki ziarniaków z zarodkiem
próba II – zawierała połówki ziarniaków bez zarodka.
W obu próbach połówki ziarniaków umieszczono powierzchnią przecięcia do podłoża.
Po czterech dniach naniesiono na podłoże kilka kropli roztworu płynu Lugola.
Zaobserwowano, że jedynie wokół połówek ziarniaków zawierających zarodki podłoże nie
zabarwiło się na granatowo.
Wyniki doświadczenia przedstawiono schematycznie na poniższym rysunku.
Na podstawie: A. Szweykowska, J. Szweykowski, Botanika, Warszawa 1996.
8.1. (0–1)
Sformułuj wniosek na podstawie przedstawionych wyników doświadczenia.
8.2. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz jej uzasadnienie 1., 2. albo 3.
Do wyciągnięcia wniosków z przedstawionych badań
A.
wystarczy analiza
wyników z próby I,
ponieważ
1.
próba I to próba badawcza i działał w niej
badany czynnik.
2.
próba II to próba kontrolna i sprawdza
tylko, czy odczynniki działały prawidłowo.
B.
konieczne są analiza
i porównanie
wyników z prób I i II,
3.
różnica wyników między próbami I a II
świadczy o działaniu badanego czynnika.
Foka Weddella (Leptonychotes weddellii), zwana też weddelką, ma w porównaniu z człowiekiem proporcjonalnie mniejsze płuca oraz dwukrotnie większą niż człowiek objętość krwi w przeliczeniu na kilogram masy ciała. Duże stężenie mioglobiny w mięśniach oraz zmniejszone zużycie tlenu i energii podczas nurkowania pozwalają jej na długotrwałe przebywanie pod wodą. Przed nurkowaniem wykonuje ona przeważnie wydech i nie zanurza się z pełnymi płucami. Podczas zanurzania się jej płuca zmniejszają swą objętość, a na dużych głębokościach – zapadają się. Weddelka ma również nieproporcjonalnie dużą śledzionę, w której magazynowana jest utlenowana krew.
U fok i innych ssaków nurkujących w początkowej fazie zanurzania uaktywniają się fizjologiczne mechanizmy nazywane odruchem nurkowania: akcja serca ulega spowolnieniu, a tempo metabolizmu spada o około 20%.
Na wykresie przedstawiono zmiany dopływu krwi do głównych narządów weddelki podczas nurkowania.
Na podstawie: K. Schmidt-Nielsen, Fizjologia zwierząt Adaptacja do środowiska, Warszawa 2008; Biologia, pod red. N.A. Campbella, Poznań 2016.
8.1. (0–1)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące przepływu krwi przez główne narządy u weddelki są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
W porównaniu z innymi narządami zaobserwowano niewielkie zmiany w dopływie krwi do mózgu podczas nurkowania.
P
F
2.
Dopływ krwi do przedsionków i komór serca podczas nurkowania zmniejsza się w przybliżeniu o jedną trzecią.
P
F
8.2. (0–2)
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.
Wraz ze wzrostem głębokości zanurzenia weddelki (wzrasta / maleje) ciśnienie zewnętrzne, co jest przyczyną zapadania się jej płuc. Zmniejszenie pojemności płuc (zmniejsza / zwiększa) siłę wyporu działającą na ciało weddelki, co ułatwia nurkowanie.
Gdy weddelka rozpoczyna nurkowanie, przepływ krwi przez poszczególne narządy (zmienia się / pozostaje niezmieniony), a magazynowanie tlenu w mięśniach jest możliwe dzięki obecności w nich białka (mioglobiny / hemoglobiny).
8.3. (0–1)
Wykaż, że ograniczony dopływ krwi do niektórych narządów weddelki pozwala na wydłużenie jej czasu nurkowania.
8.4. (0–1)
Wykaż, że duża śledziona ułatwia weddelce nurkowanie.
8.5. (0–1)
Określ przyczynę ograniczonego dopływu krwi do przepony u weddelki podczas nurkowania. W odpowiedzi uwzględnij funkcję przepony w organizmie.
Na rysunku przedstawiono budowę serca człowieka. Literami A–D oznaczono niektóre z głównych naczyń krwionośnych, a literą E – jedną z zastawek.
Na podstawie: www.cardio-research.com/basic-anatomy-of-the-human-heart
8.1. (0–2)
Uzupełnij tabelę – dla każdego z naczyń krwionośnych A–D wybierz właściwy obieg krwi oraz kierunek przepływu krwi. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli.
Naczynie krwionośne
Element obiegu
Kierunek przepływu krwi
dużego (ustrojowego)
małego (płucnego)
do serca
od serca
A
B
C
D
8.2. (0–1)
Podaj nazwę zastawki oznaczonej na rysunku literą E oraz określ przyczynę zamykania się tej zastawki. W odpowiedzi uwzględnij różnicę ciśnień między jamami serca rozdzielanymi przez tę zastawkę.
Mikoryza określa formę interakcji grzyba z korzeniami rośliny. Wyróżniamy ektomikoryzę, w której strzępki grzyba otaczają korzenie rośliny oraz mikoryzę arbuskularną (AM), w przypadku której strzępki grzyba wnikają do komórek korzeni. Arbuskularne grzyby mikoryzowe (AMF) stanowią kluczowe organizmy pełniące liczne role w ekosystemie. Zewnętrzna sieć strzępek grzybów przenika do skał i gleb otaczających korzenie roślin zwiększając 100 a nawet 1000-krotnie powierzchnię wchłaniania korzeni. Kilkakrotnie wykazano, że AMF może zwiększać tolerancję roślin na suszę i zasolenie. Wiadomo również, że AMF łagodzą stres roślin związany z metalami ciężkimi w podłożu.
Tereny zdegradowane przez przemysł, np. poprzez wydobycie węgla i rud metali często są trudne do zrekultywowania. Wiąże się to m.in. z brakiem warstwy gleby na hałdach odpadów wydobywczych, zmienionymi stosunkami wodnymi, zasoleniem i skażeniem metalami ciężkimi.
Na podstawie: Asmelash F, Bekele T and Birhane E (2016) The Potential Role of Arbuscular Mycorrhizal Fungi in the Restoration of Degraded Lands. Front. Microbiol. 7:1095.
8.1. (0–1)
Określ rodzaj zależności między grzybem a rośliną występujący w mikoryzie. Odpowiedź uzasadnij podając po jednym przykładzie korzyści lub strat dla obu stron interakcji.
8.2. (0–1)
Na podstawie powyższego tekstu uzasadnij twierdzenie, że obecność arbuskularnych grzybów mikoryzowych w podłożu może mieć korzystny wpływ na proces odtworzenia roślinności na terenach zniszczonych przez przemysł.
Ciało ptaków jest pokryte piórami zróżnicowanymi pod względem budowy i funkcji. Wyróżnia
się lotki, sterówki, pióra pokrywowe oraz pióra puchowe.
Błony pławne ptaków wodnych nie są jednak pokryte piórami – nadmiernej utracie ciepła
w tej części ciała zapobiega mechanizm zilustrowany na poniższym schemacie. Strzałki
pionowe wskazują kierunek przepływu krwi w naczyniach, a strzałki poziome – wymianę
ciepła między naczyniami. Kolorem czerwonym oznaczono krew o stosunkowo wysokiej
temperaturze, a kolorem niebieskim – krew wychłodzoną.
Na podstawie: www.allaboutbirds.org;
I.J. Lovette, J.W. Fitzpatrick, Handbook of Bird Biology, Ithaca 2016.
Oceń, czy poniższe stwierdzenia odnoszące się do przedstawionego na schemacie
mechanizmu termoregulacji u ptaków są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest
prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Wracająca z błon pławnych silnie schłodzona krew jest ogrzewana przez cieplejszą krew płynącą z narządów wewnętrznych ciała.
P
F
2.
Krew płynąca tętnicami z trzewi do nóg i do błon pławnych utrzymuje stałą temperaturę dzięki sprawnej wymianie ciepła między naczyniami.
P
F
3.
Krew w tętnicach i żyłach, pomiędzy którymi dochodzi do wymiany ciepła, przepływa w przeciwnych kierunkach.
